Memurlar ve emekçiler ortasında mali, toplumsal ve emeklilik açısından kıymetli farklılıklar bulunmaktadır. Bu yazımızda bunları 14 unsurda açıklamaya çalışacağız.
1- Süreksiz iş göremezlik ödeneği karşısındaki durum
Emekçiler iş kazası, meslek hastalığı, hastalık ve analık sigorta kollarından istirahatli bulunduğu günler için (üçüncü gününden başlamak üzere her gün için Yatarak tedavilerde günlük karının yarısı, ayaktan tedavilerde ise günlük çıkarın üçte ikisidir) SGK tarafından ödenen süreksiz iş göremezlik ödeneği alırlar. Kamu personelleri fiyatlarını tam alırken ve süreksiz iş göremezlik ödeneğini kurumlarına iade ederken özel kesim emekçileri için bu türlü bir durum kelam konusu değildir.
Memurlar için süreksiz iş göremezlik ödeneği kelam konusu değildir. Memurların birtakım hastalıklar dışında bir takvim yılı içinde kullanılan hastalık müsaade müddetleri toplamının 7 günü aşması halinde, aşan mühletlere isabet eden artırım ve tazminatlar % 25 eksik ödenmektedir.
2- İş teminatları açısından kıymetli farklar vardır
Personeller 4857 sayılı İş Kanunu’na, memurlar ise 657 sayılı Kanun’a tabi olarak istihdam edilmektedir. Garanti olarak memurların sahip olduğu iş garantisi ile emekçilerin sahip olduğu iş garantisi kıyaslanmayacak kadar memur lehinedir. İş akdi feshedilen bir personel işe iade davasını kazansa dahi mahkemece belirlenen tazminatları ödenmek kaydıyla misyona başlatılmayabilir ya da öteki bir misyona başlatılabilir. Bu açıdan memurların sahip olduğu garanti epey fazla olup, memurların Yüksek Disiplin Heyeti Kararı olmadan memuriyeti sona erdirilemez. Yüksek Disiplin Şurası Kararı ile misyonu sona erdirilenlerden idari yargıda davayı kazananların misyona başlatılmaması üzere bir durum ise kelam konusu değildir.
3- Müsaadeye çıkan çalışana avans ödemesi mecburî memur için bu türlü bir hak yok
Yıllık müsaadeye ayrılan çalışanlara müsaade periyoduna ait fiyatı avans olarak ödenmek zorundadır. Yıllık Fiyatlı Müsaade Yönetmeliği’ne nazaran; patron yahut patron vekili, yıllık fiyatlı müsaadesini kullanan her çalışana müsaade periyoduna ait fiyatı ile ödenmesi bu periyoda rastlayan öbür fiyat ve fiyat niteliğindeki haklarını izine başlamadan evvel peşin olarak vermek yahut avans olarak ödemek zorundadır. Memurlar açısından bu türlü bir durum kelam konusu değildir.
4- Emekçi ve memurların fazla çalışma fiyatları ortasında uçurum var
4857 sayılı İş Kanunu’nun 41, 42, 43 ve 44’üncü unsurunda personellere yapılacak fazla çalışma fiyatının ve kurallarının ayrıntılarına yer verilmiştir. Her bir saat fazla çalışma için verilecek fiyat olağan çalışma fiyatının saat başına düşen ölçüsünün yüzde elli yükseltilmesi suretiyle ödenmekte ve yıllık fazla çalışmanın mühleti 270 saatten fazla olamamaktadır. Ayrıyeten, toplu kontratla yüzde elli sayısı daha da arttırılabilmektedir. Hakikaten 2019-2021 yıllarını kapsayan toplu mukavelede kamu personeline % 75 oranında fazla mesai ödenmesi öngörülmektedir.
5- Memur için müsaade parası yokken emekçi için müsaade parası vardır
İş kontratının, rastgele bir nedenle sona ermesi halinde emekçinin hak kazanıp da kullanmadığı yıllık müsaade mühletlerine ilişkin fiyatı, kontratın sona erdiği tarihteki fiyatı üzerinden kendisine yahut hak sahiplerine ödenmek zorundadır. Memurlar için bu türlü bir durum kelam konusu değildir.
Memurlar maaşlarını misyona başladıklarında peşin olarak almakta iken çalışanlar çalıştıktan sonra almaktadır. Memurlar vefat ve emeklilik dışında peşin aldıkları maaşları misyondan ayrıldıklarında ödemektedirler.
6- İkale mukavelesiyle işten ayrılmada ödenen fiyatlar
Emekçi ve patronun karşılıklı olarak mutabakat ile iş kontratını sona erdirmesi durumudur. Yani patron makul meblağdaki bir ödeme (makul yarar) karşılığında iş akdini sona erdirebilmektedirler. Yargıtay, somut olayın kaideleri itibariyle ihbar ve kıdem tazminatına ilaveten bir aylık fiyat fiyatında bir ek ödemeyi makul fayda açısından kâfi görmüştür. Memurlar açısından bu türlü bir uygulama kelam konusu değildir.
7- Müsaade mühletleri bazen personel lehine bazen memur lehinedir
Yıllık müsaadelerde emekçi lehine düzenlemelerin olduğu görülmektedir. Çalışanlarda işgünü temel alınmaktadır. Personeller açısından bir yıldan beş yıla kadar (beş yıl dahil) olanlara on dört günden; beş yıldan fazla on beş yıldan az olanlara yirmi günden; on beş yıl (dahil) ve daha fazla olanlara yirmi altı günden az olamaz. Ayrıyeten, on sekiz ve daha küçük yaştaki emekçilerle elli ve daha üst yaştaki personellere verilecek yıllık fiyatlı müsaade mühleti yirmi günden az olamamaktadır. Ayrıyeten, toplu mukaveleyle bu müddetler arttırılabilmektedir. Memurlar açısından ise tatil günleri de yıllık müsaadeye dahildir. Buna nazaran, yıllık müsaade mühleti, hizmeti 1 yıldan on yıla kadar (On yıl dahil) olanlar için yirmi gün, hizmeti on yıldan fazla olanlar için 30 gündür. Zarurî hallerde bu mühletlere gidiş ve dönüş için en çok ikişer gün eklenebilmektedir.
Doğum yapan memurlara doğum nedeniyle verilen müsaadeler çalışanlara nazaran daha avantajlıdır.
8- 15.10.2008 öncesinde çeyiz yardımında personeller daha avantajlıydı
15.10.2008 öncesinde memur olanların dul ve kız yetimlerinin çeyiz parası emekçilerin kız yetimlerine ödenen çeyiz parasının yarısı kadardı. Yani SSK’daki çeyiz parası fiyatı, gelir/yetim aylığı alan kız çocuğunun aylık ölçüsünün 24 katı, memurların dul ve yetimlerine ise almakta oldukları dul yahut yetim aylıklarının on iki aylık fiyatı kadardı. 5510 sayılı Kanun’la bu durum eşitlendi. 5510 sayılı Kanun öncesinde çalışanların dullarına çeyiz parası ödenmezken memurların dul eşleri de çeyiz parası alabilmekteydi.
9- Mevt yardımında memurlar daha avantajlı
657 sayılı Kanun’un vefat yardımı ödeneğini düzenleyen 208’inci unsuruna yeterince ölen devlet memuru için 9500 * 0,154461 = 1.467 * 2 = 2.934 TL fiyatında vefat yardımı ödenecektir. Ayrıyeten, 5510 sayılı Kanun’un 37’nci unsuru mucibince gerekli kurallar yerine getirilmişse üstte belirtilen 2.934 TL’nin yanında ayrıyeten SGK tarafından 2020 yılı için belirlenen 800,77 TL fiyatındaki cenaze ödeneği de verilecektir. Sigortalının ölmesi halinde yapılacak vefat yardımıyla ilgili olarak, 5510 sayılı Kanun’un evlenme ve cenaze ödeneği başlıklı 37’nci hususunda ayrıntılı düzenlemelere yer verilmiştir. 5434 sayılı Kanun kapsamında olan emekliler için ödenecek vefat yardımı meblağı ise 5434 sayılı Kanun’un ek 4’üncü hususu mucibince emeklinin bir aylık fiyatı kadardır.
10- Memurun nakil hakkı vardır, personelin nakil hakkı yoktur
Memurların kurumlar ortası naklen atanmaları mümkünken emekçilerin kurumlar ortası naklen atama hakkı yoktur.
11- Emekçi atamaları ile memur atamaları farklıdır
Personellerin kamu kurum ve kuruluşlarına atanmaları İş-Kur üzerinden KPSS yahut kura yoluyla yapılmaktadır. Son yapılan mevzuat değişikliğiyle KPSS yerine kura usulü daha yaygın hale getirildi. Memur atamaları ise KPSS sonuçlarına nazaran ÖSYM tarafından merkezi yerleştirme formülüyle yapılmaktadır. Hekim ve eczacılar için de kura ile atama yapılmaktadır. Memurlar için genel olarak merkezi yerleştirme sonrasında ayrıyeten kelamlı imtihan yapılmazken (son vakitlerde kelamlı imtihan yapılan kurum sayısı artmaktadır) emekçiler için İş-Kur tarafından her bir takım için gönderilen dört kat aday ortasından kelamlı imtihan yapılabilmektedir. Yeniden eski mahkumlar kamuda emekçi olabilirken memur olarak atanamazlar.
12- Memurlara siyaset yasağı varken personellere yoktur
Memurlar açısından siyaset yasağına muhalif hareket memuriyetten çıkarma cezasını gerektirirken çalışanlara siyaset özgürdür. Kamu personelleri partilere üye olabilmekte, hatta birçok kamu emekçisi seçimlere katılarak belediye meclis üyeliği dahi yapabilmektedir.
13- Emeklilik açısından kıymetli farklar bulunmaktadır
Çalışanlar 5510 sayılı Kanun’un 4/a unsuruna tabi sigortalı olarak çalışırlar, memurlar ise 5510 sayılı Kanun’un 4/c hususuna tabi sigortalı olarak misyon yaparlar. Emekli olabilmek için sigortalı olarak çalışılması gereken gün sayısı memurlar için daha fazladır. Ayrıyeten, ek ödemeler memurların sigorta matrahına (prime temel kazançlara) dahil olmazken çalışanlarınkine dahil olmaktadır. Bu durum emeklilik öncesi maaşı düşürse dahi emeklilikte alınacak emekli maaşını arttırmaktadır. Tıpkı fiyatı alan biri memur, başkası personel olan iki işçinin alacağı ikramiye/kıdem tazminatı ortasında emekçi lehine önemli fark vardır. Kamuda çalışan usta unvanlı bir emekçi, Cumhurbaşkanlığı İdari İşler Lideri kadar kıdem tazminatı alabilir.
14- Yemek, yol fiyatı vb. haklar açısından kıymetli farklar vardır
Emekçiler toplu mukaveleyle fiyatsız yemek yiyebilirlerken memurlar, Devlet Memurları Yiyecek Yardımı Yönetmeliği’nin 4’üncü hususuna dayanılarak hazırlanan bildirimlere nazaran belirlenen fiyata nazaran öğlen yemeklerini yiyebilmektedirler. Tekrar memurlar, iş yerlerine giderken yol fiyatı alamazken emekçilere günlük iki yahut dört otobüs biletine tekabül eden fiyat ödenebilmektedir.
Haber7
