ABD’nin Minnesota eyaletindeki Keller Gölü’ne birkaç yıl evvel bırakıldığı sanılan Japon balıkları kısa müddette öteki balık cinslerini yok etti. Gölü istila eden Japon balıklarının çok büyüyerek gölün ekosistemine ziyan vermesi sonrası yetkililer de balıkların göllere bırakmamaları davetinde bulunuldu.
ABD’de yaşanan son örnek akıllara Türkiye’nin ‘iç suları’nın son durumunu getirdi. Türkiye’de de tüm ikazlara karşın bazen iyi niyetle bazen de bilinçsiz ‘deney yapma merakı’ yüzünden baraj gölleri ve göletler ‘istilacı’ balıkların egemenliklerini ilan ettikleri yerler olabiliyor.
EN BÜYÜK DARBE AKVARYUM BALIKLARINDAN
Göllerdeki balık çeşitliliğine en büyük darbeyi ise bilinçsizce bırakılan akvaryum balıkları vuruyor. Bilhassa ‘Japon’ diye bilinen süs balıkları, salındıkları tatlı sulara kısa müddette adapte olup, başka balıkların ömür alanını daraltıyor.
ÇİN (İSRAİL) SAZANI
Türkiye’deki göllerde istilacı balıklar ortasında başı çeken çeşit ise ‘Çin ya da İsrail Sazanı’ olarak bilinen tıp. Yılda 9 kere üreyebilen İsrail sazanı, kısa müddette bulunduğu suda hakimiyetini ilan ediyor.
Hurriyet.com.tr’ye konuşan Samsun Ondokuz Mayıs Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Biyoloji Kısmı öğretim üyesi Prof. Dr. Nazmi Polat “İstilacı çeşitlerin bir göl ya da akarsuda baskın hale gelmesi doğal cinslerin yok olabileceğinin işaretidir” ikazında bulundu.
“TURNA BİTME NOKTASINA GELDİ”
İstilacı tiplerin vakitle ortamda yalnızca kendinin kaldığı bir habitat hazırladığına dikkat çeken Prof. Polat şunları söyledi:
*Samsun’da bunun bir örneği olarak karşımıza çıkıyor. Kentte bulunan Akgöl’ün en sevilen çeşidi turna bitme noktasına geldi. Son 6 yıldır turnanın yeni büyüyen kuşağı yok denecek kadar az.
*İstilacı cinslerin sayısının artması her bir çeşit için tehlikeye işarettir. Yanlış balıklandırılan birçok gölde de bunun örnekleri görülüyor.
“BULUNDUĞU ORTAMI ELE GEÇİRİYORLAR”
*İsrail (Çin) sazanı üzere istilacı tıp balıkların ekolojik toleransı çok yüksek. Mahallî balıklarımızın tersine kirli su, soğuk su yahut acı su fark etmeksizin her çeşit suda yaşıyor. Değişen habitatlara çok kolay adaptasyon sağladığı için de bulunduğu her ortamda rahatlıkla ürer.
“BALIKÇILARA BÜYÜK VAZİFE DÜŞÜYOR”
*Mücadele için doğal cinslerimize ziyan vermeyecek formda av yapabilen bir grupla yol alınmalı. Zira yalnızca istilacı çeşitleri yakalayacak bir av aleti yok. Mevcut av aletlerini kullanırken, doğal popülasyona ziyan vermeyecek özel balıkçılar uğraş etmeli. Debisi hayli yüksek olan Yeşilırmak’ta bile İsrail sazanının baskın tıp haline gelmesi iç sularımız açısından çok önemli bir tehdit.”
*Doğada ekolojik zincirden koparılan halka beşere uzaksa, çok ciddiye almıyoruz. Lakin her bir halka en yakınındaki canlıyı, en sonunda da insanı etkiliyor. Yani ekolojik istikrarın bozulmasının ıstırabı kesinlikle insanlara yansıyacak. Tahminen biz hissetmeyeceğiz lakin çocuklarımız kesinlikle etkilenecek.
SÜS BALIKLARI BÜYÜK TEHDİT
Süs balıklarının da ekosistemi tehdit ettiği örnekler Anadolu’da sıkça görülüyor. 2001 yılında Yozgat’ta amatör bir balıkçının baraj gölüne bıraktığı süs balığının yeni bir çeşit yarattığı tez edilmişti. Gelingüllü Sulama Barajı sularına bırakılan Japon balıkları, baraj sularına bırakılan pullu sazanlarla ahenk sağlayınca ortaya yeni bir cins balık çıktığı ileri sürülmüştü. 2020 yılında ise Tarım ve Orman Bakanlığı grupları, Konya’daki bir baraj gölüne yasa dışı olarak bırakılan Japon balıklarını yakalamak için harekete geçmişti. Bu balıklar, istilacı olarak bilinen “Carassius auratus” balıklarının seleksiyonla süs balığı olarak geliştirilmesiyle elde ediliyor.
“DENİZLER DE GÖLLER KADAR TEHLİKE ALTINDA”
Ege Üniversitesi, Su Eserleri Fakültesi Öğretim Üyesi Prof. Dr. Okan Akyol da denizlerimizin de en az göller kadar tehlike altında olduğuna dikkat çekiyor.
Hurriyet.com.tr’ye konuşan Akyol “En makûs yüz yayılımcı cins içerisinde yaklaşık 14 tanesi Türkiye’de de bulunuyor ve bu cinsleri azaltmak artık pek kolay olmuyor” diye konuştu.
“DEVLET TEŞVİK EDİYOR FAKAT…”
İç sularda ise İsrail Sazanı’nın ön plana geçtiğini belirten Akyol “Bununla ilgili ise teşviklerle ödüllü balık tutma yarışları yapılıyor. Bu stil çalışmalarla istilacı tipler azaltılmaya çalışılıyor. Yeniden sularımızda bulunan ve dikenleri zehirli olan Aslan Balığının tüketimi için çeşitli çalışmalar yapılıyor” diye konuştu.
“1 BUÇUK TRİLYON DOLAR ZİYAN…”
İstilacı cinslerin dünya iktisadına verdiği zararın yaklaşık 1 buçuk trilyon dolar olduğunu belirten Prof. Akyol şu ihtarlarda bulundu:
*Balıkçılık dünya iktisadının yüzde 5’ini oluşturuyor. Lakin yüzde yüz başarılı olmuş tek örnek var. Gemilerin taşınımıyla bölgeye aşılanmış bir yengeç tipini Avustralya bölgeden temizlemeyi başardı.
*Mücadele edilmediği takdirde ülkemiz biyolojik çeşitlilik kaybına uğrar ve yerli çeşitlerimiz azalır. İstilacı balıklar bulundukları bölgede rekabetçi pozisyona geçip lokal çeşitleri bölgeden uzaklaştırıyorlar. Bunun yanında parazit ve çeşitli hastalıkları da taşıyabilen istilacı çeşitler öbür cinslerin genetik bozulmaya uğramasına da sebep oluyor.
VATANDAŞLARA İHTAR
*İstilacı cinslerle çaba için vatandaşlar da gözünü dört açmalı. Yeni bir tıp görüldüğünde erken müdahale etmek ismine kesinlikle haber vermeliler. Bundan sonra yüzde yüz istilacı çeşitleri ortadan kaldırmak mümkün olmayacak ve artarak devam edecek. Yalnızca gemiler değil, yatların bile çapalarıyla getirdiği bir yosun öteki bir bölgeye aşılanıp tehlike yaratabiliyor. Bunlara karşı gemilerin ve yatların da gövdelerine ve çapalarına çok dikkat edip seyahat ettikleri noktalara taşımamaları gerekir.
EKONOMİK AÇIDAN ‘OLUMLU’ İSTİLACI ÇEŞİTLER DE VAR
*Her istilacı cins iktisada ziyan vermez. Örneğin, balast sularıyla Karadeniz’e taşınan deniz salyangozu kıymetli bir ihracat eserimiz oldu. Avcılık da kelam konusu olduğu için tıp çok fazla yayılamıyor, hatta bazen avını azaltıcı önlemler bile alınıyor. Tıpkı biçimde çok zehirli olan siganus da balıkçılara bir getiri kaynağı olarak önümüze çıkıyor.
TURİZME DARBE VURUYOR
*İskenderun’da Taş Balığı, Antalya’da Sarı Kutu Balığı ve güneyde Deniz Kestaneleri üremeye başladı. Gitgide artan deniz anası istilaları da turizme kıymetli bir darbe vurabilir. Balon balıkları ise 8 tipe ulaştı ve gitgide popülasyonu artıyor. Özcesi her saniye sularımıza yeni bir istilacı çeşit giriyor.
*İstilacılarla gayret için balıkçılardan satın alma programı uygulandı. Hem balıkçıya yan gelir oldu hem de suları bu tipten kurtarmak için bir prosedür.
Haber7
