Türkiye İstatistik Kurumu’nun (TÜİK) temmuz ayında Tüketici Fiyat Endeksi’nin (TÜFE) yüzde 1,80 arttığını ve yıllık enflasyonun yüzde 18,95’e yükseldiğini açıklamasının akabinde TCMB’nin Temmuz Ayı Fiyat Gelişmeleri Raporu da yayımlandı.
Rapora nazaran, temmuz ayında enflasyondaki yükselişte besin ve güç fiyatları temel belirleyiciler oldu. Besin yıllık enflasyonu, fiyat artışlarının alt kümeler geneline yayılmasıyla kayda paha bir oranda yükseldi. Üretici fiyatlarındaki gelişmeler ve yaşanan kuraklık besin enflasyon görünümünü etkiledi.
Güç kümesi enflasyonu elektrik ve doğalgaz fiyatları öncülüğünde artarken, eşel taşınabilir sistemi tüketici enflasyonunu sınırlamaya devam etti. Yıllık enflasyon yakın devirde Türk lirasındaki seyrin de tesiriyle temel mallar kümesinde gerilerken, hizmet dalında kademeli olağanlaşma sürecinin de yansımalarıyla lokanta-otel ve ulaştırma hizmetlerindeki fiyat gelişmelerine bağlı olarak bir ölçü yükseldi.
Temmuz ayında milletlerarası güç fiyatları artarken, güç dışı emtia fiyatları daha ölçülü bir seyir kaydetti. Bu görünüme rağmen, gecikmeli tesirlerle üretici enflasyonundaki yükseliş eğilimi devam etti.
Bu periyotta, yıllık enflasyon çekirdek enflasyon göstergelerinden B’de yükselirken, C’de geriledi. Öte yandan göstergelerin yakın periyot eğilimlerindeki yüksek düzeyler korundu.
Böylelikle temmuzda evvelki aya nazaran yıllık tüketici enflasyonuna katkı besinde 1,12 puan, güçte 0,58 puan ve hizmette 0,07 puan arttı. Temel mal ve alkol-tütün-altın kümelerinin enflasyona katkısı ise sırasıyla 0,19 ve 0,16 puan azaldı.
“Gıda enflasyonundaki yüksek düzeyler yemek hizmetlerini olumsuz etkiledi”
Hizmet fiyatları temmuzda yüzde 1,32 yükselirken, küme yıllık enflasyonu 0,29 puan artarak yüzde 13,75 oldu. Yıllık enflasyon lokanta-otel ve ulaştırma hizmetlerinde yükseldi, haberleşme ve öteki hizmetlerde geriledi, kira kaleminde ise yatay seyretti.
Lokanta-otel kümesinde, hem yemek (yüzde 2,59) hem de konaklama hizmetlerinde (yüzde 4,51) açılmanın tesirleriyle izlenen yüksek fiyat artışları bu devirde de devam etti. Besin enflasyonunda gelinen yüksek düzeyler yemek hizmetlerindeki olumsuz görünümde tesirli oldu.
Ulaştırma hizmetlerinde fiyatlar temmuzda ölçülü seyrederken, küme yıllık enflasyonu baz tesiri sebebiyle yükseldi. Öbür hizmetler kümesindeki aylık fiyat artışında bakım ve tamirat hizmetlerinin yanı sıra eğitim ile cümbüş ve kültür hizmetleri öne çıktı. Paket çeşit kaleminde aylık fiyat artışının tarihi ortalamalarına kıyasla hudutlu kalmasına bağlı olarak küme yıllık enflasyonu düşük seyrini korudu.
Temel mal yıllık enflasyonu temmuzda 0,70 puan gerileyerek yüzde 21,22’e indi. Bu periyotta yıllık enflasyon sağlam mal kümesinde gerilerken, öbür alt kümelerde arttı. Sağlam mal fiyatları temmuzda yüzde 0,11 geriledi, mobilya fiyatlarında yüzde 4,34 ile besbelli düşüş gözlendi. Beyaz eşyada ise aylık artışlar yüzde 2,53 ile devam etti. Böylelikle küme yıllık enflasyonu 3,68 puan gerileyerek 27,18’e düştü.
Bu gerilemeye tüm alt kümeler katkıda bulundu.
Salgın kaynaklı kısıtlamalara bağlı olarak ölçülü bir seyir izleyen giysi ve ayakkabı kümesi enflasyonu, olağanlaşma sonrasındaki yükselişini bu periyotta de sürdürürken, küme yıllık enflasyonu 1,51 puan artarak 8,37 düzeyine ulaştı. Öteki temel mallar kümesinde kur ve emtia fiyat gelişmelerinin gecikmeli tesirleri devam etti ve bu kümede yıllık enflasyon 1,08 puan artarak 21,69 oldu.
Sonuç olarak kimi kümelerde birikimli maliyet baskıları ve olağanlaşma adımlarının üst istikametli tesirleri görülmeye devam etse de, temel mal kümesinde yılık enflasyon sağlam tüketim malları kaynaklı olarak geriledi.
“Enerji fiyatlarını, elektrik ve doğalgaz fiyatlarındaki artışlar sürükledi”
Güç fiyatları temmuzda yüzde 6,19 arttı. Elektrik ve doğalgaz fiyatları sırasıyla yüzde 15,01 ve yüzde 9,84 yükselerek bu gelişmeyi sürükleyen temel kalemler oldu.
Bu periyotta LPG’de fiyat artışı gereksinimi oluşurken, artışın bir kısmı eşel taşınabilir sistemiyle ÖTV’den karşılandı, bir kısmı ise fiyatlara yansıtıldı. LPG fiyatlarındaki bu yükselişe istinaden akaryakıt fiyatları yüzde 2,64 ve tüp gaz fiyatları yüzde 12 arttı. Bu gelişmelerle, güç kümesi yıllık enflasyonu 4,23 puan artışla yüzde 21,51’e çıktı.
Besin ve alkolsüz içecek fiyatları temmuzda yüzde 2,77 artarken, küme yıllık enflasyonu hem işlenmemiş hem de işlenmiş besin kümelerinin tesiriyle 4,93 puan artarak yüzde 24,92 oldu. Bu periyotta yıllık enflasyon işlenmemiş besin kümesinde 7,03 puan artarak yüzde 25,73’e, işlenmiş besin kümesinde 2,93 puan yükselerek yüzde 24,13’e çıktı.
İşlenmemiş besin kümesinde mevsimsellikten arındırılmış datalar, meyve fiyatlarında çok daha bariz olmak üzere, taze meyve ve zerzevat fiyatlarında aylık bazda değerli bir artışa işaret etti. Bu devirde, öteki işlenmemiş besin kümesindeki artışta çiğ süt referans fiyatındaki ayarlamaya istinaden süt fiyatları, beyaz ve kırmızı et ile mercimek ve nohut üzere bakliyat fiyatları dikkati çekti.
Aylık fiyat artışı yüzde 2,58 ile hızlanan işlenmiş besin kümesinde çiğ süt fiyat ayarlamasının dolaylı tesirleri peynir ve öteki süt eserlerine yansırken, ekmek-tahıllar, işlenmiş et eserleri ve katı-sıvı yağ kümeleri başta olmak üzere genele yayılan fiyat artışları gözlendi. Bu gelişmelerle taze meyve-sebze dışı besin kümesinde yıllık enflasyon yüzde 24,63’e yükseldi.
Özetle, memleketler arası ziraî emtia ve besin fiyatlarındaki mevcut yüksek düzeyler, birikimli kur tesirleri ve kuraklığa bağlı tesirlerle makul eserlerdeki arz ıstırapları besin üretici enflasyonunu olumsuz istikamette etkilerken, kelam konusu artışların açılmayla birlikte tüketici fiyatlarına yansıdığı izlendi.
Temmuz ayında alkollü içecek ve tütün kümesi yıllık enflasyonu, geçmiş altı aylık ÜFE artışının maktu ve minimum maktu vergilere yansıtılmamasının tesiriyle hudutlu bir gerileme kaydetti.
“Tüketici fiyatları üzerindeki üretici fiyatları kaynaklı baskılar güçlenerek devam etti”
Yurt içi üretici fiyatları (Yİ-ÜFE) temmuz ayında yüzde 2,46 yükselirken, yıllık enflasyon 2,03 puan artarak yüzde 44,92’ye ulaştı.
Üretici fiyatlarındaki bu yükselişte, birikimli dış fiyat baskıları, güç fiyat gelişmeleri ve süregelen arz kısıtları belirleyici olmaya devam etti. Öte yandan imalat fiyatlarındaki artışın bir ölçü sürat kesmesiyle birlikte, petrol ve ana metal hariç imalat sanayi fiyatlarının eğilimi bu periyotta geriledi.
Ana sanayi kümelerine nazaran incelendiğinde, dayanıksız tüketim malları ve orta malları yıllık enflasyonlarındaki artış ön plana çıktı. Temmuz ayında güç kümesi fiyatlarındaki artışta yüzde 4,12 ile rafine edilmiş petrol eserleri, elektrik ve gaz imalatı ile dağıtımı belirleyici oldu. Orta malları fiyatlarındaki yüzde 2,46’lık artışta demir-çelik ve ferro alaşımlar, ahşap ve mantar eserler ve betondan, çimentodan ve alçıdan eşyaların tesiri hissedildi.
Sermaye malı kümesinde makineler ve motorlu kara taşıtları ile bunların modül ve aksesuarları, metal yapı eserlerindeki yükselişler dikkati çekti. Sağlam tüketim malları fiyatlarındaki artışta ise mobilya, konut aletleri ve tüketici elektroniği eserleri belirleyici oldu. Dayanıksız tüketim malları fiyatlarındaki yükselişte et ve süt eserleri üzere besin kalemleri ile başka dokumacılık eserleri öne çıktı.
Bu gelişmelerle, tüketici fiyatları üzerindeki üretici fiyatları kaynaklı baskılar güçlenerek devam etti.
Haber7
