Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası (TCMB) iki yıl ortanın akabinde birinci defa siyaset faizini arttırdı. 2018’deki kur şoku sonrasında enflasyon ve cari açığı dizginlenmek ve TL’deki paha kaybının önüne geçmek için siyaset faizi yüzde 24’e çıkartılmıştı. Uygulanan para siyasetinin da katkısıyla 2019’da ekonomik dengelenme ismine başarılı bir performans ortaya konmuştu. Enflasyon ve cari açık süratle düşmüş, kurun ateşi sönmüştü. Sonrasında faizler kademeli olarak indirildi.
Dengelenme sürecinin akabinde 2020’nin iktisat açısından büyük bir değişim yılı olması planlanıyordu. Lakin, koronavirüs salgını hesapları bozdu. Değişim için gerekli olan yapısal ıslahatların kimilerini süreksiz bir müddetliğine ikinci plana atmak zorunda kaldık. Daha çok kısa vadede ekonomiyi yine rayına oturtacak siyasetlere yöneldik. Yüz yılda bir yaşanacak cinsten bir global fırtınanın ortasında şirketleri, istihdamı ve dar gelirlileri koruyacak siyasetler devreye sokuldu.
GÖSTERGELERDEKİ DEĞİŞİM
Bu siyasetler sonucunda ekonomik aktivite beklentilerden süratli toparlandı. Talepteki canlanma, enflasyonu tetikledi. Birebir devirde cari açık berbatlaştı. Salgından kaynaklı olarak ihracat ve turizm gelirlerinin düşmesi döviz talebini arttırdı. Doğu Akdeniz’deki jeopolitik gerginlikler de işin içine girince Türkiye’nin CDS primi 500’ün üzerine çıktı. Sonuçta TL kıymet kaybetti. Hem enflasyonun hem de döviz kurlarındaki dalga uzunluğunun artması TCMB’nin planlarını bozdu. TCMB enflasyonu ve finansal istikrarı gözeterek ağustosun ikinci yarısından itibaren para siyasetini sıkılaştırmaya başladı. Birinci etapta siyaset faizini değiştirmese de bankalara sunduğu finansman imkanlarının maliyetini farklı kanallar üzerinden arttırdı. Yüklü ortalama fonlama faizi beş ay ortanın akabinde yüzde 10’un üzerine çıktı.
PARA SIYASETINDE SADELEŞME
TCMB bu hafta siyaset faizini artırarak sıkılaşma adımlarına bir yenisini ekledi. Bu kararın münasebetlerini makul görmek lazım. Enflasyonun tekrar tek hanelere inmesini sağlamak için öncelikle enflasyon beklentilerini denetim altına almak gerekiyor. TCMB, siyaset faizine dokunmadan farklı sıkılaşma yolları uygulayarak da finansman maliyetlerini arttırmaya devam edebilirdi. Lakin, bu metot para siyaseti duruşuna yönelik çok fazla belirsizlik yaratıyor. Kredi faizleri her halükarda artmış oluyor. Fakat bu usulde net bir duruş takınmadığınız için ne enflasyon beklentilerini düşürebiliyorsunuz ne de kurdaki ani artışların önüne geçebiliyorsunuz. Münasebetiyle, siyaset faizinin işin merkezinde olduğu sade bir para siyaseti ile yola devam etmek daha mantıklıydı. TCMB bu istikamette bir atak yaptı. Global iktisadın keskin bir daralma yaşadığı böylesi bir ortamda faizleri arttırmak tabi ki can sıkıcı. Bütün merkez bankalarının faizleri indirerek büyümeye takviye vermeye çalıştığı bir devirdeyiz. Hatta Avrupa Merkez Bankası, şirketlere ve tüketicilere kredi vermek şartıyla kendisinden borç alan bankalara negatif faiz uyguluyor. Buna karşın Avrupa’da ekonomik faaliyet istenen düzeylere çıkamıyor. Biz de ise mart-ağustos devrinde çok uygun faiz oranları ile verilen krediler piyasaları canlandırmaya yetti. Hatta yüksek talep enflasyon ve cari açığı arttırdı.
TEMEL KONUYU KAÇIRMAYALIM
KIMILERI faizi sihirli bir değnek olarak görüyor. Faiz, makro istikrarı sağlamak için yeri geldiğinde devreye sokmanız gereken bir silah olabilir; fakat katiyen her kederin dermanı değil. Hatta yüksek gerçek faiz birçok ekonomik çarpıklığın ana aktörü. Tek başına faizi arttırarak enflasyon gayesini tutturamazsınız. Türkiye’deki sıhhatsiz fiyatlama davranışlarının kökenlerine inmek lazım. Günlük problemlere takılıp kalmayalım. Türkiye iktisadının temel problemi teknoloji, finansman ve güçteki dışa bağımlılığı azaltmaktır. Enflasyon ve cari açığı düşürmenin de Türkiye’yi bir üst gelir kümesine taşıyacak büyüme sayılarına ulaşmanın da yolu buradan geçiyor. Bu üç alandaki dışarıya bağımlılığımızı azaltmaya yönelik atılan uzun vadeli adımları görmezden gelmeyelim.
Haber7
