Uzun Mehmet’in Neyren köyü civarındaki değirmenin yakınındaki dere kenarında bulduğu ”siyah taşların” ocakta yandığını fark etmesi ve havzada tespit edilmesiyle taş kömürünün bulunuşunun yıl dönümü her 8 Kasım’da merasimlerle kutlanıyor.
Hazine-i Hassa Yönetimi periyodu olarak bilinen 1848-1865’te yabancı ve yerli yatırımcıların denetimi altında 5 yılda 40 bin ton üretim gerçekleştirilen havzada, birinci sefer makine ve teçhizat kullanılmaya başlanan maden ocaklarının üretiminin artırılmasına yönelik bugün de yatırımlara devam ediliyor.
Türkiye Taşkömürü Kurumuna (TTK) bağlı Üzülmez, Kozlu, Karadon, Amasra ve Armutçuk kuruluşlarındaki maden ocakları ile kömür üreten özel saha işletmelerinde çalışan yaklaşık 8 bin civarındaki personel için madenler, en kıymetli istihdam kapısı olarak görülüyor.
Havzada yapılan tespitlerle görülür ve olası olmak üzere 1 milyar 300 milyon ton civarında taş kömürü rezervinin varlığı kabul ediliyor.
Son yıllarda kurumda ve özel alanlarda çıkarılan ve yıkanmış kömür, Çatalağzı Termik Santraline, çimento ve demir-çelik fabrikalarıyla ısınma maksatlı olarak pazarlanıyor.
“Jeolojik yaşı yaklaşık 300-350 milyon yıl”
TTK Genel Müdürü Kazım Eroğlu, AA muhabirine yaptığı açıklamada, taş kömürünün ülke ve Zonguldak iktisadı için en kıymetli girdilerden biri olduğunu söyledi.
Taş kömürünün iki farklı gayeyle kullanılabildiğini tabir eden Eroğlu, “Koklaşabilir kömür 1930’lı yıllardan itibaren aktif olarak santrallerde ve demir-çelik fabrikalarında kullanılmaktadır. Kok kömürü özelliği prestijiyle yalnızca Zonguldak’ta bu havzada jeolojik olarak oluşmuş. Jeolojik yaşı yaklaşık 300-350 milyon yıldır. Geçen vakte bağlı olarak içerisinde barındırdığı muhakkak özellikler karbon ve içerdiği uçucu ölçüsünün yanı sıra en kıymetlisi yüksek fırınlarda ve çelik erimesinde çok kıymetli bir girdi. Koklaşabilir kömür, demir-çeliğin en kıymetli, en seçkin ve en yegane girdisidir. Bununla fakat kaliteli çeliğe hakikat geçiş yapabiliyorsunuz.” diye konuştu.
“Deniz altı işletmeciliği yapan Türkiye’de tek kurumuz”
Eroğlu, kurumun beş kuruluşunda kömür çıkarma faaliyetlerini gerçekleştirdiklerini anlatarak, şunları kaydetti:
“Bu beş kuruluşumuzun açıklığı yer altında toplam 250 kilometredir. En büyük özelliğimiz Zonguldak havzası olarak Türkiye kömür madenciliğinde açık işletme ve toplu alanımız jeolojik olarak müsait değil. Yalnızca Kastamonu’nun Azdavay ilçesinde çok küçük ölçekte bir yerde açık işletmemiz var. Eksiksiz havza olarak Kastamonu sonlarını da kattığımızda yer altı işletmeciliği ve yeniden en büyük bir özelliğimiz deniz altı işletmeciliği yapan Türkiye’de tek kurum şu anda biziz. 2005 yıllarına kadar bölgede tek oyuncu TTK’ydi. Bizim için şu anda ekonomik olmayan mostra madenciliğe uygun olan madenleri 2005’ten bu yana rödovans yoluyla çalıştırmaktayız. Ruhsatını ihale edip özel dala verdiğimiz yaklaşık 136 milyon ton taş kömürü bulunan Bağlık-İnağzı alanımız, yeniden 600 bin tonluk Amasra’da bir alanımız var. Türkiye’nin yurt dışından yalnızca demir-çelik için 6 milyon tonluk bir girdisi var. Biz kurumsal olarak ve havzadaki öbür oyuncuları da katarak ithal ettiğimiz bu kömürün en az yüzde 60’ını kendi ülke kaynaklarımızla çıkarıp iktisada katkıda olabileceğimizin kanaatindeyim.”
Uzun Mehmet’in hikayesi
Çeşitli kaynaklara nazaran, Uzun Mehmet ve kömürün bulunuşuyla ilgili hikaye, 1820-1829 yıllarında geçiyor.
Kaynaklarda, Uzun Mehmet’in öyküsü şöyle anlatılıyor:
“Uzun Mehmet, Ereğli’ye bağlı Kestaneci köyündendir. 1820’li yıllarda Ereğli’nin muhakkak başlı ailelerinden Karamahmutzadeler sülalesinden olduğu bilinir. Uzun Mehmet, askerliğini bahriye eri olarak yapmıştır. Terhis olurken kendisine subayları tarafından kömür numunesi gösterilmiş ve memleketine dönünce siyah taşlardan araması istenmiştir.
Uzun Mehmet, bir gün Neyren köyü civarındaki değirmene masraf. Hasat sonu olduğu için değirmen büsbütün doludur. Uzun Mehmet, dere kenarında dolaştığı sırada siyah taşlar bulur. Bir anda askerde kendisine gösterilen siyah taş (yanan taş) aklına gelir.
Bunlardan biraz toplayarak değirmende yanan ocağa atar. Taşların yandığını görünce çok sevinir. Sonraki gün birebir yere gizlice giderek daha geniş arama yapar. Birtakım yerleri kazan Uzun Mehmet, çuvala koyduğu kömür numunelerini İstanbul’a götürür. Padişah II. Mahmut, kömürün bulunuşuna sevinerek, Uzun Mehmet’i 50 altınla ödüllendirir. Böylelikle kömürün bulunuşu 8 Kasım 1829 olarak tarihe geçer.
Devrin Ereğli Ayanı Hacı İsmail Ağa, Uzun Mehmet’in kömürü bulmasını hazmedemez. İstanbul’a Fen Heyeti’ne gitmek için yola çıkan Uzun Mehmet’i Leblebici Hanı’nda öldürtür.”
Haber7
