Ayasofya Camii’nin müze statüsünün değiştirilerek tekrar cami olarak ibadete açılması kararı milletlerarası camiada büyük yankı buldu. Garptan reaksiyon gelirken, Müslüman dünyası memnuniyetini belirtti. Katolik dünyasının ruhani başkanı Papa Francis ise dün yaptığı pazar vaazında bu mevzuya değindi ve “Çok acı çekiyorum” sözlerini kullandı. Papanın açıklamalarıyla ilgili görüşüne başvurduğumuz tarihçi ve ilahiyatçılar şu değerlendirmeleri yaptı:
HAÇLI ORDUSU KAÇ KERE AYASOFYA’YI TALAN ETTİ
Prof. Dr. Ali Zaviye (Marmara İlahiyat Fakültesi Dekanı): “Katolik Kilisesi’nin tarihte yaptıklarına bakınca bizim acımız daha derin. Papa’nın orduları Ortaçağ’da Kudüs’e Haçlı Seferleri düzenlerken evvel Bizans İstanbul’una uğrar, Ortodoks Kilisesi’nin Ayasofyasını talan eder, ikonaları kırardı. Papa Wikipedia’yı açıp okursa, bunları görebilir. Ayasofya’nın kronolojisinin olduğu kısımda 1204-1261 yıllarında Roma Katolik Katedrali olduğu müellif. Yani Papa’nın selefleri Ortodoks mabedini ‘kılıç zoruyla’ Katolik mabedine dönüştürmüşlerdir. Endülüs Yahudileri 1492’de Katolik katliamından kaçıp Osmanlı’ya sığındı. Müslümanlara yaptıkları ise saymakla bitmez. Bu sebeple Ayasofya konusunda konuşması gereken en son kişi Papa’dır.”
‘MÜSLÜMANLAR VE YAHUDİLER DE ACI ÇEKİYOR’
Prof. Dr. Lütfi Şeyban (Ortaçağ ve İslam Tarihçisi): “Papa’nın vaazını okurken kendisine Endülüs milletinin Müslüman ve Yahudi halkına Katolik İspanya kilisesi vasıtasıyla yapılan zulümleri hatırlatıyorum. Sokaklarda yakıldılar, sürüldüler. Anlatılamayacak acılar yaşadılar. İbadethaneleri yıkıldı, talan edildi. Papa acı çektiğini söylüyor. Müslümanlar ve Yahudiler de bunları hatırlayarak acı çekiyor. Müslümanlar’dan alınan küçük yahut büyük bütün camiler istisnasız kiliseye çevrildi. Hâlâ da o şekildeler. Biz Kurtuba Camii’ni ziyaret ettiğimizde bir secde etmek istediğimizde hizmetliler ona bile müdahale ediyor, müsaade vermiyor. Papa bunları da düşünsün.”
‘KURTUBA’NIN KALBİNE KATEDRAL DİKTİLER’
Prof. Dr. Mehmet Özdemir (İslam Tarihçisi): “Hıristiyan orduları Endülüs’te fethettikleri her tarafta ulu camileri katedrale çeviriyorlardı. Başlarda Müslümanlar’ın kaldığı mekanlardaki birtakım küçük mescitleri bırakıyorlardı. 1502’den sonra küçük mescitler de kiliseye çevrildi. Kurtuba Ulu Camii’ni de tıpkı halde katedrale çevirdiler. Çok büyük ayin ve merasimlerle bunu yaptılar. Müslümanların girişine asla müsaade verilmedi. 1500’lerde caminin kalbinde bir katedral daha inşa ettiler. Caminin yepyeni yapısını bozdular. Papaların da haberi dahilinde yapıldı bunlar. Papa’nın tutarlı olabilmesi için Endülüs’te ve gayrı farklı diyarlarda kilise yahut katedrale çevrilen mescit ve camilere de üzülüyor olması gerekir.”
‘IZDIRABIN İZLERİ TARİHİ METİNLERDE’
Dr. Ersin Adıgüzel (İstanbul Üniversitesi, Tarih Bölümü): “756’da kuruluşundan itibaren Kurtuba kenti Endülüs’ün başşehriydi. Kurtuba Ulu Camii de bu kentte inşa edilen en büyük camiydi. 1236 yılında Müslümanlar bu kenti kaybettikten sonra cami katedrale çevrildi. Granada’da, Valencia’da, Toledo’da, Malaga’da ve sair Endülüs kentlerindeki ulu camiler yıkıldı ve mekanına katedral yapıldı. Kurtuba Ulu Camii ise yıkılmadan katedrale çevrildi. Müslümanlar o günlerde yazdıkları şiirlerde bu durumdan duydukları derin kederi lisana getiriyorlardı. Onlarca, yüzlerce cami ve mescit vasfını kaybetmişti. Yalnızca Endülüs’tekiler değil bütün Müslümanlar bu ızdırabı duyuyorlardı. Tarihi ve edebi metinlerde bu ızdırabın izlerini kolaylıkla görebilirsiniz.”
PAPA NE DEDİ?
Katoliklerin ruhani önderi Papa Francis, Ayasofya’nın müzeden camiye dönüştürülmesi konusunda ‘derinden acı duyduğunu’ söyledi. Vatikan’daki haftalık pazar ayininde konuşan Papa Francis, temmuz ayının 2. pazar gününün ‘Uluslararası Deniz Günü’ olarak kutlandığına değinerek denizlerde çalışan ve sevdiklerinden uzakta olanları selamladı. Elindeki metnin yazılı olduğu kağıttan başını kaldırıp bir vade durakladıktan sonra, “Deniz aklımı uzaklara götürüyor, İstanbul’a… Ayasofya’yı düşünüyorum ve derinden acı duyuyorum” dedi. Papa, hazırlıksız olduğu göze çarpan konuşmasının bu kısmına ilaveten öteki bir icmal yapmadı.
1236’DA KİLİSE YAPILDI
Günümüzde ‘Córdoba Katedrali’ olarak isimlendirilen İspanya’nın Cordoba kentindeki Kurtuba Ulu Camii (el-Mescidü’l-kebîr, el-Mescidü’l-câmi) Endülüs diyaneti mimarisinin en tanınmış ve en büyük binası. Imalatını 786’da I. Abdurrahman başlattı. Endülüs’ün 1236’da Katolik Hristiyanların eline geçmesinden sonra kiliseye çevrildi. Minareleri yıkılarak çan kulesi yapıldı. Orta kısmına 1500’lerde bir katedral eklendi. 1984’te UNESCO Dünya Kültür Mirası listesine alındı. Müslümanlar katedralin bir kısmının ibadete tahsisi için UNESCO nezdinde de birçok teşebbüste bulundu fakat netice alınamadı. Şu an hem kilise olarak hizmet veriyor hem de turistik olarak gezilebiliyor.
UNESCO’YA KARŞILIK
Kültür ve Turizm Bakan Yardımcısı Özgül Özkan Yavuz, evvelki gün UNESCO’nun Ayasofya açıklamasına verdiği yanıtta, “8. yüzyılda cami olarak inşa edilmiş ve 13. yüzyılda kiliseye dönüştürülmüş olan ve hala ibadete açık etkin bir kilise olarak kullanılmakta olan İspanya Cordoba Camii, 1984 yılından beri UNESCO Dünya Miras Listesi’nde varlığını sürdürmektedir” demişti.
Haber7
