Bunun için kamu ve kişisel kesitin el-ele vererek akıl ve güç birliği yapması gerektiğine vurgu yapan raporda Covid-19 pandemisine karşı ve sonrasında alınacak önlemleri belirlemek, koordine ve takip etmek maksadıyla Cumhurbaşkanlığı’nda ‘Pandemiye Karşı Tedbirler, Planlama ve Uyum Birimi’ oluşturulması da öneriliyor.
İstanbul Ticaret Üniversitesi akademisyenleri tarafından hazırlanan Covid-19 raporlarına bir yenisi daha eklendi. Prof. Dr. Yusuf Balcı ve Dr. Tedrisat Üyesi Güldenur Çetin’in kaleme aldığı ‘Türkiye Iktisadında İstihdam ve Çalışma Hayatı Üzerindeki Etkileri’ başlıklı rapor, pandemi sebebiyle Türkiye ve dünya iktisadında meydana gelen süratli ve esaslı değişimleri, makroekonomik yapıdaki aksaklıkları ve meseleleri ortaya koyarken, tahlil teklifleri de sunuyor.
Raporda, gelişmiş ve gelişmekte olan memleketlerin mevcut ekonomik yapılarının karşı zıdda kaldığı tehditlerin yanı sıra Türkiye iktisadının pandemi sonrası mümkün durum tahlilleri yapılıyor.
TÜRKİYE BUHRANLARDAN DERS ALDI
1970’li yıllarda yaşanan petrol bunalımı, 1994 finans bunalımı ve 2001 buhranının, global buhranlarla baş etmede Türkiye iktisadı açısından birer ders niteliğinde olduğu belirtilen raporda, 2008 global buhran sonrası iktisat gidişatı ve uygulanan siyasetlerin bugün yaşanan pandeminin tetiklediği global buhran bakımından son radde kıymetli olduğu vurgulanıyor.
Raporda pandeminin maliyetini net olarak öngörmenin mümkün olmadığı belirtilerek, şu tabirler kullanılıyor: “Ekonomik faaliyetlerin tamamıyla durmaması, memleket iktisadı açısından bir avantaj oluşum etmekle birlikte, kısmen yavaşlamasıyla da GSYİH açısından muayyen orantıda azalmanın kaçınılmaz olduğunu söylemek mümkün. Mahsusen üretim sürecinin devamlılığının sağlanması üzerine atılan adımlar, üreticiyi desteklemek üzere alınan kararlar bu noktada ehemmiyet arz ediyor.”
FIRSATA ÇEVRİLEBİLİR Mİ?
Her bunalımın ortaya çıkardığı ağır problemlerin yanında fırsatlar sunduğuna da işaret edilen raporda, şu tekliflerde bulunuluyor: “Pandemi sonrası oluşacak yeni iktisatta ve çalışma hayatında gelir ve istihdam kayıpları olmaması amacının yanında, Türkiye’nin bütün dünyanın yaşadığı bu bunalımdan avantajlı çıkabilmesi için kamu ve kişisel kesim el-ele vererek akıl ve güç birliği yapmalı. Türkiye bu noktada Avrupa’nın ve yerin üretim üssü olmayı hedeflemeli.”
Türkiye’nin salgına daha geç yakalanması ve salgının memlekete gelişine kadar geçen müddetin sıhhat dalı açısından hazırlanma süreci olarak değerlendirilmesinin başka memleketlere nazaran daha avantajlı hale gelinmesini sağladığı belirtilirken salgın yayılım suratının düşük olması ve denetimli ilerlemesinin sağlanması sayesinde ekonomik hayatı büsbütün durdurmadan salgınla uğraş edildiği kaydediliyor.
Raporda salgın periyodunda yapılan kamu harcamalarının tolere edilebileceğinin altı çizilirken, hususî kesime de birtakım kolaylıklar sağlanması gerektiği şu laflarla vurgulanıyor: “Özel kol açısından da süratli bir önlem ve tatbik sürecine girilmeli. Mahsusen internetten satış ve faaliyet yerine sahip olmayan işletmelerin bu süreçten zarar görmeden ya da tam manasıyla kapanma yoluna girmeden çıkabilmeleri açısından online platformlarda varlık göstermelerine yönelik bir seri düzenleme yapmaları ve süratle tatbike geçmeleri gerekiyor.”
İŞSİZLİK SORUNU DOĞABİLİR
Türkiye’nin son birkaç yılda yükselme eğilimi gösteren işsizlik nispetinde umumî artış ve kişiselde de yüksek genç işsizlik nispetleriyle bu türlü bir global buhrana girmesinin buhranın olumsuz tesirlerini arttırabileceği uyarısı yapılıyor. Çalışmada Türkiye’nin 2019 sonu itibarıyla OECD memleketleri arasında umumî işsizlik orantısında Yunanistan ve İspanya’nın akabinde üçüncü, genç işsizlik nispetinde da Yunanistan, İspanya ve İtalya’nın gerisinde dördüncü sırada mekan aldığı hatırlatılıyor ve şu ihtar yapılıyor:
“Türkiye’de umumî işsizlik nispetinin yüksek olmasının yanında, Türkiye’nin gelişmiş ekonomilere nazaran genç bir nüfus yapısına sahip olması da dikkate alındığında, işini kaybetme riskini nispi olarak daha fazla taşıyan, her şeyden evvel iş piyasasına girerek kimi dezavantajlara sahip olan genç işgücünün yaşadığımız süreçte, mahsusen önümüzdeki devirde durumunun ciddiyet arz ettiğine kuşku bulunmamaktadır.”
İşsizlikle uğraş için alınan önlemlere de değinilen raporda fiyatsız müsaade devrinde çalışanlara İşsizlik Sigortası Fonu’ndan günlük 39,24 TL ödeme yapılması ve kısa çalışma ödeneğinin değerli önlemler olduğu vurgulanıyor.
ÖNLEMLER VE TAHLILLER
Pandemi sebebiyle oluşan buhrana karşı alınacak önlemlere ve sunulacak tahlillere de değinilen raporda, bu süreçte kamu bölümünün münhasıran sıhhat ve toplumsal güvenlik meydanlarındaki kıymetinin daha iyi anlaşıldığının altı çiziliyor. Raporda, kamunun alması gereken önlemler konusunda şu tekliflerde bulunuluyor: “Covid-19 pandemisine karşı ve sonrasında alınacak önlemleri belirlemek, koordine ve takip etmek hedefiyle Cumhurbaşkanlığı’nda ‘Pandemiye Karşı Tedbirler, Planlama ve Uyum Ünitesi oluşturulmalı. Başkaca ‘Pandemi Sonrası Ekonomik Yapılanmaya Ait Tedbirler’ bahisli bir Cumhurbaşkanlığı Genelgesi de yayınlanmalı. Hijyen ve istihdam üzere hususları da içerecek bu genelge, tüm bakanlıklara, kanunla kurulmuş kamu kurum ve kuruluşlarına ve meslek örgütlerine, tüm ilgili kesitlere şamil olacaktır.”
Kamunun düzenleyici rolüne ek olarak denetleyici rolüne de atıfta bulunulan raporda, “Önümüzdeki devirde ehemmiyeti çok daha artacak kontrol, tarafların, ilgili kesitlerin, patronların, çalışanların ve münhasıran meslek kuruluşlarının da iştirakiyle mevzunun eğitici boyutunu öne çıkararak gerçekleştirilmeli. Bu ortamlarda gerekli normlar ve standartlar, birincil ve ikincil yasal düzenlemeler yapılmalı” tekliflerinde bulunuluyor.
Haber7
