Ahmet Yesevi Memleketler arası Türk-Kazak Üniversitesi’nde Rektör Vekili olarak vazife yapan Prof. Dr. Cengiz Tomar, “Türk Kurulu: Bir millet altı devlete doğru” başlıklı çarpıcı bir yazı kaleme aldı.
Anadolu Ajansı’nda (AA) yer alan tahlil yazısı şu biçimde;
“Şayet yeni tip koronavirüs (Kovid-19) salgını olmasaydı, 31 Mart 2021’de Türkistan’da düzenlenecek olan Türk Kurulu gayrı resmî tepesi yüz yüze yapılacaktı. Türkiye, Kazakistan, Özbekistan, Azerbaycan ve Kırgızistan’ın yanı sıra Macaristan’ın da katılacağı bu kıymetli tepe için 2018 yılında Türk dünyasının aksakalı, Kazakistan Cumhuriyeti Kurucu Devlet Lideri Nursultan Nazarbayev tarafından eyalet merkezi ilan edilen Türkistan, hummalı bir çalışma yürütülerek otelleri, müzeleri, alışveriş merkezlerinin yanı sıra kültür ve eğitim kurumlarıyla orijinal bir çehreye bürünmüştü. Lakin salgının seyri nedeniyle toplantının çevrimiçi yapılmasına karar verildi. Bu toplantıda Hoca Ahmet Yesevi’nin türbesi ile Hoca Ahmet Yesevi Milletlerarası Türk-Kazak Üniversitesi’nin bulunduğu (eski ismiyle Yesi, bugünkü ismiyle) Türkistan’ın “Türk dünyasının manevi başkenti” ilan edilmesi bekleniyor. Resmî tepe ise bu yıl sonunda İstanbul’da yapılacak. İstanbul tepesinde Türk Kurulu tarafından hazırlanan 2040 Türk Dünyası Vizyonu masaya yatırılacak.
Lakin bu kıymetli toplantılar öncesinde Türkiye ile bölge devletleri ortasındaki ilgilerde yaşanan baş döndürücü gelişmelere dikkat çekmek gerekir. Malum olduğu üzere, 21. yüzyılda dünya iktisadının yükü daha çok Asya’da temerküz edecek. Türkiye’nin son yıllarda uyguladığı çok taraflı dış siyasetin en kıymetli ayaklarından birini de bu bölge oluşturuyor. Türkiye Cumhuriyeti Dışişleri Bakanlığı’nın 2019 yılında başlattığı “Yeniden Asya” teşebbüsü, bilhassa son periyotlarda Orta Asya’daki Türk cumhuriyetleri ile bir ivme kazanmış görünüyor.
Türkiye’nin Karabağ’da Azerbaycan’a verdiği dayanak burada da yankı buldu ve öteki Türk cumhuriyetlerinin de Türkiye üzere Azerbaycan’a dayanak vermesi hususu gündeme geldi. Azerbaycan ve Türkiye’nin “bir millet iki devlet” mottosunun artık “bir millet altı devlet” formunu akması gerektiği bölgede dillendiriliyor. Bu Türk dünyasının geleceği açısından çok kıymetli bir gelişme. Dışişleri Bakanı Mevlüt Çavuşoğlu yakınlarda Özbekistan, Kırgızistan ve Tacikistan’ı ziyaret etti. Bu ziyaretler esnasında birçok işbirliği muahedesi imzalandı. Yeniden Ulusal Savunma Bakanı Hulusi Akar’ın askeri işbirlikleri kapsamında Kazakistan ziyareti oldu. İki hafta evvel Kazakistan Başbakan Yardımcısı ve Dışişleri Bakanı Mukhtar Tileuberdi de Türkiye’yi ziyaret etti. 31 Mart’ta Türk Kurulu gayrı resmî doruğu çevrimiçi, yılsonunda gerçekleşecek Türk Kurulu Tepesi de yüz yüze İstanbul’da yapılacak.
Türk dünyasında Latin alfabesine geçiş eforları sürat kazandı. Özbekistan bilhassa Türkiye ile eğitim alanında kıymetli işbirlikleri gerçekleştiriyor. Kazakistan’da Ahmet Yesevi Üniversitesi ile Kırgızistan’da Manas Üniversitesi eğitim işbirliği alanında kıymetli kurumlar. Türk Kurulu, Türk Akademisi, Memleketler arası Türk Kültürü Teşkilatı (TÜRKSOY), Türk Lisanı Konuşan Ülkeler Parlamenter Asamblesi (TÜRKPA) ile Türk İşbirliği ve Uyum Ajansı Başkanlığı (TİKA) ve Yunus Emre Enstitüleri (YEE) çok değerli işlevler icra ediyor. Yurt Dışı Türkler Başkanlığı bu bölgeden öğrencilere Türkiye’de yükseköğretim için burs imkânları sunuyor ve pek çok proje gerçekleştiriyor. Önümüzdeki yıllarda bu bağların artarak devam edeceği öngörülüyor. Yalnızca Türkistan kentinin iki yıl içinde tekrar imar edilmesinde, havalimanı, alışveriş merkezleri, oteller ve altyapı yatırımlarında Türk şirketlerinin kıymetli hissesi bulunuyor. Bir Türk şirketinin işlettiği havalimanından direkt İstanbul’a uçuşların başlaması, Özbekistan’ın Hive, Buhara, Semerkant, Taşkent aksına ek olarak Kazakistan’daki Türkistan kentinin de bilhassa Türkler için kıymetli bir destinasyon merkezi olması öngörülüyor. Hâlihazırda Kazakistan’da binlerce Türk şirketi ve çalışanı hizmet veriyor.
Kazakistan ile 2019 yılında imzalanan stratejik paydaşlık muahedesi aslında iki ülke başkanları ve halkları ortasında var olan iyi bağlantıları müşahhas formda bir üst basamağa taşıdı. Kazak subayları askeri eğitimlerinin bir modülü olarak aslında Türkiye’de eğitim almaktaydı. Tekrar askeri okullarda mesleksel deneyim alışverişinin gerçekleştiği ve bundan sonra siber güvenlik alanında da Türkiye ile işbirliği yapılacağı Kazakistan Savunma Bakanı tarafından şahsen açıklandı. Kazak askerleri Efes tatbikatı ile soğuk hava koşullarında yapılan tatbikatlara katılarak tecrübelerini artıracaklar. Bu ortada Türk üretimi SİHA’ların Suriye ve Karabağ’daki başarısı, Kazakistan dahil bölgedeki silahlı kuvvetlerin de dikkatini çekmiş durumda. Savunma Bakanı’nın son ziyareti sonrasında, Türkiye ve Kazakistan ortasındaki askeri ve teknik alandaki bağlantıların daha da ivme kazanması öngörülüyor.
Kazakistan Dışişleri Bakanı Tileuberdi’nin Ankara’yı son ziyaretinde, her alanda gelişen bağların stratejik iştirak düzeyine geldiği vurgulanarak bu alakaların en üst seviyeye çıkarılması için karşılıklı mutabakata varıldı. Türkiye Kazakistan’da bu ülkeyi resmi olarak birinci tanıyan kardeş devlet olarak tanımlanıyor ve Kovid-19 salgını esnasında Türkiye’nin yaptığı sıhhat yardımları şükranla anılıyor. Türkiye, Türkçe, Türk dizileri, Türk üretimi eserler ve Türk firmaları, bir turizm destinasyonu olarak İstanbul ve Antalya burada birer marka olmuş vaziyette.
Özbekistan’la bağlantılar biraz geç de olsa 2016’dan itibaren büyük gelişme gösterdi. İki ülke başkanları ve dışişleri bakanlarının karşılıklı ziyaretleri sonucunda çok sayıda işbirliği mutabakatı imzalandı. Tarihi ve kültürel olarak sıkı bağları olan bu iki ülke, Türk dünyası ile ilgileri geliştirmek konusunda da tıpkı oranda istekli. Kısa müddette stratejik paydaşlık seviyesine yükselen Türkiye-Özbekistan alakaları, Birleşmiş Milletler (BM), UNESCO, İslam İşbirliği Teşkilatı (İİT), Türk Kurulu ve TÜRKSOY üzere milletlerarası kurumlarda da bir işbirliğine dönüşmüş durumda. Her ne kadar iki ülkenin vatandaşları ortasında vizelerin karşılıklı kaldırılması çalışmaları Kovid-19 periyoduna denk gelmesi hasebiyle şimdi istenen düzeye gelememiş olsa de, dünyada değerli iki turizm destinasyonu olan Türkiye ve Özbekistan’ın turizm alanında işbirliği büyük potansiyel taşıyor. Bilhassa turizm tesisi ve inşaat işlerinde Türkiye daha şimdiden pek çok şirketiyle Özbekistan’ın mevcut turizm potansiyelinin yükselmesine büyük katkıda bulunmakta; sıhhat, lojistik, ulaşım ve hizmet bölümleri ile bilhassa eğitim alanında Türkiye ve Özbekistan kurumları alanında değerli işbirlikleri gerçekleşmekte. Hem üniversite ve fakülte bazında hem de araştırma enstitüleri ile kütüphaneler ortasında süratli bir işbirliği kelam konusu; kimi Türk üniversiteleri Özbekistan’da şube açmış durumdalar. TİKA’nın da kıymetli faaliyetlerde bulunduğu Özbekistan’da eğitim ve kültür alanındaki işbirliğinin tıpkı Kazakistan ve Kırgızistan’da olduğu üzere bir Türk-Özbek Üniversitesi ile taçlandırılması öngörülüyor.
Türk dünyası için Türkiye, Kazakistan, Azerbaycan ve Özbekistan üzere pivot (mihver) ülkelerin işbirliğinin artarak devam etmesi, gelecekte Türk dünyasının birlik ve beraberliği için büyük kıymet taşıyor. Yazımızı her vakit olduğu üzere bir son kelamla bitirelim: “Bir elin nesi var, iki elin sesi var” ya da “birlikten kuvvet doğar”.
Haber7
