İş kontratında personelin patron karşısında pazarlık gücünün daha zayıf olması, personelin patrona ekonomik, tüzel ve ferdî olarak bağımlı olması, iş mukavelesi sona erdikten sonra da patronun baskı altında ibraname imzalatabilme ihtimalini doğurmaktadır.
Milliyet’in haberine nazaran ibranameler tarafların kontrat nedeniyle birbirlerine borç ve alacaklarının kalmadığını göstermek üzere hazırladıkları evraklardır. Patronun ödemesi gereken kıdem, yıllık müsaade yahut duruma nazaran ihbar tazminatına karşılık, daha az bir ödemeyle öbür bütün borçlarını sildirebilecek pozisyonda bulunması ya da emekçinin işe iade davası açmasını bu yolla engelleyebilmesi iş kontratına bağlı ibraları ayrıyeten düzenleme gereksinimi doğurmuştur. Patronla yapılan ibranamelere özel kurallar getirilmiştir.
İŞ SIRASINDA OLMAZ
Yargıtay’a nazaran; “İş bağı devam ederken düzenlenen ibra kontratları geçersizdir. Personel bu periyotta büsbütün patrona bağımlı durumdadır ve iş garantisi kararlarına karşın iş ilgisinin devamını sağlamak yahut bir kısım personellik alacaklarına bir an evvel kavuşabilmek için iradesi dışında ibra kontratı imzalamaya yönelmesi mümkündür.”
Yargıtay bu nedenle yerleşik hale gelmiş uygulaması ile iş münasebeti devam ederken yapılan ibra kontratlarını geçersiz saymaktadır.
İş kontratının sona ermesi de kâfi değildir. İş mukavelesinin sona ermesinden itibaren bir ay geçmiş olmalıdır. İş Kanunu’nda işe iade davası açısından bir aylık hak düşürücü mühlet öngörülmüştür. Emekçi feshi izleyen bir ay içinde işe iade davası açabilecektir. Yargıtay’a nazaran ibranamelerin geçerliliği için gereken bir aylık mühlet, feshi izleyen bir aylık müddette patronun muhtemel baskılarını azaltmak, iş teminatının sağlanması açısından kıymetlidir. Geçerli ve haklı neden savlarına dayanan fesihlerde dahi ibraname düzenlenmesi için feshi izleyen bir aylık müddetin beklenmesi gerekir.
ÖZGÜR İRADEYLE İMZALANMALI…
Personelin ibranameyi baskı altında imzaladığı anlaşılırsa ibra geçersiz kılınmaktadır. Yargıtay’a nazaran; ibra kontratı yapılırken taraflardan birinin temelli kusura düşmesi, başka tarafın yahut üçüncü şahsın hile ya da korkutmasıyla müsabakası halinde, ibra iradesinden kelam edilemez.
Çok yararlanma (gabin) ölçütünün de ibra mukavelelerinin geçerliliği noktasında kıymetlendirilmesi gerekir. Patron personelin alacağını alamaması durumunda sıkıntı duruma düşeceğini bildiğinden, işçiyi çok az ödemeye razı ederek ibra imzalatması da geçersiz kabul edilmektedir.
YAZILI OLMALI
Yazılı olmayan ibraname geçerli değildir. Yani çalışanın sözel olarak “bütün alacaklarımı aldım” demesi patronun personeline hak ettiği bütün tazminatları ödediği manasına gelmez. Katiyen yazılı olması gerekir ve emekçi tarafından imzalanması koşuldur. Emekçinin imzalamadığı bir ibranamenin geçerli olması kelam konusu değildir.
GECİKTİRME HAKKI YOK
Bir aylık bekleme mühleti patronlara çalışanın hakkı olan alacak ve tazminatları ödemek için mühlet verdiği düşünülmektedir. Birden fazla patron bir aylık müddette ibra imzalatamayacağını bu nedenle ödemeyi bir ay sonunda yapması gerektiğini savunmaktadır. Ama Yargıtay’a nazaran de bir aylık bekleme müddeti ibra kontratlarının düzenlenme vakti ile ilgili olup ifayı ilgilendiren bir durum değildir. Personelin fesih ile muaccel hale gelen kıdem tazminatı, ihbar tazminatı ve müsaade fiyatı üzere haklarının ödeme tarihi bir ay müddetle ertelenmiş değildir. Patron ilgili alacakları ve tazminatları iş mukavelesi sona erer ermez ödemekle yükümlüdür. Gecikmesi halinde ilgili alacak ve tazminatlara faiz işletilebilecektir.
PERSONEL DE ÖDEYEBİLİR
İş alakasında yalnızca patronun değil emekçinin de patrona karşı ödemekle yükümlü olduğu fiyatlar olabilmektedir. Örneğin personelin iş mukavelesini erken sona erdirmesi nedeniyle hukuka uygun bir cezai koşul öngörülmüşse, personel mukaveleyi erken sona erdirdiğinde bu cezai koşulu ödemekle yükümlü olacaktır.
Patron ilgili cezai kaidenin ödenmesini istemeden, sona ermenin üzerinden bir ay geçmeden işçiyi ibra edebilir. Patronun ibrasında müddet ve ödeme üzere geçerlilik şartları aranmamaktadır.
Yargıtay da işverenin “cezai kural ve eğitim sarfiyatı talep ettiği tekrar personelin vermiş olduğu zararın tazminine dair uygulamalarda ve hatta sebepsiz zenginleşme kararları çerçevesinde çalışanın patrona borçlu olduğu durumlarda, taraflar, rastgele bir sınırlamaya tabi olmaksızın personelin borçlarını ibra yoluyla sona erdirebilirler” diyerek bu hususu açıkça vurgulamıştır.
GENEL SÖZLER VARSA GEÇERSİZ
İbranamede ibra konusu alacağın çeşidinin ve ölçüsünün açıkça söz edilmesi gerekmektedir.
İş kontratı sonlanmış bir çalışana ibraname imzalatılırken kıdem tazminatı karşılığı olarak ne kadar ödendiği, kullandırılmamış yıllık müsaadelerin karşılığı olarak ne kadar ödendiği açıkça yazılmalıdır.
Bu nedenle “Bütün alacaklarımı aldım” şeklindeki ibranameler geçerli değildir. Emekçiye kıdem tazminatı olarak ne kadar, ihbar tazminatı olarak ne kadar ödendiği ibranameye açıkça yazılmalıdır. Yazılan meblağların da banka kanalıyla ödenmiş olması aranmaktadır.
Haber7
