Çin’in Vuhan kentinde patlak veren Kovid-19 salgını dünya iktisadını, insanların hayatını, özgürlüğünü ve alışkanlıklarını sıra dışı bir formda etkilemeye devam ediyor.
DSÖ, geçen yıl bu hafta Vuhan’da yayımlanan bir bülten aracılığıyla kentte, “nedeni bilinmeyen zatürre” olaylarından haberdar oldu. Aslında bu hadiseler yeni tip koronavirüsün birinci ortaya çıkışıydı.
Bu ölümcül virüs tarihte eşi görülmemiş formda dünyanın en ücra köşesindeki Marshall Adaları’dan Papua Yeni Gine’ye kadar her yere yayıldı.
Dünya genelinde Kovid-19 hadise sayısı 81 milyonu, virüs kaynaklı vefatlar ise 1 milyon 780 bini geçti.
DSÖ’ye ağır eleştiriler
Merkezi İsviçre’nin Cenevre kentinde bulunan ve 7 Nisan 1948’de kurulan DSÖ’nün dünya genelinde 150 ofisi, 7 bin civarında çalışanı bulunuyor.
Toplum sıhhatiyle ilgili milletlerarası çalışmalar yapan DSÖ, yaklaşık 7,8 milyarlık dünya nüfusunun sıhhat alanında güvenebileceği tek memleketler arası platform pozisyonunda bulunuyor.
Global sıhhat otoritesi olan DSÖ, Kovid-19’la uğraşta “yetersiz kalmak”, “geç adımlar atmak”, “çelişkili bildiriler vermek” ve “aşı çalışmalarından ötürü umutlanan insanlara kaygı pompalamaya devam etmek” ile suçlanıyor.
Bununla bir arada örgüt, aşıların Kovid-19 ile çabanın sadece bir modülü olduğunu, maske, ara ve hijyen üzere tedbirlere devam edilmesini vurguluyor.
ABD’nin DSÖ’den çekilme kararı
DSÖ Genel Yöneticisi Tedros Adhanom Ghebreyesus, 23 Mayıs 2017’de 5 yıllığına seçilerek 1 Temmuz’da misyona başladı.
Kovid-19 salgınında ABD idaresinin maksat tahtası haline gelen Ghebreyesus ise kendisine ve örgüte yönelik tenkitlere adeta meydan okudu.
ABD Lideri Donald Trump, DSÖ’yü “gerekli ıslahatları yapmamak”, “Çin’in kuklası olmak”, “Çin odaklı davranmak” ve “salgının boyutlarını örtbas etmekle” suçladı.
ABD idaresi de DSÖ’den resmi olarak 6 Temmuz 2021’de çekileceğini bildirdi.
Lider Trump’ın ağır suçlamalarına rağmen Ghebreyesus ise “Kovid-19 salgınının politize edilmemesi” davetinde bulundu.
DSÖ salgına karşı uğraşta “benzersiz” avantajlarını kullanabildi mi?
DSÖ, bulaşıcı hastalıklar konusunda üye devletlerle bilgi alışverişi, tıbbi mevzularda “hayati tavsiyelerde” bulunma, aşı çalışmalarını koordine etme ve düşük gelirli ülkelere ekipman takviyesinde bulunma üzere dünya genelinde sıhhat alanında “sayısız” ve “benzersiz” bir role sahip.
Kuruluşundan bu yana DSÖ’ye 194 ülke üye oldu.
Sıhhat alanında hem yönlendirici hem de koordine edici durumda olan ve geniş yetkilere sahip bir yapısı bulunan DSÖ, global sıhhat konusunda kılavuz örgüt pozisyonunda.
DSÖ’nün kuruluş tüzüğünün 21 ve 22. unsurlarında, örgütün tüm dünyada geçerli olacak kararlar alabilmesine ve bu kararların üye devletlerin iç hukuk sistemleri tarafından onaylanmaksızın geçerli olabilmesine imkân tanıyan yetkiler düzenlendi.
DSÖ’nün bu yetkilerine diğer hiçbir memleketler arası kuruluş sahip değil.
Örgüt, bu gücüne karşın, salgın tüm dünyayı kasıp kavururken etkisiz kalmakla eleştiriliyor.
“Çin ile sonlarınızı kapatmayın”
14 Ocak’ta DSÖ’nün Twitter hesabından, Çinli yetkililere dayandırılarak yapılan paylaşımda, Kovid-19’un beşerden beşere bulaştığı tarafında rastgele somut bir delil olmadığı argüman edildi.
30 Ocak’ta “uluslararası kamu sıhhati acil durumu” ilan edildiği gün ise örgütün “Çin ile sonlarınızı kapatmayın çağrısı” yapması şaşkınlıkla karşılandı.
Pek çok uzmana nazaran bu davet virüsün tüm dünyaya yayılmasının önünü açtı. DSÖ ise bu savları reddetti.
Örgüt, virüs pek çok ülkeye yayıldıktan sonra 11 Mart’ta salgını global pandemi ilan etti.
“Maske çelişkisi”
Örgüt, salgının birinci günlerinden itibaren sağlıklı bireylerin maske takmasına gerek olmadığı tarafında ısrarlı açıklamalar yapmasına rağmen 5 Haziran’da hükümetlere, toplu ulaşım ve kamusal alanlarda maske takılması istikametinde birinci defa tavsiyede bulundu.
DSÖ’nün salgına ait global acil durum ilan edildikten tam 5 ay 5 gün sonra sağlıklı şahıslara de maske takma teklifinde bulunması tüm dünya basınında “maske çelişkisi” başlıklarıyla yer aldı.
Kovid-19’un kökeni tartışmaları
DSÖ salgının birinci günlerinden itibaren Kovid-19 virüsünün doğal kaynaklı olduğu konusunda ısrar etti.
Hakikaten, örgütten 21 Nisan’da yapılan açıklamada, “(Kovid-19’un şimdi kaynağını yahut kökenini bilmiyoruz. Emin olduğumuz tek bir şey var o da virüsün bir hayvandan kaynaklanmış olması. Bir laboratuvarda manipüle edilmedi.” sözü kullanıldı.
ABD Lideri Donald Trump ise 1 Mayıs’ta yaptığı açıklamada, Kovid-19’un Çin’in Vuhan kentindeki bir laboratuvardan çıktığına ait ispatları gördüğünü söyledi. Örgüt ise Trump’ın açıklamaları karşısında virüsün doğal kaynaklı olduğu konusunda ısrar etti.
DSÖ bilim heyeti şimdi Vuhan’a gidemedi
Örgüt bünyesindeki bir araştırmacı takım ekim sonunda sanal ortamda Çinli uzmanlarla Kovid-19’un kökenine ait bir toplantı yaptı.
Lakin virüsün belirtilerinin Vuhan’da ortaya çıkmasının akabinde 1 yıl geçmesine karşın Kovid-19’un kökenini araştıracak DSÖ bilim heyeti şimdi Vuhan’a ulaşabilmiş değil.
Örgüt, devam eden araştırmalara karşın virüsün Vuhan’da “nasıl, nerede ve ne vakit yayılmaya başladığına” dair çok az şey bilindiğini kabul etti.
Çin’de Kovid-19 kaynaklı birinci vefatın kaydedilmesinden 1 yıl sonra virüsün kökenini araştırmak için 10 memleketler arası bilim beşerinin gelecek ay Vuhan’a gideceği bildirildi.
Şeffaflık eleştirisi
DSÖ Genel Yöneticisi Ghebreyesus, haftada iki gün çevrim içi görüntü konferans uygulaması Zoom ile sanal basın toplantıları düzenliyor. Bu toplantılara dünya genelinden yüzlerce gazeteci katılıyor. Lakin ekranda iştirakçiler gizlendiği için toplantılara kimlerin katıldığını bilmiyor.
BM Cenevre Ofisi’nde düzenlenen tüm basın toplantıları ise basına açık.
BM nezdinde bir kuruluş olan DSÖ’nün son yüzyılın en büyük sıhhat sıkıntısının yaşandığı bir periyotta kapılarını fiziki olarak basına kapatması ve yalnızca çevrim içi toplantılar yapması ağır tenkitlere neden oldu.
Cenevre merkezli gazeteciler DSÖ’nün basın toplantılarını “kör web semineri” olarak niteliyor.
Hakikaten, BM Cenevre Ofisine Akredite Basın Mensupları Birliğinin (ACANU) düzenlediği klasik yıl sonu anketinde DSÖ medya takımı son sıralarda yer aldı.
Ankete katılan memleketler arası gazetecilerin yüzde 67’si DSÖ medya grubunun Kovid-19 salgınını “kötü” yönettiği şıkkına imza attı.
ACANU anket sonuçlarını Twitter üzerinden yayımladı.
BM’nin 71 yıllık gazeteci örgütü olan ACANU ve İsviçre Yabancı Gazeteciler Derneği (APES) “daha fazla bilgiye erişim ve şeffaflığın sağlanması” için Genel Yönetici Ghebreyesus’a mektuplar gönderdi.
“DSÖ’nün siyasetleri yönlendiriliyor” iddiası
ABD’nin DSÖ’den çekilme kararının akabinde Bill & Melinda Gates Vakfı, örgütün bir numaralı finansörü haline geldi.
Ghebreyesus’un DSÖ seçimlerini Bill Gates’in takviyesiyle kazandığı belirtilmişti.
Pandemi devrinde örgüte yönelik en önemli tenkitlerden biri de şeffaflığı tartışmalı olan Bill & Melinda Gates Vakfı üzere çok uluslu kar emeli gütmeyen kimi kümelerin “DSÖ’nün politikalarını” yönlendirdiği savları oldu.
DSÖ’nün “COVAX” başarısı
Uzmanlar, tüm tenkitlere karşın DSÖ eş güdümünde yürütülen Kovid-19 Aşıları Global Erişim Programı (COVAX) ile “harika bir iş başarıldığını” söz ediyor.
DSÖ, COVAX teşebbüsüyle orta ve düşük gelirli ülkelere 2021 yılında 2 milyar doz aşı dağıtılacağını açıkladı.
COVAX ile Kovid-19 aşılarının adil dağıtımı planlandı ve bu teşebbüse şimdiye kadar 190 ülke katıldı.
Varlıklı ülkelerin düşük ve orta gelirli ülkeleri desteklemesi için kurulan COVAX, DSÖ’nün salgında “en büyük başarısı” olarak ön plana çıktı.
DSÖ’nün geçmişteki muvaffakiyetleri Kovid-19 için umut veriyor
DSÖ, epidemiyoloji alanında dünyanın en kıymetli bilim insanlarını bünyesinde bulunduruyor.
Ghebreyesus’un düzenlediği basın toplantılarına bu uzmanlar da katılıyor. Örgüt, bilhassa son aylarda Kovid-19’a karşı gayrette dengeli iletiler vermeye başladı.
DSÖ’nün geçmişteki, çiçek hastalığı, çocuk felci ve Ebola’ya karşı muvaffakiyetleri, Kovid-19 salgınının sona erdirilmesi için insanlığa umut veriyor.
DSÖ Genel Yöneticisi Ghebreyesus, neredeyse düzenlediği tüm basın toplantılarında kesinlikle “küresel dayanışma” daveti yaptı.
“Birimiz inançta değilsek kimse inançta değil’ diyen Ghebreyesus, “aşı milliyetçiliğine” karşı ihtarlarda bulundu.
Ghebreyesus, pazartesi düzenlediği yılın son basın toplantısını “Hiçbirimiz bir salgını kendi başımıza bitiremeyiz ancak bu salgını birlikte bitireceğiz.” kelamlarıyla tamamladı.
