İşte Gazeteci Kenan Kıran’ın “Teyit.org: Para Karşılığı Tarafsız(!) Doğrulama mı?” başlıklı yazısı;
Yaptıklarıyla, tarafsız olduğunu sav ettiği platformunu tartışmaya açan Teyid.org, son beş senede Facebook’dan haber teyidi için 5 milyon lira, Avrupa’nın birçok sivil toplum kuruluşu ve AB büyükelçiliklerinden ise fon ismiyle milyon dolar toplamış.
Bilinen yanlış ve kuşkulu bilgileri, medyada yer alan savları araştıran ve doğrulama yaptığını argüman eden Teyit isimli internet sitesi kamuoyunda eleştirilmeye başlandı.
Teyit’in; Boğaziçi Üniversitesi olaylarında palavra bilgileri gerçek olarak sunması, ortadan 11 ay geçmesine karşın pandemi periyodunun en büyük palavrası olan Fazilet durağı hakkında haber yapmaması, muhalefet partilerinin temsilcileri ve destekçisi medyanın yanlış ve gerçeğe karşıt açıklamalarını görmezden gelmesi, tarafsız olduğunu argüman eden platformu tartışmaya açtı.
TEYİT, İSTİKRAR VE DENETLEME AĞI’NIN ÜYESİ
Teyit, İstikrar ve Denetleme Ağı’nın üyesi. İstikrar ve Denetleme Ağı’nın internet sitesine girildiğinde Teyit Medya Araştırmaları Derneği’ne ulaşılıyor. Medya Araştırmaları Derneği’nin altında yer alan internet sitesine girildiğinde Teyit’in internet sitesine ulaşılıyor.
FACEBOOK’UN TÜRKİYE TEMSİLCİSİ
Teyit, Mehmet Atakan Foça tarafından 26 Ekim 2016’da kuruldu. Şu an toplumsal paylaşım sitesi Facebook’un Türkiye temsilcisi. Teyit, Mayıs 2018’de Facebook ile mukavele imzaladı ve Facebook’un Türkiye’deki üçüncü taraf haber doğrulama tertibi oldu.
FACEBOOK’TAN 5 MİLYON 284 BİN 440 TL BAĞIŞ
Teyit; Facebook’tan 2018’de 101 bin 500 dolar, 2019’da 360 bin 100 dolar ve 2020’de 294 bin 400 dolar olmak üzere toplamda 756 bin dolar (5 milyon 284 bin 440 TL) aldığını açıkladı.
Teyit, kelam konusu para karşılığında yanlış olduğunu tez ettiği haberleri Facebook’a rapor olarak sunuyor. Teyit grubu; gazete, televizyon, internet siteleri, toplumsal paylaşım sitelerinde yer alan yanlış, yanlışlı ve palavra olduğu tez edilen haberleri inceliyor, siyasetçilerin ya da bürokratların açıklamalarının hakikat olup olmadığını teyit ettiğini sav ediyor.
SİTENİN HABERLERİNİN GÖRÜNTÜLENMESİ VE REKLAMI KESİLİYOR
Teyit, yanlış olduğunu argüman ettiği haberleri Facebook’a iletiyor. Facebook da gerekli düzeltmelerin yapılması ya da haberin kaldırılması için internet sitesine ihtarda bulunuyor. İnternet sitesi, haberi kaldırmadığı takdirde Facebook harekete geçiyor ve sitenin haberlerinin görüntülenmesini yüksek oranda düşürüyor. Sitenin reklam gelirleri de düşüyor.
ABD BÜYÜKELÇİLİĞİ VE BİRLEŞİK KRALLIK DESTEKÇİLERİ ORTASINDA
ABD Büyükelçiliği, Birleşik Krallık Ankara Büyükelçiliği, İsveç Konsolosluğu, İsveç merkezli insan hakları kuruluşu ve Alman Yeşiller partisine bağlı olarak faaliyetlerini sürdüren Heinrich Böll Vakfı’nın da kelam konusu siteye yüksek oranda bağışta bulunduğu öğrenildi.
FOÇA, 161 HABERİ DÜZELTTİĞİNİ SAV EDİYOR
Teyit isimli internet sitesinin kurucusu Mehmet Atakan Foça; 18 Şubat 2021’de yaptığı açıklamada, bugüne kadar 161 haberin düzeltildiğini sav ediyor ve “Bazı haber siteleri ve Facebook sayfaları yalnızca onları amaç aldığımızı sanıyor. Profesyonel çalıştığımızı, işe kendi dünya görüşümüzü yansıtmadığımızı anlamakta zahmet çekiyorlar” argümanında bulunuyor. Pekala Teyit, hakikaten tarafsız bir tertip mu?
PANDEMİ DEVRİNİN EN BÜYÜK PALAVRASINI HABER YAPMADI
Genel yayın siyasetine bakıldığında Teyit’in tarafsız olmadığı görülüyor. Bilhassa Türkiye iç siyaseti bağlamında hükümete karşı muhalefetin sözcülerinin ve medyasının palavralarını görmediğine dair örnekler var.
Teyit, pandemi periyodunun en büyük palavrası “Fazilet Durağı” haberini ortadan 11 ay geçmesine karşın görmezden geldi. İstanbul Büyükşehir Belediye Lideri Ekrem İmamoğlu, İBB Sözcüsü Murat Ongun ve İBB’nin kurumsal hesabı, 29 Mart 2020 Pazar günü Fazilet durağından 47 yolcunun birebir anda otobüse bindiği tezinde bulunmuş, Ekrem İmamoğlu da imajları izlerken kanının donduğunu tez etmişti.
AK Partililer, Ekrem İmamoğlu’nu zorda bırakmak için sabah 06.00’da Fazilet durağında toplanmışlar ve 47 kişi birebir anda otobüse binmişti. Argüman müthişti.
BAŞSAVCILIK, İMAMOĞLU, ONGUN VE İBB’NİN PALAVRA SÖYLEDİĞİNİ BELGELEDİ
İstanbul Cumhuriyet Başsavcılığı; İstanbul Büyükşehir Belediyesi’nin hata duyurusunu inceledi ve 13 Mayıs 2020’de Fazilet durağından otobüse hiç yolcu alınmadığını tespit etti. Başsavcılık, İBB’nin kabahat duyurusuna takipsizlik kararı verdi.
Murat Ongun, kelam konusu takipsizlik kararına itiraz etmeyeceklerini ve yanılgılı açıklamada bulunduğu söyledi. Yargı süreci sona ermiş, palavra, mahkeme kararıyla belgelenmişti. Teyit, pandemi periyodunun en büyük palavrasını 11 aydır incelemedi ve haber dahi yapmadı.
TEYİT, YARGI SÜRECİ BİTMİŞ PALAVRANIN YARGI SÜRECİNİN TAMAMLANMASINI BEKLİYOR!
Teyit editörü Nilgün Yılmaz, “Fazilet Durağı” haberi hakkında açıklamada bulundu ve “Yargı süreci devam eden ya da incelenmesi metodolojik olarak mümkün olmayan argümanları esasen eliyoruz. Hala orta ara Twitter’dan anımsatılan Fazilet durağı konusunda da birebiri kelam konusu. Yargı sürecinin tamamlanmasını bekliyoruz” argümanında bulundu.
Nilgün Yılmaz’ın, yargı sürecinin bittiği, İBB’nin takipsizlik kararı verilen kabahat duyurusuna itiraz etmediğini kamuoyuna duyurmasına karşın “Yargı sürecinin tamamlanmasını bekliyoruz” açıklamasının palavra olduğunu da biz teyit etmiş olalım.
İBB EKRANLARINDA TEYİT’İN ÇALIŞMALARI GÖSTERİLİYOR
Teyit Şef Editörü Gülin Çavuş; 31 Ekim 2019’da İstanbul’daki metro, metrobüs, otobüs ve vapur sınırlarındaki 7 bin 600 ekranda yayın yapan Modyo TV’ye içerik üretmeye tekrar başladığını açıkladı ve “Teyit, hazırladığı içerikler karşılığında ne İBB’den ne de Modyo TV’den fiyat alacak” savında bulundu.
TEYİT FİYAT ALMIYOR LAKİN İBB EKRANLARINDAKİ YAYIN İÇİN FON ALIYOR!
Teyit, Modyo TV yayını için fon dayanağı aldığını açıkladı ve “Modyo TV’ye içerik üretmeye tekrar başladık, Türkiye’nin diğer büyük kentlerine de yayılmasını amaçladığımız bu proje için, International Fact-checking Network Fact-checking Innovation Initiative fonu kapsamında 14 bin 989 dolar meblağında bir takviye alındı” sözlerini kullandı.
Öte taraftan Teyit, toplumsal medyada ajansı tarafından yapıldığı argüman edilen, uydurma hesaplardan çok az sayıda paylaşılan İBB Lideri Ekrem İmamoğlu’nun montaj fotoğrafları için tekraren haber yaparak bu montaj içeriklerin daha fazla görünür olmasına katkı sağladı. Lakin 100 bin 22 sefer paylaşılan İBB Sözcüsü Murat Ongun’un Fazilet durağı palavrasını ise teyit etmedi.
BOĞAZİÇİ AKSİYONLARININ EN BÜYÜK PALAVRASINI AKLAMAYA ÇALIŞTI
Teyit, Boğaziçi Üniversitesi olaylarının en büyük palavrasını yanlışsız olarak göstermeye çalıştı. Eylemcinin argümanları üzerinden aksiyonların büyümesine neden olan palavranın hakikat olduğunu öne çıkarması dikkat çekti.
YOL TV, “AŞAĞI BAK” PALAVRASINI KAMUOYUNA DUYURDU
Yol TV; 1 Şubat’ta Boğaziçi Üniversitesi’nde yaşanan olaylar sırasında bir vazifelinin, gruptakilere “Aşağı bak” dediğini sav etti ve yayınladığı görüntünün alt yazısına polisin gruptakilere “Aşağı bak” dediğini savundu.
Yol TV’nin polisin “Aşağı bak” savına ait görüntüsü 5.8 milyon görüntülenme aldı, kelam konusu görüntü aksiyonların büyümesine neden oldu. Muhalefet parti önderleri, “Aşağı bak” tabiri üzerinden toplumsal medyada paylaşımda bulundu.
PALAVRASI, EMNİYET GENEL MÜDÜRLÜĞÜ ORTAYA ÇIKARDI
Emniyet Genel Müdürlüğü; 2 Şubat’ta Yol TV’nin yayınladığı görüntüdeki “Aşağı bak” sözünün palavra olduğunu, vazifeli kişinin “İn aşağı, in aşağı, aşağıdan, aşağıdan. Toplu gitmek yok” diyerek gruptakileri uyardığı anların görüntüsünü paylaştı.
YOL TV: EDİTORYAL YANILGI YAPTIK
Yol TV Haber Merkezi; 2 Şubat’ta; görüntüde “Aşağı bak” sözünün yer almadığını açıkladı ve “Kendi görüntümüzü tekrar tekrar dinlediğimizde, görüntünün ne başında ne de devamında polisin tabiri ‘Aşağıdan’ olarak anlaşılmıyor. Emniyet Genel Müdürlüğü’nün öteki bir açıdan yayınladığı görüntüde, yayınladığımız görüntünün bilakis, polisin ‘Aşağı bak’ değil ‘Aşağıdan’ dediği anlaşılıyor. Bu noktada kaos esnasında çekilmiş bir görüntüdeki kelamları editörlerimizin yanlış anlamasından ibaret bir editoryal kusur kelam konusudur” denildi.
EYLEMCİNİN TABİRİNİ ÖNE ÇIKARDI
Teyit, manzarayı kamuoyuna duyuran ve manzaralarda “Aşağı bak” sözünün olmadığını açıklayan Yol TV ve Emniyet Genel Müdürlüğü’nün açıklamasını görmezden geldi. Manzaralarda yer alan güvenlik görevlisiyle de görüşmedi. Teyit’in, polisin uyardığı eylemcinin tabirlerini öne çıkarması dikkat çekti.
Teyit internet sitesi; 3 Şubat’ta Twitter hesabından yaptığı açıklamada; “Polis ne dedi: ‘Aşağıdan’ mı, ‘Aşağıya bak’ mı? Polis memurunun direkt gaye aldığı bireye ulaştık. Bize şunları söyledi: ‘Bana karşıdan gelerek evvel ‘Aşağıdan’, göz göze geldiğimizde ise ‘Aşağıya bak’ dedi” tezinde bulundu.
Teyit’in 11 Şubat 2021’de Can Başaçek, Esra Özgür, Nilgün Yılmaz ve Seçil Türkkan’ın imzasının bulunduğu haberde de; “‘Aşağı bakmayacağız’ sloganının ortaya çıkmasına neden olan ve bir polisin kullandığı tez edilen ‘aşağı bak’ sözü de bunlardan biri. Sözün muhatabı, her iki tabirin de kullanıldığını söylüyor” denildi.
Bu tabloya bakınca AB ve büyükelçilik fonlarından desteklendiğini açıklayan Teyit’in biri şef 4 çalışanı, eylemcinin argümanları üzerinden palavrası yasallaştırmaya çalışmış üzere görünüyor.
FOX TV’NİN PALAVRALARINI GÖRMEZDEN GELİYOR
Teyit, Fox TV’nin palavra haberlerini de incelemiyor. Fox TV Ana Haber’de İzmir’in Ödemiş ilçesinde çiftçilikle geçimini sağlayan Fikret Sefa Yeşil’e 2020’de ziraî dayanak verilmediği sav edildi.
Çiftçi Yeşil’in 2020’de 29 bin 128 TL’lik bir dayanak ödemesi aldığı evraklarla ortaya çıkarıldı. Tarım ve Orman Bakanlığı, Fox TV’nin haberinin gerçeği yansıtmadığını açıkladı. Radyo ve Televizyon Üst Heyeti, Fox TV’ye idari para cezası verdi. Fox TV Genel Yayın Direktörü Doğan Şentürk de palavrası savundu. Teyit, kamuoyunda tartışılan palavra haberi de doğrulamadı ve haber yapmadı.
KEMAL KILIÇDAROĞLU’NUN GERÇEK DIŞI AÇIKLAMALARINI DA TEYİT ETMİYOR
Teyit, CHP Genel Lideri Kemal Kılıçdaroğlu’nun palavralarını da görmezden geliyor.
Mesela Kemal Kılıçdaroğlu, 6 Kasım 2016’da inanılmaz toplanan MYK’da “ByLock kullanan 4 bakanı ve 60’a yakın vekili açıklayacağız, dokunulmazlıklarının kaldırılmasını talep edeceğiz” dedi. 3 Nisan 2015’te “AKP içinde 120-180 civarında ByLock’çu milletvekili var, açıklasınlar” savında bulundu. Teyit’in kuruluşu ile Kemal Kılıçdaroğlu açıklaması tıpkı yıla denk geliyor. Teyit, 5 yıldır Kemal Kılıçdaroğlu’nun palavra açıklamasını incelemedi ve haber yapmadı.
TEYİT’İN FINANS KAYNAKLARI
Teyit.org; 20 Eylül 2020’de finans kaynaklarının Avrupa Birliği ve büyükelçilik fonları olduğunu kişisel takviyelerden, birebir yardımlardan desteklenmekte, kurduğu iş birlikleriyle gelir elde etmekte olduğunu tabir ediyor. Teyit’in, yıllara nazaran takviye aldığı birtakım kuruluşlar şöyle:
2020
İsveç merkezli insan hakları kuruluşu Civil Rights Defenders: 50 bin 350 dolar (2020’nin son altı ayı)
Patreon: 4 bin 994 dolar (2020’nin dokuz ayı)
Facebook: 294 bin 400 dolar (2020’nin dokuz ayı)
International Fact-checking Network Fact-checking Innovation Initiative: 14 bin 989 dolar
YouTube: 110 bin 649 TL
Heinrich Böll Stiftung Türkiye Temsilciliği: 112 bin 968 TL
2019
Patreon: 5 bin 511 dolar
Facebook: 360 bin 100 dolar
Heinrich Böll Derneği: 19 bin 900 TL
ABD Büyükelçiliği: 48 bin 229 dolar
European Climate Foundation: 17 bin 555 dolar
YouTube: 75 bin 689 TL
2018
Patreon: 4 bin 517 dolar
Facebook: 101 bin 500 dolar
İsveç Konsolosluğu: 109 bin TL
ABD Büyükelçiliği: 39 bin 545 dolar
2017
European Endowment for Democracy: 111 bin 300 Euro
2016
Sivil Düşün AB Programı: 9 bin 770 TL
Birleşik Krallık Ankara Büyükelçiliği: 48 bin 52 Pound
Teyit: “Fazilet Durağı Konusunda Fikir Ayrılığı Yaşıyoruz”
Teyit, 22 Şubat 2021’de yayımlanan “Haber siteleri ve teyitçiler: Medya ortamını iyileştirmek hepimizin sorumluluğu” başlıklı köşe yazısında Fazilet Durağı tekrar işlendi.
Teyit’in açıklamasında; “Fazilet Durağı üzere kimi argümanların incelenmesi konusunda fikir ayrılığı yaşıyoruz. Mahkeme kararının ötesinde söyleyebileceğimiz yeni bir kelam kalmamıştı. (…) Tartışmaları tahlile kavuşturması için bir denetçiler konseyi oluşturmaya karar verdik” denildi.
“Denetçiler Konseyi Oluşturmaya Karar Verdik”
Teyit’in açıklaması şöyle:
“Uzun vakittir bilhassa okurlarımızın bir kısmıyla Fazilet Durağı üzere birtakım savların incelenmesi konusunda fikir ayrılığı yaşıyoruz. Metodolojimiz gereği, mahkemeye taşınmış bu iddiayı ele almamış, dava sonuçlandığında da mahkeme kararının ötesinde söyleyebileceğimiz yeni bir kelam kalmamıştı. Bize pek çok kere sorulan, incelediğimiz ya da incelemediğimiz için okurlarımızla içine girdiğimiz bunun üzere metodolojik tartışmaları tahlile kavuşturması için bir denetçiler heyeti oluşturmaya karar verdik. Bu şuranın akademisyenler, gazeteciler ve medya ombudsmanlarından oluşmasına, farklı fikir dünyalarını kapsamasına ihtimam göstereceğiz. Ayrıntıları ve çalışma biçimi önümüzdeki aylarda belirlenecek heyet için burada yer alan formu doldurarak teklifte bulunabilirsiniz.”
Teyit’in Fazilet Durağı Palavrasını Haber Yapmamasının Kronolojisi
29 Mart 2020: İBB Lideri Ekrem İmamoğlu ve Murat Ongun; Fazilet durağından 47 yolcunun birebir anda otobüse bindiği argümanında bulundu
13 Mayıs 2020: İstanbul Cumhuriyet Başsavcılığı; Fazilet durağından otobüse hiç yolcu alınmadığını tespit etti. Başsavcılık, İBB’nin kabahat duyurusuna takipsizlik kararı verdi.
25 Mayıs 2020: İBB Sözcüsü Murat Ongun, Fazilet durağından 47 kişinin bindiğine yönelik argümanlarının kusur olduğunu açıkladı, İBB’nin takipsizlik kararına da itiraz etmeyeceğini açıkladı.
5 Ekim 2020: Teyit editörü Nilgün Yılmaz: “(Fazilet Durağı) konusunda yargı sürecinin tamamlanmasını bekliyoruz.”
22 Şubat 2021: Teyit: “Fazilet Durağı üzere birtakım argümanların incelenmesi konusunda fikir ayrılığı yaşıyoruz. Mahkeme kararının ötesinde söyleyebileceğimiz yeni bir kelam kalmamıştı. (…) Tartışmaları tahlile kavuşturması için bir denetçiler şurası oluşturmaya karar verdik”
Hasebiyle Teyit hakkındaki bu kısa metin bile sitenin büyük ölçüde sübjektif bir genel yayın siyasetine sahip olduğunu ve aslında “doğrulama” düzeneği üzerinden ideolojik ve siyasi bir tercih lehine konum aldığını gösteriyor. Alternatifi olmadığı için kamuoyu üretme gücü de olan Teyit konusunda daha geniş içerikler üzerinden yeni araştırmaların da yapılması gerekiyor. Teyit tarafından ortaya konulan incelemelerdeki bu ikili standartlı tavır devam ettikçe önümüzdeki süreçte bu çalışmaların artabileceğini de söylemek mümkün.
Haber7
