Bunun için kamu ve şahsi bölümün el-ele vererek akıl ve güç birliği yapması gerektiğine vurgu yapan raporda Covid-19 pandemisine karşı ve sonrasında alınacak önlemleri belirlemek, koordine ve takip etmek hedefiyle Cumhurbaşkanlığı’nda ‘Pandemiye Karşı Tedbirler, Planlama ve Uyum Birimi’ oluşturulması da öneriliyor.
İstanbul Ticaret Üniversitesi akademisyenleri tarafından hazırlanan Covid-19 raporlarına bir yenisi daha eklendi. Prof. Dr. Yusuf Balcı ve Dr. Talim Üyesi Güldenur Çetin’in kaleme aldığı ‘Türkiye Iktisadında İstihdam ve Çalışma Hayatı Üzerindeki Etkileri’ başlıklı rapor, pandemi sebebiyle Türkiye ve dünya iktisadında meydana gelen süratli ve esaslı değişimleri, makroekonomik yapıdaki aksaklıkları ve sıkıntıları ortaya koyarken, tahlil teklifleri de sunuyor.
Raporda, gelişmiş ve gelişmekte olan memleketlerin mevcut ekonomik yapılarının karşı zıdda kaldığı tehditlerin yanı sıra Türkiye iktisadının pandemi sonrası olası durum tahlilleri yapılıyor.
TÜRKİYE BUNALIMLARDAN DERS ALDI
1970’li yıllarda yaşanan petrol buhranı, 1994 finans buhranı ve 2001 bunalımının, global bunalımlarla baş etmede Türkiye iktisadı açısından birer ders niteliğinde olduğu belirtilen raporda, 2008 global bunalım sonrası iktisat gidişatı ve uygulanan siyasetlerin bugün yaşanan pandeminin tetiklediği global bunalım bakımından son kademe kıymetli olduğu vurgulanıyor.
Raporda pandeminin maliyetini net olarak öngörmenin mümkün olmadığı belirtilerek, şu tabirler kullanılıyor: “Ekonomik faaliyetlerin tamamıyla durmaması, devlet iktisadı açısından bir avantaj oluşum etmekle bir arada, kısmen yavaşlamasıyla da GSYİH açısından belli orantıda azalmanın kaçınılmaz olduğunu söylemek mümkün. Münhasıran üretim sürecinin devamlılığının sağlanması üzerine atılan adımlar, üreticiyi desteklemek üzere alınan kararlar bu noktada değer arz ediyor.”
FIRSATA ÇEVRİLEBİLİR Mİ?
Her bunalımın ortaya çıkardığı ağır problemlerin yanında fırsatlar sunduğuna da işaret edilen raporda, şu tekliflerde bulunuluyor: “Pandemi sonrası oluşacak yeni iktisatta ve çalışma hayatında gelir ve istihdam kayıpları olmaması amacının yanında, Türkiye’nin bütün dünyanın yaşadığı bu buhrandan avantajlı çıkabilmesi için kamu ve hususî kesim el-ele vererek akıl ve güç birliği yapmalı. Türkiye bu noktada Avrupa’nın ve ortamın üretim üssü olmayı hedeflemeli.”
Türkiye’nin salgına daha geç yakalanması ve salgının devlete gelişine kadar geçen mühletin sıhhat kolu açısından hazırlanma süreci olarak değerlendirilmesinin vesair devletlere nazaran daha avantajlı hale gelinmesini sağladığı belirtilirken salgın yayılım suratının düşük olması ve denetimli ilerlemesinin sağlanması sayesinde ekonomik hayatı büsbütün durdurmadan salgınla savaş edildiği kaydediliyor.
Raporda salgın periyodunda yapılan kamu harcamalarının tolere edilebileceğinin altı çizilirken, hususî kesime de kimi kolaylıklar sağlanması gerektiği şu laflarla vurgulanıyor: “Özel kesim açısından da süratli bir önlem ve tatbik sürecine girilmeli. Münhasıran internetten satış ve faaliyet yerine sahip olmayan işletmelerin bu süreçten zarar görmeden ya da tam mealiyle kapanma yoluna girmeden çıkabilmeleri açısından online platformlarda varlık göstermelerine yönelik bir seri düzenleme yapmaları ve süratle pratiğe geçmeleri gerekiyor.”
İŞSİZLİK SORUNU DOĞABİLİR
Türkiye’nin son birkaç yılda yükselme eğilimi gösteren işsizlik orantısında umum artış ve kişiselde de yüksek genç işsizlik nispetleriyle bu türlü bir global bunalıma girmesinin bunalımın olumsuz tesirlerini arttırabileceği uyarısı yapılıyor. Çalışmada Türkiye’nin 2019 sonu itibarıyla OECD devletleri arasında umum işsizlik orantısında Yunanistan ve İspanya’nın akabinde üçüncü, genç işsizlik nispetinde da Yunanistan, İspanya ve İtalya’nın arkasında dördüncü sırada konum aldığı hatırlatılıyor ve şu ihtar yapılıyor:
“Türkiye’de umum işsizlik orantısının yüksek olmasının yanında, Türkiye’nin gelişmiş ekonomilere nazaran genç bir nüfus yapısına sahip olması da dikkate alındığında, işini kaybetme riskini nispi olarak daha fazla taşıyan, her şeyden evvel iş piyasasına girerek birtakım dezavantajlara sahip olan genç işgücünün yaşadığımız süreçte, mahsusen önümüzdeki periyotta durumunun ciddiyet arz ettiğine kuşku bulunmamaktadır.”
İşsizlikle savaş için alınan önlemlere de değinilen raporda fiyatsız müsaade periyodunda çalışanlara İşsizlik Sigortası Fonu’ndan günlük 39,24 TL ödeme yapılması ve kısa çalışma ödeneğinin kıymetli önlemler olduğu vurgulanıyor.
ÖNLEMLER VE TAHLILLER
Pandemi sebebiyle oluşan buhrana karşı alınacak önlemlere ve sunulacak tahlillere de değinilen raporda, bu süreçte kamu kısmının mahsusen sıhhat ve toplumsal güvenlik meydanlarındaki ehemmiyetinin daha iyi anlaşıldığının altı çiziliyor. Raporda, kamunun alması gereken önlemler konusunda şu tekliflerde bulunuluyor: “Covid-19 pandemisine karşı ve sonrasında alınacak önlemleri belirlemek, koordine ve takip etmek maksadıyla Cumhurbaşkanlığı’nda ‘Pandemiye Karşı Tedbirler, Planlama ve Uyum Ünitesi oluşturulmalı. Başkaca ‘Pandemi Sonrası Ekonomik Yapılanmaya Ait Tedbirler’ bahisli bir Cumhurbaşkanlığı Genelgesi de yayınlanmalı. Hijyen ve istihdam üzere bahisleri da içerecek bu genelge, tüm bakanlıklara, kanunla kurulmuş kamu kurum ve kuruluşlarına ve meslek örgütlerine, tüm ilgili kısımlara şamil olacaktır.”
Kamunun düzenleyici rolüne ek olarak denetleyici rolüne de atıfta bulunulan raporda, “Önümüzdeki devirde kıymeti çok daha artacak kontrol, tarafların, ilgili kesitlerin, patronların, çalışanların ve mahsusen meslek kuruluşlarının da iştirakiyle bahsin eğitici boyutunu öne çıkararak gerçekleştirilmeli. Bu ortamlarda gerekli normlar ve standartlar, birincil ve ikincil yasal düzenlemeler yapılmalı” tekliflerinde bulunuluyor.
Haber7
