Son periyotta, memleketler arası hukuku ve diplomatik teamülleri hiçe sayarak birçok bölgesel krize gerginliği daha da artıracak biçimde müdahil olan Macron Fransası, izlediği revizyonist dış siyaset ile Avrupa Birliği (AB) içinde liderlik rolüne soyunurken, bu gayeyle attığı adımlar NATO’nun temellerini tahrip ediyor.
“FRANSIZ HİKAYESİ”
Yeni koronavirüs salgını sırasında sıhhat krizini yönetmekte yetersiz kalması sebebiyle ülke içinde önemli tenkitlere maruz kalan, son belediye seçimlerinde mağlubiyet ile cezalandırılan Macron, Sarı Yelekliler ismi altında iki yıldır devam eden protesto hareketlerinin de gösterdiği halde, geniş toplum kesitleri tarafından şiddetle itiraz edilen bir başkan profili çiziyor. Doğu Akdeniz’de açıkça Türkiye aykırısı bir Avrupa siyaseti sergilemeye devam eden Macron, tartışmalı savunma ve dış siyaset çıkışları ile “tehdit altındaki bir Avrupa”nın yeni başkanı olma savını öne sürüyor. Avrupa Perspektif ve Güvenlik Enstitüsü (IPSE) Lideri Emmanuel Dupuy’a nazaran, Macron, Akdeniz’de yeni bir Avrupa anlatısı oluşturmanın peşinde ve Beyrut patlaması sonrasındaki Lübnan ziyareti de, bir dönüm noktası olarak, Avrupa için Akdeniz gündeminde yeni bir “Fransız Hikâyesi” yazma teşebbüsü olarak tanımlanıyor.
Pekala, NATO İttifakı içinde, ABD ve İngiltere’den sonra üçüncü nükleer güce sahip olan ve AB’nin Almanya’nın akabinde ikinci büyük ekonomik potansiyeline sahip ülkesi olan Fransa, Avrupa savunmasında “Amiral Gemisi” rolü üstlenebilir mi?
FRANSA IKTISADINDA PANDEMİ TAHRİBATI
Fransa’da iktisat 2020 yılının birinci çeyreğinde yüzde 5,3 daraldı. Salgın gerekçesiyle işten atmalar hızlandı. Bilhassa havacılık ve araba bölümünde devletlerin yaptığı milyarlarca avroluk yardıma karşın on binlerce personelin işten atılacağı şimdiden duyuru edildi. Airbus, koronavirüs salgınının tesirleri nedeniyle 2021 yılının yaz devrine kadar yaklaşık 15 bin, şirketin Fransa’daki operasyonlarında ise 5 bin çalışanın işine son verileceğini açıkladı. Air France-KLM de büyük bir işten çıkarma operasyonuna hazırlanıyor. Şirket 2022 sonuna kadar 7 bin 500 çalışanının işine son vereceği bildirdi. Yan endüstride duyuru edilen işten atmalar ise Air France ve Airbus’ın katbekat üzerinde.
Askeri güç parametreleri açısından tahlil edildiğinde, NATO müttefik ordularının 2019 kuvvet potansiyeline bakıldığında, ABD’nin 686,1 milyar dolar savunma bütçesi ve 1 milyon 281 bin 900 etkin çalışanına karşılık, Paris’in savunma bütçesi 50,1 milyar dolar ve faal askeri işçisi 203 bin 750 kişi. Buna karşılık Fransa Cumhurbaşkanı Macron, NATO’nun fonksiyonunu ve değerini sorgulayan ve İttifak üyeleri tarafından reaksiyonla karşılanan açıklamalara imza attı. ABD’nin salgınla gayretini ve başkanlık seçimlerini yanlış okuyan Macron’un, “NATO’nun beyin vefatı gerçekleşti” açıklamasına ABD Lideri Trump “Çok saygısızca” karşılığını verdi. Macron’un, “ABD, Çin ve Rusya’dan korunmak için Avrupa’nın kendi ordusunu oluşturması gerekiyor” bildirisini “Çok aşağılayıcı” olarak nitelendiren Trump, “Ama Birinci ve İkinci Dünya Savaşlarında Almanya vardı. Pekala, bu Fransa açısından nasıl gelişmişti? ABD ordusu gelip yetişmeden evvel Paris’te Almanca öğrenmeye başlıyorlardı,” değerlendirmesinde bulundu. Cumhurbaşkanı Erdoğan ise “Fransa Cumhurbaşkanı Sayın Macron, bak Türkiye’den sesleniyorum, NATO’da da söyleyeceğim, evvel sen kendi beyin vefatını bir denetim ettir” açıklaması ile reaksiyonunu lisana getirdi. Macron, aslında, Kremlin’in telaffuzlarına eleştirel yaklaşım perdesi altında NATO’nun zayıflatılmasında öncü rol oynuyor. Bu çerçevede Fransa’nın Doğu Akdeniz’e savaş gemisi göndermesinin gerisinde farklı hesaplar bulunduğu, lakin en değerlisinin Fransa’nın NATO’yu by-pass edip, Avrupa ordusunu aktive etme hayali bulunduğu söylenebilir. Yani birinci adımları atılmış lakin kâfi bir ilerleme sağlayamamış PESCO’nun, yani NATO’dan bağımsız bir Avrupa ordusunun kurulması Fransa tarafından istenmekte.
LİBYA’DA KULLANILAN ASKERİ GÜCÜN PERDE ARDI
Fransa 2. Dünya Savaşı’nda altı günde Alman ordusuna teslim olmuştu. Savaşın devamında Cezayir’deki Mers-el Kebir limanındaki Fransız donanmasının Alman ve İtalyanların denetimine geçmemesi için İngiliz donanmasının 3 Temmuz 1940 günü saat 16:55’te icra ettiği “Katapult Operasyonu” ile imha edilmesi unutulmuş değil. Normandiya’da Müttefikler tarafından esaretten kurtulan Fransa’nın NATO İttifakı’nın askeri kanadından çekilmesi, 1956 Süveyş Harekâtı sonrasında ABD tarafından Akdeniz’de izole edilmesi, lakin 1991 Körfez Savaşı’na dönmesi ile son bulmuştu. Arap Baharı Fransa’ya, Kaddafi’ye karşı bir atılım için çok elverişli bir mazeret sundu.
Afrika’nın kuzeyinde yer alan ve öteki Petrol İhraç Eden Ülkeler Örgütü (OPEC) üyesi ülke Cezayir ile batıda bir hudut paylaşan Libya, 11 milyon 760 bin kilometrekare ile yüzölçümü açısından dünyanın en büyük 16. ülkesi. Afrika’da keşfedilmiş en fazla gaz rezervine sahip ve OPEC üyesi olan Libya’da, dünya petrol rezervlerinin yüzde 4,1’ine tekabül eden petrolün kükürt oranının düşük olması, petrolün işlenmesini kolaylaştırıp maliyetleri düşürüyor. 1973 Arap-İsrail Savaşı sonrasında ABD’ye petrol ihracatı ambargosu uygulayan Libya, 1974 yılında Fransız petrol şirketi Total ile mutabakata gitti.
François Hollande periyodunda, 2015’te Paris’te meydana gelen terör hareketlerinin de tesiriyle Libya evrakı yine açıldı. Paris için Libya’da istikrarsızlık iki açıdan tehdit oluşturmaktaydı: Akdeniz üzerinden Avrupa’ya göç ve Fransa’nın stratejik çıkarlara sahip olduğu Sahel havzasının (Senegal, Moritanya, Mali, Nijer, Çad, Sudan) güvenliği. Fransa o periyotta Libya’da kendisine muhatap aramaya başladı. Sarkozy hükümetinin NATO ve BM’nin sonuncu kuvvet kullanma kararı olmaksızın 2011’de Libya başkanı Muammer Kaddafi’nin devrilmesine yönelik askerî harekâtı erken başlatması, ABD tarafından beğenilen karşılanmadı. Buna karşılık Aralık 2007’de, Sarkozy tarafından Paris’te kırmızı halı ve bedevi çadırlarıyla ağırlanarak, nükleer işbirliği mutabakatı imzalanan Kaddafi’ye karşı, askeri kuvvet kullanılması şaşırtan da olmadı. Gerçekten Libya devrik başkanının İstihbarat Lideri Abdullah es-Senusi, Sarkozy’nin seçim kampanyası için Muammer Kaddafi’den 8 milyon dolar aldığını açıkladı. Sarkozy’nin diplomatik süreci kesintiye uğratarak başlattığı askeri operasyon, barış yerine parçalanmış, bölünmüş bir Libya’yı ve ülkeden Avrupa’ya büyük göçü tetikleyen Suriye gibisi insani bir felakete neden oldu. Fransa bu tavrı ile Akdeniz ve Orta Doğu’da ABD ve NATO’nun güç boşluğundan istifade ile yeni bir nüfuz alanı teşkil etmeyi hedef edinen tehlikeli bir stratejik yol haritası takip etmekte.
Fransa, Ukrayna krizi nedeniyle, Rusya için inşa ettiği Mistral tipi helikopter gemilerini teslim etmedi. Plana nazaran “Vladivostok” ve “Sivastopol” isimli gemiler, NATO ve ABD’nin karşı çıkması nedeniyle satışları iptal edilerek, Mısır’a satıldılar. Fransa, mutabakatın yerine getirilmemesi nedeniyle Rusya’ya 1,2 milyar dolar tazminat ödemek zorunda kaldı. Rus Baltık ve Karadeniz filolarına katılacak bu gemiler için işbirliği yapan Fransa, öbür yandan Türkiye’nin S-400 hava savunma füzeleri almasına da karşı çıktı. Bu tespitimiz, gerçekte NATO’yu zayıflatan aktörün, Paris idaresi olduğunu açıkça ortaya koyuyor.
Macron 2017’de cumhurbaşkanı seçildikten sonra Libya’yı Fransız diplomasisinin öncelikli belgelerinden biri haline getirdi. Evet, Macron, Avrupa’nın yeni önderi olarak kendisini ön plana çıkarmaya çalışmakta. Bu noktada, Libya, Lübnan, Kıbrıs, Doğu Akdeniz’deki hadiseleri fırsata çevirmek için gayretlerini artırmakta. Fransa idaresinin, AB içindeki tek nükleer askeri operasyonel güce sahip olma pozisyonunu ve Afrika-Orta Doğu-Akdeniz’de deniz çok askeri gücünü alana yansıtmayı hedeflediği görülüyor. AB içindeki ve global denklemdeki yeni pozisyonunu tasarlamaya çalışan Fransa’nın, Brexit sonrası baş başa kaldığı Berlin ile rekabetinde, üstünlüğünü Akdeniz ve BM Güvenlik Kurulu Üyeliği avantajlarını, silah dalı ve askeri güç eksenleri üzerinden şekillendirmeyi amaçladığı gözlemleniyor.
Fransa silah pazarını genişletme uğraşlarını, kademeli olarak, Mısır üzere bölgesel aktörlerin yanında Birleşik Arap Emirlikleri (BAE) ve Suudi Arabistan üzere bölge dışı müttefikler ile üst perdeye taşımakta. Gerçekten Libya’da yasal hükümete karşı silahlı uğraş veren darbeci General Halife Hafter’e takviye olan BAE ve 2013’te Mısır’da darbe ile idaresi ele geçiren General Sisi liderliğindeki Mısır, ABD ve Rusya’dan sonra dünyanın üçüncü büyük silah ihracatçısı olan Fransa’nın bu alandaki en büyük müşterilerinden.
Macron, Doğu Akdeniz’de AB’nin gereksinim duyduğu güç kaynaklarına EASTMED projesi ile Türkiye’yi devre dışı bırakarak hükmetmeyi, Libya’daki petrol kaynakları ve kaya gazı güç yataklarını Fransız güç şirketleri ile denetim altına almayı, bu çerçevede Sirte Körfezi ve Libya limanlarını denetleyerek Afrika kıtasında azalmakta olan nüfuzunu müdafaayı amaçlıyor. Bu gayeyle darbeci Hafter ve Suriye örneğinde görüldüğü üzere YPG/PKK üzere yasa dışı aktörlerle işbirliğinden çekinmediği ve sıkıntı durumda kaldıkça AB’yi de oyuna dahil etmeye çalıştığı görülüyor. Hakikaten Trablus merkezli yasal idareye bağlı güçlerin Hafter’e karşı başlattığı operasyon sonucu Hafter’den geri alınan Giryan kentinde Fransız ordusuna ilişkin Javelin anti-tank füzelerinin ele geçirilmesiyle, Libya’da Paris’e bir defa daha suçüstü yapıldı. Fransız Savunma Bakanlığı füzelerin kendilerine ilişkin olduğunu, “terörle gayret operasyonları yürütmek üzere görevlendirilen bir Fransız askeri ünitesinin kendini koruması” mazeretini öne sürerek kabul etmek zorunda kaldı.
Fakat çok daha tehlikeli bir yaklaşım ile Yunanistan ve AB üyesi Güney Kıbrıs Rum Idaresini (GKRY) silahlandıran Macron, bölgede gerginliği daima tırmandırıyor. Macron, bütün bu yaklaşımlarında, Türkiye’yi saldırgan taraf olarak suçlamak suretiyle bir çeşit algı operasyonu da yürütüyor. Bu çerçevede, ülke içinde popülaritesi giderek düşen, ikinci defa seçilmesine ihtimal verilmeyen Macron’un Türkiye’ye yönelik düşmanca tavrıyla Avrupa’da öne çıkan bir önder olmaya çalıştığı ve bundan sağlamayı umduğu siyasi avantajı imajını güçlendirmek için kullandığı tabir edilebilir. Lakin Fransa’nın Macron’un siyasi imajı ve hesaplarını aşan planları bulunduğu da dikkate alınmalı.
AKDENİZ’E SIÇRAYAN GÜÇ REKABETİ
Fransa, NATO’nun askeri kanadına dönüşünden beri, Türkiye’nin jeopolitik düzlemde Balkanlar, Orta Doğu ve Karadeniz-Akdeniz bölgesi ile Kafkasya’da güçlenen tesirini pasifize etmeye çalışıyor. 2008 Rusya-Gürcistan savaşında o periyot başbakan olan Erdoğan’ın inisiyatif alarak, diyalog yoluyla tahlil teşebbüsü çerçevesinde Fransa Cumhurbaşkanı Sarkozy’yi gölgede bırakarak Moskova’da, Rusya devlet lideri ve başbakanı ile arabuluculuk misyonu icra etmesini ve Gürcistan ziyareti sonrasında Tiflis’e acil ekonomik ve insani yardım başlatmasını Paris kendisine meydan okuma olarak okumuştu. 2010 NATO Lizbon tepesinde Türkiye, Sarkozy’nin, “Tehdit İran’dır. Füze rampası İran için kurulacak, biz kediye kedi deriz” açıklaması ile füze kalkanı projesinde İran’ın direkt gaye gösterilmesi teklifine ve GKRY’nin NATO’nun güvenlik ve askeri kabiliyetlerinden faydalanmasına karşı çıkmıştı. Böylelikle, Fransa’nın “füze atakları İran’dan gelecek” halinde bir tabirin NATO Füze Kalkanı projesine konması ısrarı sonuçsuz kalmıştı.
Türkiye’nin AB’ye adaylığının resmen duyuru edildiği 1999 yılından bu yana Fransız siyasetçi ve devlet adamları, Türkiye’nin üyelik perspektifiyle ilgili net sözler kullanmaktan kaçındılar. 2007-2012 devrinde cumhurbaşkanlığı yapan Nicholas Sarkozy periyodunda, üyelik perspektifiyle ilgili olarak Fransa’dan dayanak gelmedi. İşte bu devirden itibaren Türkiye ve Türkiye-AB alakalarıyla ilgili tartışmalar gerek Fransız iç siyasetinde siyaseten epeyce kullanışlı popülist birer materyal, gerekse de sol ya da çok milliyetçi kanattaki partiler tarafından seçim kampanyalarının kıymetli bir kesimi haline getirildi. Son yıllarda Türkiye’nin AB üyelik perspektifinin izafî olarak zayıflamasının da bir sonucu olarak Fransız siyasetinde Türkiye üzerine popülist telaffuzlar eskisi kadar yaygın ve tesirli olmamakla birlikte 2017 cumhurbaşkanlığı seçimlerinde bilhassa çok milliyetçi cephenin adayı Marine Le Pen tarafından kısıtlı da olsa kullanılmaya devam etmiştir.
Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, 5 Ocak’ta 2018’de yılın birinci resmi ziyaretini, Fransa Cumhurbaşkanı Emmanuel Macron’un daveti üzerine Fransa’ya gerçekleştirdi. Erdoğan-Macron görüşmesi sırasında imzalanan üç kıymetli mutabakattan biri, Türkiye ismine ASELSAN ve ROKETSAN’ın Fransa-İtalya konsorsiyumu olan EUROSAM ile 18 ay üzere bir süreyi kapsayan ve 2020’lerin ortalarında üretileceği ve geliştirileceği duyurulan hava savunma sistemi muahedesi oldu. Başka iki muahede kapsamında Airbus ve Türk Hava Yolları (THY) ortasında, 25 adet A350-900’ün satın alma görüşmelerine başlamak ismine mutabakat zaptı imzalandı ve Türk Eximbank ve BPI France Assurance Export ortasında karşılıklı reasürans mutabakatı imzalandı. Fakat Paris’in süreci bir belirsizlik içinde sürdürme siyaseti, Erdoğan-Macron görüşmesinden sonra yeni bir periyoda girerek aksi istikamette somutlaşmaya başladı.
Macron 2018 yılında Fransız Büyükelçiler Konferansı’nda yaptığı konuşmada, Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın yürüttüğü politikayı “pan-İslamik” ve “Avrupa karşıtı” olarak tanımladı. Fransız basını Türkiye’nin Libya iç savaşında elde ettiği muvaffakiyet sonucunda Akdeniz’de denklemi Rusya ile işbirliği yaparak değiştirdiği, askeri üsler edindiği, askeri, diplomatik, ticari ve stratejik düzlemde kurulan oyunu bozduğu değerlendirmelerine yer verdi. Fransız basını, Türkiye Libya’da istikrarları değiştirirken, darbeci Hafter’in en kıymetli destekçilerinden Fransa’nın stratejik hesaplarının altüst olduğunu da belirtti.
Cumhurbaşkanı Erdoğan, Fransa Cumhurbaşkanı Macron, Almanya Başbakanı Angela Merkel ve İngiltere Başbakanı Boris Johnson’ın katıldığı Londra’daki Suriye bahisli Dörtlü Tepe esnasında, Suriye ve Libya’daki durum ele alındı. Erdoğan, Avrupalı önderlere, Suriye’de inançlı bölgenin tesisi ve mültecilerin geri dönüşü konusunda birlikte çalışma daveti yaptı. Terör örgütleri ortasında ayrım yapılmaması gerektiğini bir sefer daha vurgulayan Erdoğan, “Zirve çok iyi geçti” değerlendirmesinde bulundu. Buna karşılık Fransa, Türkiye’yi BM’nin Libya’ya silah ambargosu kararını delmekle suçlayarak, Türkiye’nin ambargo ihlallerinin, Libya’da barış ve istikrarı engellediği argümanında bulundu. Türk Dışişleri Bakanlığı da bu suçlamalara “Ülkemizin Libya’ya yönelik tavrına dair tezleri, Fransa’nın Libya’ya yönelik karanlık ve izah edilemez siyasetinin yeni bir göstergesidir. Ülkemiz yasal hükümetin yanındayken, Fransa BM ve NATO kararları hilafına darbeci ve gayrimeşru bir şahsın yanındadır” cevabını verdi.
Fransız gemisi Courbet, 10 Haziran 2020’de Akdeniz’de Libya’ya silah taşıdığından şüphelenilen Tanzanya bandıralı gemiyi aramak istedi ancak iki Türk fırkateyni tarafından taciz edildiği şikayetiyle NATO’ya başvurdu. NATO Genel Sekreteri Jens Stoltenberg’in talimatıyla Fransa’nın şikayetini inceleyen NATO, 130 sayfalık raporunda Türk savaş gemilerinin radarlarını Fransız gemisine kilitleyerek tacizde bulunduğuna dair Fransız argümanlarını destekleyen bir söz yer almadı. Buna reaksiyon gösteren Fransa, NATO’ya bir mektup göndererek Akdeniz’de devam eden Sea Guardian misyonundan süreksiz olarak çekildi.
Fransa Cumhurbaşkanı Macron, Türkiye’nin Doğu Akdeniz’de Oruç Reis gemisi ile hidrokarbon arama faaliyetlerine reaksiyon gösterdi ve Türkiye’nin bu adımı karşısında bölgedeki askeri varlıklarını süreksiz olarak artıracaklarını söyledi. Macron’un açıklaması sonrası “Lafayette” isimli Fransız fırkateyni iki Rafale savaş uçağı eşliğinde Doğu Akdeniz’e gönderildi. Rafale savaş uçakları süreksiz olarak Girit adasına konuşlandırıldı. Türkiye’den bölgede yürüttüğü hidrokarbon arama faaliyetlerini durdurmasını isteyen Macron, ülkesinin Doğu Akdeniz’de Türkiye’ye karşı sert bir hal takınarak “kırmızı çizgi politikası” uyguladığını savundu. Fransa’nın “sert fakat ölçülü” bir hal sergilediği tezinde bulunan Macron, “Orantılıydı. Oraya donanmanın tümünü yollamadık,” diye konuştu. Türkiye’nin Doğu Akdeniz’deki aksiyonlarını “provokatif” olarak pahalandıran Macron, Türkiye’nin AB’nin iki üyesi olan Yunanistan ile GKRY’nin münhasır ekonomik bölgelerine ve egemenlik haklarına “saldırdığını” tez etti. Yunanistan ve GKRY’ye art çıkan, Türkiye’yi tehdit ederek Doğu Akdeniz’de “kırmızı çizgi politikası” yürüttüğünü söyleyen Fransa Cumhurbaşkanı Macron, Irak konusunda da Türkiye’yi suçlayıcı bir lisan kullandı. Irak’ta son bir yılda yaşanan zorluklarda İran ve Türkiye’nin tesiri olduğunu öne süren Macron, “Bu zorluklar İran’ın çok güçlü tesiri ve Türkiye’nin, Irak’ın içişlerine giderek daha fazla müdahale eden ve tekrarlayan ataklarıyla harika gergin bölgesel bir bağlamda ortaya çıkıyor,” dedi.
Macron geçtiğimiz günlerde de Türkiye’nin, “imparatorluk fantezisi” olduğu tezinde bulundu. Dışişleri Bakanı Mevlüt Çavuşoğlu ise “Yunanistan’ı en çok kışkırtan ülke Fransa. Fransa’nın da öbür kederi var. Yoksa Doğu Akdeniz ile ne ilgisi var. Batı Akdeniz olsa anlardık,” sözlerini kullandı. Çavuşoğlu, Paris’in Libya’da darbeci Hafter’i desteklemek suretiyle çok büyük yanılgı yaparak, Trablus’u çok kısa müddette ele geçireceklerine inandığını belirterek, “Ancak Hafter yenildi ve Macron histerik bir hâle büründü. Ne yapacağını şaşırdı. Sonrasında Doğu Akdeniz’de bizim gemilerimizin kendi gemilerini taciz ettiğini söyledi. Bunu belgeleyemedi, rezil oldu. Biz bu türlü bir tacizin olmadığını belgeledik” açıklamasında bulundu.
İKİLİ ALAKALAR MACRON’A BIRAKILAMAYACAK KADAR DEĞERLI
Fransa’da iktisat ikinci çeyrekte yüzde 13,8 daraldı. Açıklanan 100 milyar avroluk iktisat dayanak planının ne kadar işe yarayacağı net değil. Bu türlü bir ortamda iç siyasette puan kazanması epeyce güç olan Macron, dış siyasete yük veriyor. Son anketler tablonun, popülaritesi yüzde 39 üzere epeyce düşük bir düzeyde olan Macron lehine 1 ile 4 puan ortasında değiştiğine işaret ediyor. Lakin koronavirüs olaylarının rekor düzeylere çıktığı Fransa’da toplumsal krizin berbatlaşması ve ekonomik takviye paketinin beklentiyi karşılamaması halinde, memleketler arası alanda “her taşın altından çıkma” yaklaşımının Macron aleyhine dönme ihtimali hayli yüksek.
Fransa Yunanistan’a maliyeti 2-2,5 milyar avro olan son teknoloji eseri iki fırkateyn satmayı planlıyor. Paris, ayrıyeten, Yunanistan’a sekizi kullanılmış olmak üzere 18 Rafale satma peşinde. MBDA füze sistemleri yetkilileri de Yunan makamlarıyla temasta. Bu füzeler, Rafale uçaklarında kullanılabileceği üzere Yunan hava kuvvetlerine ilişkin Mirage 2000 savaş uçaklarının modernizasyonu kapsamında da kullanılmaları, seçenekler ortasında. Doğu Akdeniz’e dair gelişmelerde temel frenlenmesi gereken aktör, Yunanistan ve GKRY’yi Türkiye zıddı teşebbüslere azmettiren Cumhurbaşkanı Macron’un Fransa’nın hayati çıkarlarına alışılmamış mevcut siyasetidir. Son Korsika toplantısında Türkiye’yi amaç alan açıklamasında Macron, Avrupa’ya Türkiye konusunda “birlik içinde ve daha açık” bir tavır sergileme davetinde bulunarak, Avrupalıların “daha açık ve sert” olması gerektiğinin altını çizdi.
Macron, Türkiye’nin Doğu Akdeniz’de artık bir ortak olmadığını, “sorunun Türk halkı ile değil, Erdoğan hükümeti ile” olduğunu da öne sürdü. Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan ise Macron’un kelamlarına cevaben, “Sayın Macron, senin şahsımla daha çok düşüncen olacak” tabirlerini kullandı. “Sen tarih de bilmiyorsun. Fransa tarihini bilmiyorsun. Afrika’nın tarihi adeta Fransa’nın tarihidir. Cezayir’de bir milyon insanı öldüren sizsiniz, Ruanda’da 800 bin insanı öldüren sizsiniz” diyen Erdoğan, Fransa’nın Türkiye’ye insanlık dersi veremeyeceğini tabir etti. Tepenin sonrasında, Macron, Türkiye ile bölgede istikrarı sağlamak ismine bağlantıları eski haline getirme niyetinde olduklarına vurgu yaparak, tekrar iyi niyetle diyalog kurmak istediklerini açıkladı. Macron, AB’nin Akdeniz konusunda Türkiye ile yapan bir siyasetinin olması gerektiğini, iktisat ve güç alanında ortak bir ajandanın oraya çıkabileceğini söz etti.
Unutmamak gerekir ki, Korsika Doruğu, AB’nin görüşlerini yansıtmadığı üzere, tüzel bir bağlayıcılık da taşımıyor. Kaldı ki Almanya, İspanya, İtalya, Macaristan üzere öbür AB üyelerinin Fransa’nın tavrına dayanak vermedikleri dikkate alındığında, orta ve uzun vadede yeni bir Akdeniz güç işbirliği modeli çıkabileceği, 25 Eylül 2020 tarihindeki AB tepesinden bu merkezlerin mevcut beklentilerinin tersine, Ankara’ya karşı sert yaptırım kararının çıkamayacağı öngörülebilir.
Fransa’nın kısaca özetlenen dış siyaset sapmalarına karşın, Türkiye ve Fransa ortasındaki ilgilerin stratejik değer sahip olduğu da son olarak söz edilmeli. 2019 yılı prestijiyle Paris ve Ankara ortasındaki ticaret hacmi 14,6 milyar dolar olup, Türkiye’nin Fransa’ya ihracatı 8,7 milyar dolar, bu ülkeden ithalatı ise 5,9 milyar dolar üzere kıymetli bir hacme sahip. Stratejik olarak, NATO’nun iki kıymetli müttefiki ortasındaki yapay gerginliğin, orta vadede düzeleceği ve olağan çizgisine döneceği varsayılıyor. Mevcut ekonomik bağlardaki kıymetler dikkate alındığında, sanayi, ticaret, savunma, havacılık ve uzay dallarında yeni iştiraklerin güçlenerek devam etmesi, pandemi sonrası dünyada sürpriz olmayacaktır. Çünkü, Türk-Fransız bağları tarihi bir ortak paydaya sahip olup, son analizde, deneyimsiz devlet adamı profili çizen, kendi ülkesindeki siyasal tabanı de gitgide aşınan Macron’a bırakılamayacak kadar değerli.
Haber7
