Kısmi vadeli mukavelelerin yaygınlaşmasıyla birlikte bu cins mukavelelerin özel bir çeşidi olan davet üzerine mukaveleler de yaygınlaşmaya başladı.
Bilhassa hizmet dalında anlık işgücü muhtaçlığını karşılamaya yönelik bir kontrat çeşidi olan davet üzerine kontratlar uzunca bir müddettir mevzuatta yerini bulmakla birlikte, Türkiye’de faal uygulanması son birkaç yıldır kelam konusu. Salgınla birlikte çalışma tertibinin evvelden net olarak belirlenememesi de patronları daha çok bu kontrat tipine yöneltti.
Patrona işgücü yoğunluğunu, kendisine gelen talebe nazaran şekillendirme imkanı sunan davet üzerine çalışma, belli bir devir içinde personelin ne kadar çalıştırılacağının belirlendiği lakin ne vakit çalıştırılacağının kesin olarak belirlenmediği iş kontratlarını söz ediyor. Olağan kısmi periyodik kontratlardan ayrılan tarafı de çalışanın hangi günlerde ve/veya hangi hafta çalıştırılacağının evvelden belirlenmemiş olması.
HAFTALIK 20 SAAT…
Sanılanın bilakis İş Kanunu, haftalık çalışma mühletine direkt bir alt hudut getirmemekte, emekçi ve patron aksini kararlaştırmamışsa haftalık çalışma müddetinin 20 saat belirlendiğinin kabul edileceğini karar altına almaktadır. Kanunun sözünden çıkan sonuç tarafların bundan farklı da düzenleme yapabilecekleridir. Münasebetiyle 20 saatin altında da haftalık çalışma müddeti belirlenebilecektir. Taraflar anlaşırsa haftada 10 saat çalışılacağı tarafında düzenlemelere de yer verilebilecektir.
Bununla birlikte kanun toplam çalışma müddetinin haftalık belirlenebileceği üzere aylık yahut yıllık olarak da belirlenebilmesine imkan vermektedir. Münasebetiyle personel ve patron anlaşırsa çalışma müddeti aylık yahut yıllık olarak da belirlenebilecek, anlaşılan bu müddetin haftalık ortalaması 20 saatin altına da düşebilecektir. Bu çeşit toptan belirleme yapılan durumlarda dikkat edilmesi gereken en kıymetli nokta, belirlenen periyot sona ermeden iş kontratı sona ererse personelin çalışmaksızın belirlenen müddetin fiyatına hak kazanacağıdır.
Personelin ne kadar çalıştırılacağı büsbütün patronun idare hakkına bırakıldığı “sıfır saat sözleşmelerini” ayrıyeten kıymetlendirmek gerekiyor. Davet üzerine çalışma kuralları taraflara geniş bir düzenleme alanı bırakmakla birlikte, denetimi büsbütün patrona veren, “sıfır saat sözleşmesi” olarak anılan mukavelelerin yapılmasına imkan vermediği kanaatindeyim.
YAZILI MUKAVELE ŞART
Davet üzerine çalışma mukavelesinin yazılı olarak yapılması mecburidir. Yazılı bir kontrat bulunmadığında ortadaki iş ilgisinin olağan kısmi müddetli bir mukavele olduğu, tersine bir mutabakat yoksa haftalık çalışma müddetinin yirmi saat olarak kabul edilmesi gerektiği bedellendirilmektedir.
EMEKÇİ VE PATRON İÇİN MAKUL MÜHLET NE OLMALI?
Davet üzerine çalışma kontratında, aksi taraflarca kararlaştırılmamışsa emekçi, çalışmaya başlayacağı vakitten en geç dört gün evvel işe çağrılmalıdır. Dört gün kuralı da bir yedek hukuk kuralı olduğundan taraflarca farklı halde belirlenebilir. Örneğin personel ve patron anlaşırlarsa bu süreyi iki gün olarak da belirleyebilirler. Ancak ilgili müddetin çok düşürülmesi, örneğin patronun davetinde, çalışanın derhal işbaşı yapacağına ait kural getirilmesi, personelin işe hazır beklemesi manasına geleceğinden geçerli kabul edilemeyecektir. En az makul bir mühlet evvelce haber vermenin zarurî olduğu düşünülmektedir. Personelden işe başlamasının beklenemeyeceği makul müddetten uzun ve lakin taraflarca belirlenen yahut belirleme yapılmadıysa Kanunun öngördüğü müddetlerden daha düşük müddetlerle davet durumunda emekçinin işe gelme yükümlülüğü bulunmayacaktır. Patron emekçi işe gelmediği için iş mukavelesini feshedemeyecektir.
TARAFLAR ANLAŞIRSA 4 SAAT ALTI MÜMKÜN MÜ?
Davet üzerine çalışmaya ait kararlarda aksi taraflarca kararlaştırılmamışsa, emekçinin günde en az dört saat çalıştırılabileceği, çalıştırılsın yahut çalıştırılmasın bu mühletin fiyatına hak kazanacağı belirtilmiştir. Ancak ilgili karar de bir yedek hukuk kuralı olduğundan taraflar anlaşarak, günlük çalışma mühletini düşürebilecektir. Örneğin personelin her davette günlük en az 1 saat çalıştırılacağına karar verebileceklerdir. Bu durumda emekçi çağrıldığı takdirde, çalışsın yahut çalışmasın günde 1 saatlik fiyata hak kazanacaktır. Davet üzerine çalışma mukaveleleri de motamot kısmi vadeli mukavelelerde olduğu üzere haftada en fazla 30 saat çalışmayı öngörebilecektir.
HAFTA TATİLİ VAR MI?
30 saatin üzerine çıkan mukaveleler, tam müddetli kontrat olarak değerlendirilecektir. Motamot kısmi müddetli mukavelelerde olduğu üzere hafta tatiline hak kazandırmayacaktır. Davet üzerine çalışmaya dayalı iş mukavelesinde emekçinin kıdemi ve kıdeme bağlı hakları personelin çağrıldığı yahut çağrılması gereken müddetlerin toplamı üzerinden değil, iş mukavelesinin sürdüğü bütün müddet üzerinden hesaplanacaktır. Yıllık fiyatlı müsaade, fesih bildirim mühletleri, ihbar ve makus niyet tazminatında da çalışanın fiilen çalıştığı mühlet değil iş mukavelesinin devam mühleti dikkate alınarak ilgili mühletler hesaplanmalıdır. Lakin kıdeme temel fiyatı belli bir devirdeki fiyat üzerinden hesaplanacaktır.
Haber7
