Dünyayı tesiri altına alan Kovid-19 salgınının en kıymetli semptomlarından birinin koku kaybı olduğu biliniyor. Tıp lisanında “anozmi” olarak isimlendirilen bu durum, birçok araştırmaya da bahis oldu.
AA’da yer alan habere nazaran, Biruni Üniversitesi Tıp Fakültesi Öğretim Üyesi ve Acıbadem Hastanesi Kulak Burun Boğaz, Baş Boyun Cerrahisi Uzmanı Prof. Dr. Aytuğ Altundağ’ın ortalarında nöroloji ve radyoloji alanından uzmanların bulunduğu takımla gerçekleştirdiği araştırmada, Kovid-19 geçirenlerde koku kaybının kalıcı olup olmadığına yoğunlaşıldı.
Bunun üzerine takım tarafından, 29’u sağlıklı olmak üzere, 24’ü Kovid-19’a, 38’i ise başka virüslere bağlı koku alma bozukluğu olan bireylerin burun anatomileri incelendi. Prof. Dr. Altundağ ve grubu, incelemelerinin sonucunda, burun anatomisinin farklı olması nedeniyle koku alanı daha geniş ve koku alma hacmi daha büyük olan şahıslarda, Kovid-19 sonrası koku alma bozukluğunun kalıcı olma riskinin daha yüksek olduğunu gözlemledi.
Türk bilim insanlarının “Kovid-19 hastalarında koku alanı ölçümleri” başlıklı bu araştırması Amerikan Kulak Burun Boğaz Cemiyeti’nin resmi yayın organı olan “Otolaryngology-Head and Neck Surgery” isimli hakemli mecmuada de yayımlandı.
“VİRÜSE YAKALANMADAN EVVEL ÇOK RAHAT KOKU ALDIKARINI SÖYLEDİLER”
Mevzuya ait soruları yanıtlayan Prof. Dr. Aytuğ Altundağ, Kovid-19’da koku alma bozukluğuna dair birinci bulguların salgının birinci açıklandığı Aralık 2019’dan itibaren tespit edildiğini fakat Şubat 2020’den sonra dünyada ağır olarak rapor edilmeye başlandığını lisana getirdi.
Kendilerinin de martın sonunda Türkiye’deki gerekli kurumları ve toplumu, “Eğer ani koku alma bozukluğunuz varsa viral enfeksiyon geçirebilirsiniz. Bu geçirdiğiniz viral enfeksiyonun da Kovid-19 olma ihtimali çok yüksek.” diyerek uyardıklarını anlatan Altundağ, ilerleyen süreçte bunun aslında çok temel bir bulgu olduğunun ve Kovid-19 hastalarının birçoğunda süreksiz olarak yaşandığının görüldüğünü söz etti.
Prof. Dr. Altundağ, vakit içerisinde bir küme hastada bu durumun “uzamış koku alma bozukluğu” olarak ortaya çıktığını, martta Kovid-19’u atlatıp hala koku alma bozukluğu devam eden hastalar bulunduğunu, bu hastaların hem genç hem de yaşlı hastalar olabildiğini kaydetti.
Uzamış koku alma bozukluğu yaşayan olaylar üzerine grup arkadaşlarıyla bilimsel hipotezlerini bir çalışmaya dönüştürdüklerini aktaran Altundağ, şöyle konuştu:
“(Kovid-19 bulguları) Uzamış hastalarda, koku alma bozukluğu geçmeyen hastalarda nasıl bir ortak bulgu ve sorun var?’ diye baktık. Aslında daha evvel bildirilen bir şey vardı; ACE2 reseptörünün koku alanında çok ağır bulunduğu. Biz de çalışmamızda bu şahısların burun anatomisinde bir farklılık gördük.
Koku alanı daha geniş, koku alma hacmi daha büyük olan hastalarda kalıcı koku alma bozukluğu riski de çok daha fazla. Bu beşerlerle konuştuğumuzda öncesinde çok iyi, çok rahat koku aldıklarını söylediler. Bunun avantajını nasıl sağladıklarına baktığımızda da daha fazla koku reseptör hücresi içeren bir burun anatomisi vardı bu insanlarda. Bunu gözlemlemiş olduk. Biz, insanın savunma düzeneği uğraşta virüsü nerede karşılıyor, burunda mı karşılıyor, akciğere ne süratle gidiyor ve beyne hakikat koku alma yolunu kullanarak mı gidiyor, bu mantıkla araştırmaya başladık ve burundaki yolları inceledik. Hastalarda da bu farklılıkları araştırmayla saptamış olduk.”
“GENÇ-YAŞLI DEMEDEN, KALICI KOKU ALMA BOZUKLUĞUNUZ OLABİLİR”
Prof. Dr. Aytuğ Altundağ, araştırmada gözlemledikleri hastaların Kovid-19’u atlatan, hastalıkla ilgili başka şikayetleri geçen ama koku alma bozuklukları hala devam eden bireyler olduklarını, bunların bir kısmının kısmi olarak koku alma duyularını geri kazandığını, bir kısmının ise şimdi geri kazanamadığını lisana getirdi.
Uzamış Kovid-19 yani Kovid-19’a bağlı beyin sisi bulguları, “kafam sersem-sepet” hali, kronik yorgunluk durumu üzere kavramların sıkça tartışılan bahisler olduğuna, bugünlerde ise koku alma bozukluğunun da kimi hastalarda kalıcı olup olmayacağı üzerine müşahedelerin yapıldığına işaret eden Altundağ, şu değerlendirmelerde bulundu:
“Aslında kış periyodu yaklaşırken tüm viral enfeksiyonlarda kimi bireylerde kalıcı koku alma bozukluklarını görebiliyoruz. İnsanları tekrar uyarmak gerekiyor; genç-yaşlı demeden, bu hastalığa bağlı, iyileşmeyen kalıcı koku alma bozukluğunuz olabilir. Evet, oran düşüktür. Olağan Kovid-19 enfeksiyonunda çok süratli olarak koku duyusu geri gelir ancak burnunuzda bir anatomik farklılık varsa, olfaktör kleft dediğimiz koku yarığında bir genişleme varsa kokuyla ilgili hasarlarınızın da daha uzun sürebileceğini bilmeniz gerekiyor.”
Prof. Dr. Altundağ, burundaki anatomik farklılık ve koku yarığındaki genişlemeye ait şu bilgileri verdi:”Burnumuzun girişinde koku hücreleri yoktur. Koku hücreleri yalnızca burnumuzun çatı kısmında vardır. Bu burun çatısındaki koku yarığı dediğimiz alan daha geniş bu insanlarda. Daha geniş olunca daha çok ACE2 reseptörü oluyor o bölgede. Koronavirüs de hücre içine girerken ACE2 reseptörünü kullanıyor. Münasebetiyle ya akciğere ya da burun dikine yani koku alanına hakikat gidecek. Burunda yoğunluk bulduğu için de oraya gidiyor ve virüsle savaş burunda başlıyor. Koku alma bozukluğu yaşayanlar yani savaşı üstte yaşayan hastalarda koronavirüsün klinik şiddetinin daha hafif olduğuna dair çalışmalar da var. Zira akciğere inmek yerine yukarıdalar.”
Kovid-19 sürecinde sigara içilmemesinin ehemmiyetine dikkati çeken Altundağ, sigaranın burundaki bariyerleri ve burnun savunma düzeneğini bozduğunu vurguladı. Burnun koronavirüsün bir ön cephesi olduğunu belirten Altundağ, “Burunda izole edebilirse çok daha klinik şiddeti hafif, tahminen de ayaktan geçirecektir. Aslında asemptomatik yahut taşıyıcı dediğimiz pek çok hadisede aslında bunu gördük. Rastgele bir öksürük, nefes darlığı bulgusu yok yalnızca koku alma bozukluğu var. O yüzden burun anatomisinin virüsleri algılamada çok değerli olduğunu düşünüyoruz.” diye konuştu.
KOKU DUYUSUNU GERİ KAZANABİLMEK İÇİN ‘KOKLAMA EGZERSİZLERİ’ ÖNERİSİ
Salgının başından bu yana, oluşturdukları global kimyasal algılar çalışma kümesi ile çok uluslu ve çok merkezli çalışmalar yaptıklarını, son araştırmalarında bu çalışmalarındaki bilgilerden de faydalandıklarını anlatan Altundağ, gerçekleştirdikleri bu çalışmanın, bilhassa virüslere bağlı kimyasal ve koku alma duyularına dair hasarların algılanmasında çok yararlı olacağını düşündüklerinin altını çizdi.
Prof. Dr. Aytuğ Altundağ, Kovid-19’u atlattıktan sonra koku alma duyusu geri gelmeyen şahıslara şu tavsiyelerde bulundu:”Koku duyunuz süratli geri geliyorsa endişelenmenize gerek yok. Lakin Kovid-19 enfeksiyonunuz geçti ve hala koku alma duyunuz geri gelmediyse kesinlikle meskende koklama antrenmanları yapın. Koklama antrenmanları kokunun geri kazanılmasında çok değerli. Mevcut kokularla uçucu yağlarla yapabilirsiniz yahut bulduğunuz olağan kokularla yapabilirsiniz.
Kokuları koklamak ve oradaki hücrelerin yenilenmesini sağlamak çok değerli. Zira koku hücreleri kendini yenileyebilen hudut hücreleri. Biz bu avantajdan yararlanıyoruz. O yüzden hastalar beklemesinler konutta kesinlikle kokularla idman yapsınlar.”
Kendisine koku kaybı nedeniyle başvuran hastalarda koku antrenmanı prosedürünü denediklerini ve birçok kişiyi tedavi ettiklerini söz eden Altundağ, “Bunu da nereden biliyoruz? Daha evvelki influenza ve rinovirüs hastalarındaki o deneyimlerimizi Kovid-19 hastalarında kullandık. Çok az bir kısmında tedaviye yanıt vermeyenler var. Onları da şu anda takip ediyoruz fakat büyük bir kısmı geri geliyor. Bu bizim için sevindirici.” biçiminde konuştu.
Öte yandan Altundağ, yaptıkları çalışmayı genişleterek ikinci bir araştırma daha gerçekleştirdiklerini ve onun da bir radyoloji mecmuasında yayımlandığını lisana getirdi. İkinci çalışmalarında Kovid-19 geçirdikten sonra koku alma bozukluğu gelişen ve gelişmeyen bireyleri baz aldıklarını aktaran Altundağ, bu araştırmada da koku alma bozukluğu oluşan bireylerde koku alanının daha geniş olduğunun saptandığını kelamlarına ekledi.
Haber7
