Günümüzde birçok personel yaşlılık aylığı almasına karşın çalışmaya devam ediyor. Yaşlılık aylığı bağlama oranlarındaki düşme, eskiye oranla yaşlanmanın azalması ve çalışılabilir yaşın uzaması bu durumun nedenleri ortasında gösterilebilir.
Kıdem tazminatına hak kazanabilmenin çeşitli kaideleri bulunuyor. Bunlardan biri de iş mukavelesinin 1475 sayılı kanunda belirtilen nedenlerden biri ile sona ermesidir. Bu nedenleri kısaca belirtmek gerekirse patronun iş mukavelesini ahlak ve iyiniyet kurallarına uymayan davranışlar dışında bir nedenle sona erdirmesi yahut personelin iş mukavelesini haklı nedenle sona erdirmesidir.
İstifa olarak bilinen, personelin haklı neden bulunmadan iş mukavelesini sona erdirmesi durumunda, personel kural olarak kıdem tazminatına hak kazanmaz. İstifa edip kıdem tazminatı alınabilen durumlar, bayan çalışanların evlilik tarihinden itibaren bir yıl içinde istifa etmeleri, erkek çalışanların askere gitmek için istifa etmeleri ve bütün personellerin bağlı bulundukları kanunla yahut Cumhurbaşkanlığı kararnamesiyle heyeti kurum yahut sandıklardan yaşlılık, emeklilik yahut malullük aylığı veya toptan ödeme almak gayesiyle işten ayrılmalarıdır.
Ayrıyeten sigortalılara yaşlılık aylığı bağlanabilmesi için çalıştığı işinden ayrılması ve yazılı istekte bulunması gerekmektedir. Bu nedenle emekli olduktan sonra SGDP ödeyerek çalışma imkanı bulunan çalışanlar hem yaşlılık aylığını bağlatmak hem de kıdem tazminatı alabilmek için istifa etmeyi tercih edebilmektedirler.
Her ikisini isteyenler
1 Ekim 2008’den evvel çalışmaya başlamış yahut emekli olmuş bir kişi, emekli olduktan sonra 4/a’lı olarak bir patrona bağlı çalışmaya devam etmek isterse toplumsal güvenlik dayanak primi ödeyerek aylığı kesilmeden çalışabileceği üzere aylığını kestirip olağan prim ödeme yoluna de dönebilir. SGDP hem aylığı alıp hem de ek gelir elde etmeyi sağladığı için tercih edilmektedir. Kişi toplumsal güvenlik dayanak primi ödeyerek çalışacak olsa da iş mukavelesini öncelikle yaşlılık aylığı almak maksadıyla sonlandırmalı ve sonrasında tekrar iş mukavelesi yapılarak çalışmaya başlamalıdır.
Emeklilik nedeniyle tekrar alınamaz
Emekli olduktan ve kıdem tazminatını aldıktan sonra SGDP ödeyerek, yani aylığını kestirmeden çalışan kişi çalışmasını sonlandırmak istediğinde, emekli olmak nedeniyle tekrar kıdem tazminatı talep edemez. Lakin SGDP ödemek yerine aylığını kestirip çalışmaya devam ederse, istediği vakit çalışmasını sonlandırıp patrondan kıdem tazminatı talep edebilir. Hasebiyle, emekli olup tekrar çalışmaya devam edecek olan şahıslar bu tercihi yaparken kıdem tazminatı konusunu da dikkate almalılar. SGDP ödeyerek çalışmaya devam edenler, patronun işten çıkarması halinde yahut haklı nedenleri ile işten ayrılmaları durumunda kıdem tazminatı alabilirler.
Son mühlet üzerinden hesaplanır
Yargıtay’ın görüşü, emeklilik nedeniyle işten ayrılan çalışanın tekrar tıpkı işyerinde çalışmaya başlaması halinde, emekli olunan tarihte kıdem tazminatı ödenmişse, kıdem hakkının sıfırlandığı istikametinde. Yani, emekli olup kıdem tazminatı aldıktan sonra tıpkı işyerinde çalışan kişi için yeni bir çalışma devri başlamakta ve bir yıllık minimum müddetin baştan başlaması kelam konusu olmaktadır. Çalışanın bu işyerinden tekrar ayrılırken ödenecek olan kıdem tazminatının da emekli olduktan sonraki periyot üzerinden hesaplanması gerekmektedir.
SGDP ile çalışanlar…
Kimi vakit emekçi ile patron ortasındaki itimat ilgisinden kaynaklı, yaşlılık aylığı alarak çalışmaya devam etmenin neredeyse kesintisiz çalışmaya devam etme olarak görülmesi nedeniyle, yaşlılık aylığı almak için iş kontratının sona erdirilmesinde kıdem tazminatı ödenmemektedir. Emekçi de hala çalıştığı bir işyeri olması nedeniyle, son fiyat üzerinden kıdem tazminatı almak beklentisiyle kıdem tazminatını takip etmemektedir. İş kontratı tam olarak sona erdiğindeyse emekçinin kıdem tazminatına hak kazanıp kazanmadığı, kazandıysa hangi fiyat üzerinden hak kazandığı üzere sorular gündeme gelmektedir.
Daha evvel kıdem tazminatını almamasına karşın, çalışanın kıdem tazminatına hak kazanıp kazanmadığı son işten ayrılma nedenine nazaran mi yoksa emeklilik öncesi ve sonrası farklı ayrı değerlendirmeye tutulup, iki neden başka farklı mı değerlendirilecektir?
Yargıtay yakın tarihli bir kararında bu durumu açıklamıştır. Personelin son işten ayrılma nedenini özel nedenler olarak belirttiği, haklı bir nedene dayanmadığı vakada, emeklilikle sona eren birinci devir çalışması için kıdem tazminatına hak kazandığını, birinci devir çalışması için belirlenecek kıdemi üzerinden ve birinci sona erme tarihindeki fiyatı baz alınarak kıdem tazminatı ödenmesi gerektiğine, sonraki devir içinse kıdem tazminatına hak kazanılmadığına karar vermiştir.
Karardan çıkan sonuca nazaran emekçi yaşlılık aylığı almak için ayrıldığında kıdem tazminatına hak kazanmıştır. İlgili tarihteki fiyatın temel alınması bunu net bir halde ortaya koymaktadır.
Karar emekçinin sonradan kıdem tazminatına hak kazandıracak halde iş mukavelesini sona erdirmemesi halinde en azından birinci devri müdafaası açısından kıymetlidir.
Başka yandan ilgili karardan hareketle ikinci sona ermenin de kıdem tazminatına hak kazandıracak halde olması halinde iki devri birbirinden ayırması, evvelki devri birinci sona erme tarihindeki fiyatla sonlandıracak olması nedeniyle emekçinin aleyhine sonuçlar da doğurabilecektir. Bu halde bir kıymetlendirme ileride zamanaşımı argümanlarını da gündeme getirebilecektir.
Haber7