ABD’li bilim insanı Wallace Broecker, 1975 yılında “küresel ısınma” terimini bir bilimsel makalede birinci defa kullandığında çok kısa bir mühlet içinde dünyanın bu noktaya geleceğini kimse kestirim etmiyordu. Yalnızca 45 yılda işler “küresel ısınma” noktasından “küresel iklim krizi” evresine ulaştı. Son bir ayda ülkemizde yaşanan seller, yangınlar ve akabinde bir kere daha gelen seller bile krizin büyüklüğünü anlayabilmek için kâfi.
En berbatı de tüm bu felaketlerin sorumlusu biziz, yani beşerler. Süratle artan nüfusumuzla, üretim ve tüketim alışkanlıklarımızla dünyanın süratle ısınmasına katkıda bulunuyoruz.
Dünyanın ortalama sıcaklığı arttıkça atmosfer, okyanuslar ve kutup bölgelerinde çok süratli değişimler yaşanıyor. Bu değişimler dünyanın dört bir yanındaki çok hava olaylarının sayısını ve sıklığını süratle artırıyor.
Hükümetlerarası İklim Değişikliği Paneli’nin (IPCC) 9 Ağustos günü yayımlanan Altıncı Kıymetlendirme Raporu’nun birinci kısmında da bu sorunun altı kalın çizgilerle çiziliyor. Dünyanın dört bir yanından 234 bilim beşerinin imzasını taşıyan raporda, sıcaklıklar değiştikçe Dünya’nın nasıl değiştiği ve bunun gelecek için ne manaya geldiği tabir ediliyor.
SICAKLIKLAR ARTACAK LAKİN TEK SORUN MAALESEF BU DEĞİL
Raporda uzmanlar sera gazı emisyonlarında süratli ve kapsamlı bir sınırlamaya gidilmediği surece önümüzdeki 20-30 yılda dünyadaki ısınmanın orta maksat olan 1,5 santigrat derecenin üzerine çıkacağını, hatta kritik eşik olan 2 santigrat derecenin bile aşılabileceğini net bir biçimde ortaya koyuyor.
Rapora nazaran, şayet sıcaklık artışı 1,5 derece ile sonlu kalırsa, sıcak dalgaları artacak sıcak mevsimler daha uzun, soğuk mevsimler ise daha kısa sürecek. 2 derecelik artışta ise sıcak dalgaları hem tarımı hem de insan sıhhatini tehdit eder boyutlara erişecek.
Fakat problem yalnızca sıcaklık artışıyla hudutlu değil. Nem ve kuraklık istikrarları, rüzgarlar, kar yağışları ve buzul katmanları, kıyı kıyıları ve okyanusların tamamını karanlık bir gelecek bekliyor.
Global iklim krizi Kastamonu’da yaşanan sel felaketi üzere olayların sıklığını daha artıracak
DENİZ DÜZEYLERİNDEKİ YÜKSELME EPEY KRİTİK
IPCC raporunda denizler ve okyanuslar konusuna özel bir başlık ayrılmış. Bu başlıkta en çok dikkat çeken ve Türkiye üzere üç tarafı denizlerle çevrili bir ülkede en dikkatle okunması gereken noktaların başında da deniz düzeylerindeki yükselme geliyor.
Raporun su ile ilgili unsurlarını özetlemek gerekirse;
— İklim değişikliği su döngüsünü kuvvetlendiriyor. Bunun sonucunda birçok bölgede ağır kuraklıklar yaşanırken, bunun karşısında çok daha ağır yağışları ve sel baskınlarını görüyoruz.
— İklim değişikliği yağış tertiplerini değiştiriyor. Yüksek enlemlerde yağışların artması muhtemelken, subtropik bölgelerin geniş bölümlerinde yağışlar azalacak. Muson yağmurlarında da bölgesine nazaran değişimler gözlenecek.
— Permafrostta erime artacak, mevsimsel kar yağışları azalacak, buzullar ve buz örtüleri eriyecek, Kuzey Kutbu etrafında yaz aylarında görülen deniz buzu azalmasında artış yaşanacak.
— Okyanuslarda sular ısınacak, sıcak dalgaları daha sık yaşanacak, asit düzeyleri artarken oksijen düzeyleri düşecek. İnsan faaliyetleriyle birebir ilişkili bu gelişmeler hem okyanus ekosistemlerini hem de hayatları bu ekosistemlere bağlı insanları etkileyecek. Bu değişimler en az bu yüzyılın sonuna kadar devam edecek.
— Kıyı kıyılarındaki kentlerdeki deniz düzeyleri 21’inci yüzyıl boyunca yükselmeye devam edecek. Rakımı düşük yerlerde deniz taşkınlarını ve deniz erozyonlarını daha sık göreceğiz. Geçmişte 100 senede bir yaşanan çok uçlardaki deniz düzeyi olayları yüzyıl sonunda her yıl yaşanır hale gelecek.
— Birtakım kentler, artan sıcaklıklar, çok yağış kaynaklı kentler ve kıyılarda yükselen deniz düzeyleri nedeniyle yaşanamaz hale gelecek.
2050 İLE 2100 ORTASINI BELİRLEMEK BİZİM ELİMİZDE
Bu son iki husus Türkiye için çok değerli sonuçlar taşıyor. IPCC raporunun muharrirlerinden iklim bilimci Robert Kopp, The Conversation’a yaptığı açıklamada, geçtiğimiz 10 yılda global ortalama deniz düzeylerinin her yıl 4 milimetre (toplam 4 santimetre) arttığını belirterek, “Bu fark, iki faktöre bağlı olarak daha da açılacak: Birincisi kutuplardaki ve dağ buzullarındaki buzların erimesi, ikincisi de okyanustaki suyun hacminin ısındıkça artması” diye konuştu.
Bugünden bakıldığında yükselişin en az 2050 yılına kadar devam etmesinin garanti olduğunu da kelamlarına ekleyen Kopp, “Uluslar karbon emisyonlarını ne kadar düşürürlerse düşürsünler, dünya bu yüzyılın ortasında 15 ila 30 santimetrelik bir global ortalama deniz düzeyi yükselişiyle karşı karşıya kalacak” ifadelerini kullandı.
Lakin 2050’den itibaren deniz düzeyi projeksiyonları ile ülkeleri karbon emisyon ölçüleri ortasında çok yakın bir bağlantı bulunuyor. Şayet sera gazı emisyonları şu anki ölçüsünde devam ederse, 2100 yılı itibariyle dünyada ısınma 3-4 dereceyi bulacak. Bu da deniz suyu düzeyinin 70 santimetre yükselmesi manasına geliyor.
Paris Mutabakatı’yla belirlenen ve üstte da altını çizdiğimiz kritik eşik olan 2 derecelik artış ise 2100 yılına geldiğimizde deniz düzeylerinde 50 santimetrelik bir yükseliş demek. Kopp, sera gazı emisyonunun en üst düzeyde olduğu senaryoda ise yüzyıl sonunda deniz düzeyindeki yükselişlerin 2 metreyi bulabileceğini belirtti.
Yükselen deniz düzeyleriyle dünyadaki birçok kent sular altında kalacak
DENİZ 1 METRE YÜKSELİRSE, SULAR 100 METRE İÇERİ GİRİYOR
Pekala deniz düzeyi 2 metre yükselince ne olacak? IPCC’nin raporunu geçtiğimiz günlerde Demirören Haber Ajansı için pahalandıran Boğaziçi Üniversitesi İklim Siyasetleri Araştırma Merkezi Müdürü Prof. Dr. Levent Kurnaz, bu sayıların zihnimizde daha iyi canlanması için kimi örnekler vermişti.
Prof. Dr. Kurnaz’ın belirttiğine nazaran, deniz düzeyinin 1 metre yükselmesi, denizin 100 metre içeri girmesi manasına geliyor. Yani kıyıdan itibaren 100 metre içerideki alanların tamamı sular altında kalma riski yaşıyor.
Bu sorunu önlemek için denize kıyısı olan yerlerde meskenlerin önüne duvarlar çekilmesi gerekecek, mesken alacak bireyler deniz kenarları yerine zirveleri tercih etmek zorunda kalacak, belediyeler yapacakları metroların çıkışlarının ağzını denize değil karaya hakikat inşa etmek zorunda kalacak. Bütün bunların sonucunda orta-uzun vadede dünyanın haritasının değiştiğine şahit olacağız.
İZMİR VE İSTANBUL’UN KIYI ŞERİTLERİ SULAR ALTINDA KALACAK
Biz de bütün bu ihtarlar ışığında, global ısınma senaryolarının ülkemizi nasıl etkileyeceğini araştırdık.
Türkiye’nin kıyıları nasıl bir değişim geçirecek? Risk en çok hangi kentlerimizde? Climate Central’ın Surging Seas (Yükselen Denizler) haritası tam olarak bu sorulara cevap vermek için hazırlanmış. Haritada 2100 yılına gelindiğinde, dünyadaki ortalama sıcaklığın 2 ve 4 derece arttığı durumlarda denizlerin yükselmesi sonucu nerelerin sular altında kalacağı gösteriliyor.
İzmir
Haritanın geneline bakıldığında, Türkiye’de deniz düzeyinden en fazla etkilenecek bölgeler Ege ve Marmara. Bilhassa İzmir’in çok büyük bir kısmı sular altında kalacak. İstanbul’un da bilhassa güney ilçelerindeki denize yakın yerleşim yerleri risk altında görünüyor.
Birebir biçimde, Marmara’nın Bursa, Balıkesir, Yalova, Çanakkale üzere birçok vilayetinde de rakımı düşük bölgeler su altında kalma riskiyle karşı karşıya.
Marmara kıyıları
EN VERİMLİ TARIM ARAZİLERİMİZİ DENİZ SULARI BASACAK
Haritada en az bu kadar tahminen de daha ürkütücü bir ayrıntı var. Görünüşe bakılırsa 2100 yılına geldiğimizde Türkiye’nin en verimli tarım yerlerinin değerli bir kısmı deniz suyu baskınlarıyla kullanılamaz hale gelecek. Bilhassa kıyılardaki delta ovalarının neredeyse tamamı sular altında kalacak.
Çukurova
Trakya’da Ergene; Güney Marmara’da Biga, Gönen, Karacabey; Ege’de Gediz ve Büyük Menderes; Akdeniz’de Finike, Antalya, Silifke ovaları ile Çukurova; Karadeniz’de de Bafra ve Çarşamba ovaları, 80 yıl içinde tarım yapılamaz hale gelecek.
Buna bir de artan kuraklıkları ve yağış sistemindeki değişimleri dahil ettiğimizde, önümüzdeki yüzyılda tarım bölümünü hayli sıkıntı vakitlerin beklediğini söylemek yanlış olmaz.
Haber7
