Geçen yazımda bahsettiğim Meclis gündemine gelecek kanun teklifinde 4857 sayılı İş Kanunu’nda da kıymetli bir değişiklik öngörülüyor. Teklifin 28. unsurunda belli müddetli kontrat yapma kuralları 4857 sayılı İş Kanunu’na tabi personeller için de kolaylaştırılıyor. 25 yaşını tamamlamamış yahut 50 ve üzeri yaşlarda olan emekçiler ile belli periyodik kontrat yapılırken kanunun öngördüğü sınırlamalar aranmadan bu tıp mukavelelerin yapılabilmesine imkan tanınıyor.
Sınırlamalar neler?
İş Kanunu’na nazaran; belli vadeli işlerde yahut muhakkak bir işin tamamlanması yahut makul bir olgunun ortaya çıkması üzere objektif şartlara bağlı olarak belli müddetli kontrat yapılabiliyor. Yapılan işin niteliği belli müddetli iş kontratı yapılabilmesi için ehemmiyet taşıyor.
Mukavele konusu işin bahsedilen objektif şartları taşımaması halinde kontrata belli vadeli denilse de kontrat baştan itibaren bilinmeyen vadeli kabul ediliyor.
Borçlar Kanunu’na tabi çalışanlar için birinci sefer yapılacak olan belli periyodik mukavelelerde objektif neden mecburiliği öngörülmemiş, rastgele bir nedene bağlı olmaksızın makul vadeli mukavele yapma hakkı getirilmişti.
Yapılması teklif edilen bu değişiklik ile İş Kanunu’na tabi emekçiler açısından da yaş şartlarına uymak kaidesiyle kontratın birinci sefer yapılmasında objektif neden aranmayacağı belirtiliyor. Yaş şartı dışında Borçlar Kanunu’ndaki düzenlemeye benzeri bir düzenleme getiriliyor.
Objektif nedenler
Makul periyodik iş, iş mukavelesi yapıldığı sırada işin ne kadar süreceğinin bilindiği yahut bilinebildiği iştir. Örneğin mevsimlik işler bu kapsamda sayılabilir. Mevsimin yahut dönemin ne kadar sürdüğü bilinebileceğinden bu işlerde muhakkak periyodik mukavele yapılabilir. Fuar tertipleri, dönemsel tarım işleri, turizm dönemine bağlı işler makul vadeli kontrat yapmaya uygun işlerdir.
Makul işleri tamamlamaya yönelik olarak da belli müddetli iş mukavelesi yapılabilir. Belli vadeli bir işin yapılmasına başlanmış lakin çeşitli nedenlerle iş bitirilememiş ise, bu işin bitirilmesine yönelik olarak da belli periyodik iş mukavelesi yapılabilir.
Makul vadeli işlerde kural olarak üst üste makul periyodik mukavele yapmak, mukaveleyi bilinmeyen periyodik hale getirir ve çalışanın iş mukavelesinin sona ermesi halinde, çalışan iş hukukunun işe iade dahil tüm kollayıcı düzenlemelerinden yararlanır.
Makul bir işin tamamlanması için getirilen düzenleme ise, hukuk sistemimizin zincirleme yapılan muhakkak müddetli kontratlara ait yasağının bir istisnasını oluşturmaktadır. Kural olarak bir kontratın muhakkak periyodik yapılması için objektif neden var olsa da tıpkı nedene dayanarak ikinci muhakkak vadeli mukavele yapıldığında, mukavele birincisinin başından itibaren meçhul müddetli kabul edilmektedir.
Ama makul vadeli bir işe başlanmış, iş bitirilememiş ve ikinci muhakkak periyodik mukavele yapılmışsa, her bir mukavele makul müddetli olma özelliğini korumaktadır. Bu nedenle muhakkak bir işin tamamlanması için yapılan kontratlar de makul vadeli kabul edilmektedir.
İşin niteliği belli müddetli olmasa da birtakım durumlarda işletmenin yahut işyerinin daima devam eden faaliyetinin dışında bir işgücü muhtaçlığı ortaya çıkabilmektedir. Bu durumlarda da belli periyodik iş kontratı yapılabilecektir. Örneğin doğum müsaadesinde olan bayan çalışanın yerine bu mühlet ile hudutlu olarak öbür bir kişi ile muhakkak müddetli kontrat yapılabilecektir.
Tıpkı formda askere giden erkek çalışanın yerine bu mühlet ile hudutlu öbür birisi muhakkak müddetli istihdam edilebilecektir.
Yargıtaya nazaran; işyerinin olağan faaliyetinin dışındaki faaliyetler için de belli müddetli kontrat yapılabilir. Örneğin bankacılık faaliyeti yapılan bir işyerinde lavaboların tadilatı için belli vadeli mukavele ile emekçi istihdam edilebilecektir.
Kıdeme hak kazanma
Makul müddetli mukaveleler, kural olarak mühletin sonunda tabiatıyla sona eren kontratlar olduğundan, mühletin sonunda kontrat resen sona erer ve çalışan kıdem tazminatına hak kazanamaz.
Lakin Yargıtay’a nazaran; muhakkak periyodik iş kontratının müddetinden evvel kıdem tazminatına hak kazanacak biçimde her türlü sona ermesinde (emeklilik, personelin haklı feshi, patronun haksız feshi vs) kıdem tazminatı talep hakkı mevcuttur. Ayrıyeten makul periyodik iş mukavelesinin müddetinin sonunda yenilenmeyeceğinin patron tarafından bildirilmesi halinde de emekçinin kıdem tazminatı hakkı mevcuttur.
Belli müddetli iş kontratının tabiatıyla sona ermesinde yalnızca kanun gereği belli periyodik iş kontratı yapılan hallerle hudutlu olmak üzere kıdem tazminatı talep edilebilir.
Temelli neden aranmayacak
Yazıda belirtildiği biçimde muhakkak vadeli işlerde kural olarak üst üste belli müddetli kontrat yapmak, mukaveleyi belgisiz müddetli hale getirir. Lakin mukavelenin yenilenmesinde işin tamamlanması vb. temelli nedenler varsa ya da mukavele ilgili Kanunlarından doğan zarurî olarak yapılan belli periyodik mukavele ise makul vadeli olma özelliği korunur. Kanun teklifinde ilgili yaş şartlarını taşıyanlarla yapılacak.
Üst üste belli müddetli kontratlarda de temelli neden aranmayacağı, mukavelelerin makul vadeli olma özelliğini koruyacağı belirtilmiştir. Lakin bu yaş şartlarını taşıyanlarla yapılacak muhakkak vadeli mukavelelerin yenilemeler de dahil en fazla iki yıl için yapılabileceği de ayrıyeten söz edilmiştir.
Hasebiyle teklif şartlara bağlı olmadan yapılabilen belli müddetli mukaveleleri iki yıl ile sonlandırmaktadır.
Haber7
