Mürsel Gündoğdu’un köşe yazısı:
Uzun bir gecenin sonunda beliren şafak, her diyara farklı kokular ve birbirinden renkli kostümler eşliğinde gülümsemeye başlar.
Bir seher vakti yadınıza Türkistan düşerse oradan yayılan ve ruhunuzu uzunluklu boyunca sarmalayan bir yar kokusu duyarsınız. Hiç elbet bu, asırlar ötesinden bir muştu üzere gönle düşüp onu Alperen edasıyla mayalayan Hâce Ahmet Yesevi’nin gönül kokusundan oburu değildir.
Cet yadigarı can topraklardan yayılan bu Yesevi kokusu, onun doyumsuz hikmetlerinden süzülen billur şebnem tanecikleri üzere sızar içerimize.
Bu damlalar ki birbirine sevgiyle eklenir ve aşkla kenetlenir. Akabinde da çetin bir sonsuzluk seyahati başlar. Tevhit sırrıyla tanışıp birbirine karışan her bir damla tek vücud olup coşkun bir sel üzere çıkar bu kutlu seyahate ve asırlardan beri gümrah ırmaklar üzere akar Türk’ün gönlüne. O Yesevi hikmetleri ki Türk’ün uçsuz bucaksız bozkırlarını Allah ve Peygamber sevgisiyle sulayan, dini pahalar ile sırlayan ve hoş ahlakın en seçkin renklerine boyayandır. Yoksul, fakir ve yetimleri her kuralda kendi vücuduna sığınmış bir canmışçasına koruyandır sonra. Gönülleri zikirle coşturup nefis ile hiç bitmeyecek bir çabaya koşturandır. Ve nihayet bu hikmetler, gelip süreksiz dileklerin son durağı olan vefatı çokça düşünmeyle kanat takılan mavera seyahatinde sarp geçitlerin maharetle aşılmasını ve birbiri ardınca manevî mertebelere ulaşılmasını müjdeleyendir yüreklerimize.
Hâce Ahmet Yesevi’nin hiç tükenmeyesi gönlünden taşan ilahi aşk yangını iniltilerinin özge nefesleri olan Divan-ı Hikmet isimli yapıtı, Ulu Rabbimizin kelamı olan Kur’an-ı Kerim’in huzur yüklü hayat şifrelerinin ve Sevgili Peygamberimizin sünnetinin derin izlerinin, Hâce Ahmet’in öz Türkçe söz kalıplarında billurlaşmış inci taneleri üzeredir.
Hâce bu yapıtında tevhit söylemiştir ve Peygamber Efendimizin sünnetini kendi hayat seyahatine rehber eylemiştir. Onun hikmetleri irfan özlüdür ve bunların her birinde Kur’an’dan işaretler batındır. Divan-ı Hikmet’te halin gerisindeki öz, kararın gerisinde saklanmış hikmet ve unsurun ardındaki mana lisana gelir. Nahl Müddeti 125. Ayette; “(Ey Muhammed!) Rabbinin yoluna, hikmetle, hoş öğütle çağır ve onlarla en hoş biçimde gayret et” biçiminde Ulu Rabbimizin Peygamber Efendimiz nezdinde bütün gönül mürşitlerine buyruk buyurduğu konular, Divan-ı Hikmet teknesinde yoğrularak Türk’ün öz lisanınca ırmak olup sele gelir;
“Otuz dörtte alim olup arif oldum;
“Hikmet söyle!” dedi Rabbim, söyler oldum.”
Hâce Ahmet Yesevi’nin hikmetleri, İslam dininin temelleriyle ve tasavvuf yolunun incelikleriyle dolup taşmanın yanında tarikat adap ve erkanına işaret eder birebir vakitte. Bu hikmetler sevgi çarşısında kurulan gönül tezgahında yalnızca aşk satılan ve müşterisi de katıksız aşıklar olan emsalsiz bir gül dükkandır. Burası gönül mektebidir. İlim halkası ve coşkun bir irfan pınarıdır. Aşkı bilmeyenin bu dükkâna girme talihi olmadığı üzere aşk rengine boyanmayanın da bu dükkânda bulacağı hiçbir şey yoktur;
“Aşksızları gördüm ise yolda kaldı;
O sebepten aşk dükkânını kurdum ben işte.”
Hâce Ahmet Yesevi bugün Kazakistan’ın Çimkent Kenti yakınlarında bulunan Sayram kasabasında dünyaya gözlerini açmış, Pir-i Türkistan payesine erişmiş, Türklerin maneviyat rehberliğini ve mana önderliğini yapmış eşsiz bir gönül sultanıdır.
Babası, Sayram’ın tanınmış şahsiyetlerinden menkıbeleri ile tanınan ve Hz. Ali soyundan geldiği kabul edilen Pir İbrahim Ata’dır. Annesi ise Pir İbrahim’in halifelerinden Mûsâ Şeyh’in kızı Ayşe Hatun’dur. Bu ailenin Gevher Şehnaz isimli kızından sonra ikinci evladı olarak dünyaya gelen Ahmet Yesevi evvel annesini, akabinde da babasını küçük yaşta kaybeder. Bunun üzerine ablasıyla Yesi kentine gidip orada yaşamaya başlar.
Tahsiline Yesi’de başlayan Hâce Ahmet Yesevi’nin çocukluğuna dair sırlarla dolup taşan menkıbeler vardır.
Kaynaklarda anlatılanlara nazaran, yedi yaşında Hızır’ın delaletine nail olan Ahmet, Yesi’de Arslan Baba’ya intisap ederek ondan feyiz almaya başlar.
Yeniden menkıbeye nazaran ashaptan olan Arslan Baba’nın Yesi’ye gelerek Hâce Ahmet’i bulması ve Hz. Peygamber’in kendisine teslim ettiği emaneti vermesi, terbiyesi ile meşgul olup onu irşad etmesi, Hz. Peygamber’in manevi bir işaretine dayanmaktadır. Arslan Baba’nın terbiye ve irşadı ile manevi mertebeler kat eden Ahmet Yesevi’nin şöhreti kısa vakitte etrafa yayılmaya başlar. Ancak o sıralar Arslan Baba vefat eder. Ahmet de bunun üzerine tahsiline devam etmek için devrin değerli ilim merkezlerinden biri olan Buhara’ya masraf.
Buhara, buhur buhur kaynayan bir ilim membaı ve gönül yatağıdır.
Hâce Ahmet Yesevi, bu kutlu kentte dönemin önde gelen âlim ve gönül erbabından Yusuf el-Hemedani’ye intisap ederek onun irşad ve terbiyesi altına girer. O’nun buyruğuyla Bağdat’a sarfiyat ve bir mühlet orada kalıp bu kentin dirlik ve birlik-beraberliğini sağlamak için Alperence uğraşta bulunur. Yusuf el-Hemedani’nin vefatı üzerine bu gönül dergahında gül alıp satmaya devam eder ve nihayet irşad postuna oturur. Güçlü bir Hanefi fıkıh damarının olduğu ve İslam beldelerinin her tarafından öğrencilerin akın ettiği Buhara’da bir müddet ilim öğrettikten sonra, vaktiyle Yusuf el-Hemedani’nin vermiş olduğu işaret üzerine makamını Pir Gucdüvani’ye bırakarak Yesi’ye döner. Hikmet ateşini Yesi’de tutuşturur ve vefatına kadar da burada ilim-irşat faaliyetlerine devam eder.
Hâce Ahmet Yesevi’nin Yesi’de ilim ateşini harladığı yıllar Türkistan ve Yedisu havalisinde İslamlaşma faaliyetlerinin süratle devam ettiği ve Türk beldelerinin her bir yanına yayılan tasavvuf hareketlerinin arttığı demlerdi.
Hâce, günün büyük kısmını ibadet ve zikirle geçirmenin yanında talebelerine ilim öğretir, günün kalan kısmında ise tahta kaşık ve kepçe yaparak alın teriyle geçimini sağlardı. İlimdeki hüneri ve şöhreti kısa vakitte Maveraünnehir, Horasan ve bütün Türk coğrafyalarına yayıldı. O, yetiştirdiği talebelerinin her birini bir memlekete göndermek suretiyle hem İslamiyet’in gerçek öğretilmesini hem de süratle yayılmasını sağladı. Onun gönderdiği talebelerden bir kısmı Anadolu’ya geldi. Bu vesileyle Yesevilik yolu Anadolu’da da tanınıp yayıldı. Anadolu’nun Müslüman Türk’e ebediyen yurt olmasında onun öngörüsü ile talebelerinin uğraşlarının rolü büyüktür.
Hâce Ahmet’in hem kendi yaşadığı muhitte hem de uzak ülkelerde on binlerce müridinin yanında hayattayken tayin ettiği pek çok halifesi vardı.
O’nun ilim, irfan ve hikmet taşlarıyla döşenmiş kutlu yolu, bir yandan bu talebeleri ile başka yandan Mansur Cet, Abdülmelik Cet ve hikmetleriyle Türkler ortasında büyük bir şöhrete sahip olan Süleyman Hakîm Cet eliyle bütün Türk coğrafyalarının ışıklı yolu olmuştur. Anadolu’nun gönül tezgahını uzunluktan boya gül desenleriyle donatan Ahi Evran, Hacı Bektaş, Hacı Bayram, Mevlâna, Taptuk Emre ve Yunus Emre üzere gönül erleri, Hâce Ahmet Yesevi’nin açtığı bu yolun muştularıdır. Onlar başta Türk lisanı olmak üzere bu aziz milletin din, edebiyat ve kültürünün bu en güçlü damarını yeni hikmetlerle sulayıp canlı tutarak gelecek jenerasyonlara aktarmışlardır.
Hâce Ahmet Yesevi’nin ve bu yolun yolcularının hikmetleri evvelden olduğu üzere artık de Türk milletine manevi ışık olmaya devam ediyor.
Peygamber Efendimizin ahirete göç yaşı olan altmış üç, biz Müslümanların gönlünde her vakit derin bir hüznün ismi olmuştur. Ömrünü bir Alperen edasıyla onun bildiri ettiği dinin yoluna harcayan ve onun sünnetine adayan Hâce Ahmet Yesevi için ise altmış üç yaşın manası çok daha derindir. O, altmış üç yaşına basınca dergâhın avlusunu talebelerine kazdırır ve yerin altında kendisi için bir çilehane yaptırır. Burası, kendi muhtaçlıklarını karşılayabileceği küçük bir odadan ibarettir. Günü gelince o odaya girer ve burada ibadet, riyazet ve tefekkürle meşgul olmak üzere halvete çekilir. Burada ne kadar kaldığı muhakkak değildir. Kesin olan bir şey varsa o da ölünceye kadar çıkmadığı ve bu hücrede vefat ettiğidir.
Ortadan iki yüzyıl üzere bir vakit geçmiştir. Yesevi hikmetlerinin ışığı, Türk’ün bozkırlarında yeni bir cihan hakimiyeti mefkuresi tutuşturan Cihangir Hükümdar Timur’un hayallerini aydınlatmıştır.
Hâce Ahmet Yesevi bir gece Timur’un hayaline girer ve ona zafer muştusu verir. Timur bu hayalden sonra giriştiği seferde zafer elde edince, cümle Türk topraklarında şöhreti bir güneş üzere parıldayan Hâce Ahmet Yesevi’nin kabrini ziyaret için Yesi’ye gelir. Kabrin üstüne, mimari şaheser olacak bir türbe yapılmasını emreder. Birkaç yıl içinde Hâce’nin kabri türbe, cami ve dergâhı ile eşsiz bir külliye halini alır. Hâce Ahmet Yesevi’nin manevi makamı dün olduğu üzere bugün de hem burayı ziyaret etmek hem de cümle Türk yurtlarına gönül kokusu yayan bu kutlu yerin en yakınında ebedi istirahatgaha çekilmek isteyenlerle dolup taşıyor.
Şimdilerde oluşmakta olan yeni dünyanın en stratejik merkezleri kuşkusuz birçok güçlü medeniyetlere beşiklik etmiş Türk yurtlarıdır.
O yüzden dünyanın gözü Türk coğrafyalarına çevrilidir. Bu topraklarda oynanabilecek oyunlara karşı dikkatli olmanın yanında kardeşler ortasındaki birlik ve beraberlik şuurunu güçlendirecek çok süratli adımlar da atılmalıdır. Hâce Ahmet Yesevi’nin kutlu yolu, dün Orta Asya Türklerinin İslam’ı kabul edip özümsemesinde ve Anadolu’nun Türkleşmesi ile İslamlaşmasında nasıl öncü bir rol oynadıysa o denli inanıyorum ki bugün ve yarınlarımızda Türk dünyasının birbirine kenetlenmesinde, din, lisan ve kültür hayatımızla yerli ve ulusal kimliğimizin şekillenmesinde de güçlü bir rol oynayacaktır.
Yarınları şekillendirecek çağın mayalandığı bu yeni periyoda kardeşlerimizle bir ortada ve güçlü girmek istiyorsak Türk coğrafyalarındaki genç jenerasyonların ülkülerini yine ilim ve irfan öncülerimizin hikmet teknesinde yoğurmalı ve onlara ortak kıymetlerimize dayalı güçlü bir kimlik inşa etmeliyiz.
Bu atak, yeni çağı Türk asrına çevirmenin en stratejik adımı olacaktır.
Kalın sağlıcakla efendim.
Haber7