Teksas Üniversitesi MD Anderson Kanser Merkezi Deneysel İlaçlar ve Kanser Tıbbı kısmında immünoloji ve kanser tedavisi ortamında çalışmalarını sürdüren ve HIV konusunda aşı çalışmaları da bulunan Türk bilim kişisi Prof. Dr. Bülent Özpolat, aşı usulleri içerisinde genetik aşıların son yıllarda ehemmiyet kazandığına işaret ederek Kovid-19 pandemisinin bu manada da tarihi bir gelişmeye yol açacağını söyledi. Demirören Haber Ajansı (DHA)’na konuşan Prof. Dr. Özpolat, “Geleneksel aşılar üç halde yapılıyor. Ya tamamıyla meyyit virüsle, ya hastalık yapamayacak kadar zayıflatılmış virüsle ya da virüsün dış kabuğunda, yüzeyine bulunan modüller yahut proteinlerle. Bu halde bağışıklık karşılığının oluşması sağlanmaya çalışılıyor. Gen aşısında ise virüsün ya da hastalık yapan mikrobun dış kabuğunda bulunan bir proteinini kodlayan gen (RNA ya da DNA) insan vücuduna enjekte ediliyor. Şu anda yürütülen 100’e yakın aşı çalışması içinde ise sonuca en yakın olan üç çalışma var: ABD (Moderna), İngiltere (Oxford Üniversitesi-AstraZeneca ortaklığı) ve Almanya (BioNtech ve Pfizer ortaklığı). Her üç aşı çalışması da Faz 3 aşamasına gelindiğini bildirdi. Bu çalışmaların üçü de genetik aşılar. Bunlardan biri başarılı olduğunda, aşı konusundaki ezberlerimiz temelinden değişecek” dedi.
“İHA DRONE’LARI ÜZERE KANDA DOLAŞACAK”
Geçtiğimiz günlerde dünya basınında da Kovid salgınına karşı en büyük umutlardan biri olarak gösterilen ve gen aşısı olarak da isimlendirilen Kovid-19 aşı çalışmaları hakkında kıymetli haberler veren Prof. Dr. Özpolat, “ABD’li firmanın geliştirdiği ve son aşamaya gelinen aşıda, Koronavirüs’ün dış yüzeyinde bulunan ve dikensi görünüme sahip S (spike) proteinini kodlayan mRNA, aşı içinde kola enjekte ediliyor. Virüse ilişkin bu mRNA (genetik materyal) ile virüsün S proteini kodlanıyor ve bağışıklık hücrelerimiz bu S proteinini görüp ‘yabancı bir protein’ olduğunu algılayarak ona karşı bağışıklık (antikor) geliştiriyor. S proteinine karşı oluşan bu antikorlar tıpkı gayeye kilitlenmiş İHA’lar üzere kanda gezerek her müsabakada S proteinine mıknatıs üzere yapışıyor. Böylelikle kişi, doğal olarak Koronavirüs ile enfekte olduğu devir, bu aşı ile oluşturulmuş ve ‘eğitilmiş’ antikorlar, virüsün daha hücre içine girmeden ya da girse bile çoğalmasına fırsat vermeden bu proteini gördüğü anda buna bağlanıp saldırıyor. Ayrıyeten etraftaki immün sistem hücreleri de gelip bu antikor bağlanmış virüsleri yakalayıp ortadan kaldırıyor. (Çöp toplayıcı hücreler dediğimiz makrofajlar tarafından parçalanarak vücuttan atılıyor.) Yani aslında kişi, hasta olmadan bağışıklık cevabı geliştirebiliyor” sözlerini kullandı.
“GENETİK AŞILARIN ÜRETİMİ VE SAKLANMASI DAHA KOLAY”
Dünya Sıhhat Örgütü’nün (DSÖ-WHO) datalarına nazaran şu anda devam eden 100’e yakın aşı çalışmasından şimdi 23’ünün kişilerde deneme aşamasına ulaşabildiğini, bunlardan da 7 adedinin Faz 2 aşamasını tamamladığını ve Faz 3’e başlandığını anlatan Prof. Dr. Özpolat, “ABD ve Almanya’daki çalışmada virüsün RNA’sı, İngiltere’dekinde ise virüsün DNA’sı ile aşı geliştirilmeye çalışılıyor” dedi. Prof. Dr. Özpolat, genetik aşıların neden bu kadar ön plana çıktığını ise şu cümlelerle özetledi: “En kıymetli neden daha süratli ve kolay geliştirilebiliyorlar. Öbür klâsik aşılarda virüsü büyütmeniz, etkisiz hale getirmeniz, ayrıştırmanız ve virüsün kesimini kullanacaksınız dış yüzeyinde bulunan proteini araştırmanız gerekiyor. Bu süreçler çok uzun devir alıyor. Başkaca klâsik aşılar soğuk zincir gerektiriyor. Yani lojistik mealde da bir alandan bir mekana götürüleceği devir ıstıraplar yaşanabiliyor. Soğuk zincir bozulduğu an aşı da bozulabiliyor. Ancak genetik aşılar daha stabil ve üretim açısından çok daha süratli üretilebiliyor. Hakikaten son aşamaya en yakın aşı çalışmasını yapan firmalardan ABD’li Moderna, yaklaşık 500 milyon doz aşı üretmeye hazır olduklarını açıkladı”
“YENİ YILDA AŞI HAZIR OLABİLİR”
ABD’deki aşının birinci sonuçlarındaki çarpıcı bir noktaya da değinen Prof. Dr. Özpolat, “Bu aşının 45 insanda denenen Faz 1 çalışmasının sonuçları iki gün evvel yayınlandı. Bu aşı ile vücutta, illeti geçirmiş insanlardakinden iki kat daha fazla antikor geliştiği saptandı. Üç doz kullanılmıştı Faz 2 aşamasında. Doza bağlı yan tesirlerden de bahsedildi bu yayında. Başka aşılarda da görülebilen baş ağrısı, hafif ateş yüksekliği, enjeksiyon bölgesinde ağrı ya da kızarıklık yahut hafif soğuk algınlığı belirtileri üzere semptomlar gözlemlenmiş. Lakin bunlar, hastaların yüzde 20’sinde görülmüş ve hafif ve orta seviyede yan tesirler olarak belirtilmiş. Bu 45 kişilik çalışmadan sonra şirket bir ay evvel 600 kişilik Faz 2 denemesine geçti ve ondan da olumlu sonuç alınınca Faz 3’ün onayı alındı. 27 Temmuz’da 30 bin kişi üzerinde yapılacak denemeler başlayacak. Yıl sonuna kadar da bunların sonuçlarının açıklanması bekleniyor. Her şey yolunda giderse yeni yılda Kovid-19 aşısı hazır olacak diyebiliriz” biçiminde konuştu.
“FAZ 3, PİYASAYA ÇIKMADAN EVVELKI SON AŞAMA”
Aşı ya da ilaç çalışmalarındaki Faz 1-2-3 aşamalarının ne meale geldiğini ise şu halde anlattı: “Faz 1 daha çok, tesiri ya da toksisite dediğimiz zararlı tesiri var mı yok mu, yani güvenilirliği test etmek için 10 ila 50-60 kişilik küçük hasta kümelerinde yapılır. Şayet olumlu sonuç çıkarsa Faz 2 aşamasına müsaade verilir ve bu aşamada ilaç ya da aşının aktifliğinin ne kadar yüksek olduğuna bakılır. Bunun için de daha büyük hasta kümeleriyle (300-500 kişi arasında değişir) yapılır. Buradan da onay alınırsa Faz 3 aşamasında artık binlerce kişi üzerinde denenmesine geçilir. Bu denemeler çok merkezli olarak tıpkı anda yürütülür. Binlerce insandan oluşan kümelerde denenir. Hem hastalığa/ virüse karşı aktifliği, hem de daha büyük bir popülasyonda yan tesirlerine bakılmış olunur. Bunun sonuçları da olumlu çıkarsa ekseriyetle FDA onayı alınır”
“AŞILAR NE KADAR VADEYLE KORUYACAK, ŞIMDI BİLMİYORUZ”
Bu son aşamada birçok sorunun cevabının da alınabileceğine işaret eden Prof. Dr. Özpolat laflarını şöyle noktaladı: “Oxford Üniversitesi’nin geliştirdiği aşı ABD ve Almanya’dakinden farklı olarak virüs DNA’sı ile yapılıyor. Klasik aşılara biraz daha benziyor. Koronavirüs alanına soğuk algınlığına sebep olan adenovirüs dediğimiz bir virüsü kullanmışlar. Bu virüsün içerisinde Korona’nın genetik materyali kişiye veriliyor. Yani zayıflatılmış koronavirüs enjekte ediliyor. Aşıların yarattığı antikor bağışıklığı ne kadar vadeyle muteber olacak? Illete karşı yüzde kaç koruyuculuk sağlayacak? Zira aşıda hiçbir vakit yüzde 100 koruyuculuk olmaz. 65 yaş üzeri ya da risk kümesi hastalarının bağışıklık sistemi daha düşük. Bunlarda koruyuculuk nasıl olacak? Yapılan çalışmalara bakıldığında illeti geçirmiş insanlarda Kovid’e karşı oluşan antikor karşılığı aslında çok uzun müddetli üzere görünmüyor. Birkaç ay içerisinde kandaki antikor seviyesi düşüyor. Bağışıklık sisteminin aktivasyonu kısa ömürlü ise o devir aşılar kişileri ne kadar mühletle koruyacak, tüm bu soruların karşılıklarını vakitle alacağız”
Haber7
