Koronavirüsü tespit etmenin birinci belirtilerinden biri tat ve koku alma duyusunu kaybetmektir. Pek çok insan koronavirüse yakalandığını bu sayede fark ediyor. Hastalık sırasında kaybolan koku kaybı bazen sonrasında da geri gelemeyebiliyor yada farklı formda ortaya çıkabiliyor. Bunlardan biri kokuları makûs algılamaya sebep olan parosmi hastalığıdır.
Hastalığı atlatmasından 7 ay sonra ortaya çıktı
ABD’de bir toplumsal hizmet uzmanı olan Samantha LaLiberte, Covid-19’u büsbütün atlattığını düşünüyordu. Hastalığı atlatmasından yedi ay sonra enteresan bir koku sorunu yaşamaya başladı. Bir gün eve yemek sipariş verdi ve paket o kadar makus kokuyordu ki çöpe atmak zorunda kaldı. Öbür bir gün yemek pişiren bir arkadaşının konutundayken, koku midesini bulandırdı ve dışarı koşarak kustu. 35 yaşındaki LaLiberte, “Annemin konutuna ya da arkadaşlarımla akşam yemeğine gitmeyi bıraktım. Zira yemeklerden mumlara kadar her şey çok makûs kokuyordu” diye anlatıyor. O sıralarda Samantha, parosmi ile yani taze kahve kokusundan en hoş parfüm kokusuna kadar zevkli aromaların vahim hale gelmesine neden olan bir koku bozulmasıyla uğraş ediyordu.
Vakitle herkes her şey makûs kokmaya başladı
Samantha LaLiberte, bu hastalık sebebiyle kendi kokusuna bile tahammül edemiyor, duş jelleri, şampuanlar dahil her şey midesini bulandırıyordu. Hatta bu durum eşi ile ortasının açılmasına da neden oldu. Zira eşi de Samantha’ya makûs kokmaya başladı. Son vakitlerde yapılan bir araştırma, Covid-19’lu bireylerin yüzde 47’sinde koku ve tat değişiklileri olduğu sonucuna vardı. Araştırmaya nazaran kelam konusu hadiseler içinde parosmi de değerli bir yer kaplıyor. Pennsylvania Üniversitesi’nden Dr. Richard Doty, “Bu, bir gülün dışkı üzere kokabileceği manasına gelir” diyor.
Kendi kokusundan bile rahatsız oluyor
Parosmi yaşayan bir örnek olay daha anlatalım. New York Times’ta yer alan habere nazaran, Washington’da bir sigorta şirketinde çalışan 36 yaşındaki Jessica Emmett, biri temmuz ayı başında ve biri ekimde olmak üzere iki kere Covid’e yakalandı. Parosmi, kalıcı bir semptom haline geldi.“Nefesimin her vakit koktuğu hissinden kurtulamıyorum” diyen Jessica, kocasına dokunmadan evvel dişlerini fırçalıyor, gargara kullanıyor ve yeniden de koktuğu hissinden kurtulamıyor. Yalnızca nefesi değil cildinin kokusunu alabildiğini de söyleyen Jessica Emmett, “Sonuç olarak eşimle yakınlaşamıyorum” diyor.
Parosmi nedir?
Covid-19 enfeksiyonlarında koku ve tat bozuklukları çok sık görülen bir klinik tablo. Kulak Burun Boğaz Hastalıkları Uzmanı Prof. Dr. Metin Yılmaz, koku ve tat kaybı görülen hastaların yapılan çalışmalarda yaklaşık yüzde 80-90’ının ortalama 4 hafta içinde şikayetleri düzeldiğini, yüzde 10’luk bir kesimde ise şikayetlerin birkaç ay sürebildiğini söylüyor. Yılmaz, “Koku almanın kaybolduğu hastalar düzeldikten sonra bir kısmı parosmi denilen, var olan kokuyu yanlış algılama şikayetleri ile doktora yine başvuruyorlar. Hasta mesela yemek kokusunu odun, yanmış köz kokusu olarak algılıyor. Ya da sarımsak kokusu üzere var olmayan biçimde algılıyor” diyor.
Az sayıda hastada kalıcı olabiliyor
Nöroloji Uzmanı Dr. M. Buyruk Tavşanlı, bu semptomun hastalığın birinci belirtileri ortasında gösterildiğini, hastalık esnasında da ortaya çıktığını söylüyor. Kalıcı olup olmadığı konusunda ise şunları söylüyor: “Covid-19 virüsünün burundan girerek burada koku almamızı sağlayan dokuyu zedelemesi ile koku sorunları ortaya çıkıyor. En sık anozmi (koku alma duyusunun yok olması) görülmekle birlikte hiposmi (koku duyusunun azalması) ve parosmi de tanım ediliyor. Anozmi ve hiposmi tablosu görece daha süratli toparlamakta olup parozmi daha uzun bir müddette geçebilmektedir. Az sayıda hastada kalıcı olduğu bildirilmiştir.”
Parosmi hayatı ve bağlantıları olumsuz etkiliyor
Prof. Dr. Metin Yılmaz, kokunun insan hayatında kıymetli bir haz kaynağı olduğunun altını çiziyor. Bu sebeple parosminin hayatı ve münasebetleri olumsuz etkilediğini ekleyerek, “Mesela kişi meskene giriyor, meskendeki var olan kokudan çok rahatsız oluyor. Sarımsak kokuyor diyor, burada ne yaktınız diyor, tencerenin tabanı mi tuttu üzere farklı argümanlarda bulunabiliyor” tabirlerine yer veriyor.
Koku algısındaki azalma hayat kalitesini etkiliyor
Dr. M. Buyruk Tavşanlı da hayat kalitesinin etkilendiği konusunda Prof. Yılmaz ile hemfikir. Tavşanlı bu husustaki kanılarını, “Koku algısındaki azalma; hem sevilen kokular da duyumunun azalması hem de yemeklerin tadını almada azalmaya yol açacağından, kişinin hayat kalitesini etkilemektedir. Bilhassa koku algısında bozulma ile olağanda beğenilen olan kokuların makûs bir koku olarak algılanması da hastaların toplumsal hayatını olumsuz etkilemektedir” kelamlarıyla anlatıyor.
Erken teşhis ve teşhisle tahribatı en aza indirmek mümkün
Tavşanlı, hastalığın teşhisini erken koyup erken tedaviye başlanarak daha fazla tahribatın oluşumunun önlenebileceğini söylüyor. Yılmaz ise parosminin tedavisi hakkında farklı bilgiler veriyor. “Bu bahisle ilgili net bilgiler çok fazla yok ancak bilhassa covid enfeksiyonuna bağlı koku bozukluğu olan olguların yüzde 7’sinde bu tip şikayetlerin varlığına dair datalar elde edildi” diyor ve koku terapilerinin parosmi ile uğraşta tesirli olduğundan bahsediyor. “Parosminin tedavisi için koku terapileri epeyce kolay. Günde 2 sefer yaklaşık 15 saniye boyunca hastanın hoş bir kokuyu koklamasını istiyoruz. Karanfil, okaliptüs, kahve vs. Bu biçimde koku terapisi ile bu şikayetlerden kurtulmak mümkün oluyor” diyen Prof. Dr. Metin Yılmaz, intranazal sterodiler ya da oral steroidler, bunun yanında omega 3 vitaminlerinin kullanılmasının da tesirli olduğunun altını çiziyor.
Haber7
