Moğolların Türk olup olmadığı daima gündeme gelen bir sorudur. Türkler, bütün Asya’nın tek kavramı olsaydı bu merak doğal olurdu. Ancak Çinliler, Japonlar, Hintliler de var.
Osmanlı asırlarında Moğol ismi kullanılmıyordu diyebiliriz. Ama Moğollardan kelam açılacaksa Tatar denilirdi. Örneğin Cengiz Han o denli anılmıştır. Cengiz’in torunlarından olan Timur için de böyledir. Aslında “tat” Farsça bir sözcüktür. İranlı, diğer bir kavimden olup da ülkesine gelmişe “tat” kederi. Vakitle “tatar”a evrilmiş, Türkler de (çekik gözü ima yoluyla) Tatar demişlerdir. Moğol orduları batıya gerçek ilerledikçe, birkaç yüzyıl içinde çekik gözlü doğan yeni jenerasyonların sayısı artmıştır. Burada bilinenin tersine, biyogenetik olarak çekik gözlülük babadan çok anneden gelmektedir.
Tarih, yalnızca askerî açıdan görüldüğü vakit Moğol ordularının yaptığı katliamların dayanılmaz acı anıları Türkmenler, İranlılar, Araplar ortasında derin bir kaygı yaratmış ve bu endişenin verdiği dehşet yüzünden Cengiz ismini benimsememek, bundan da ötesi doğan çocuklara onun ismini asla koymamak kuşaktan kuşağa aktarılan bir dikkate evrilmişti. Bir gelenek halini almıştı. Süleyman Nazif 1922’de yazdığı bir yazıda birtakım hassasiyetlerden uzaklaşıldığını ve bu duruma dikkat edilmesi gerektiğine işaret ederken, bilhassa İstanbul’da çocuklarına Cengiz ismi koyan ailelerin artmakta oluşunu örnek verir. Divan şiirinde Cengiz ismi geçmez. Ama Cengiz’in torunu Hulâgû’ya ilençler sık sık görülür. Bağdat’a gelinceye kadar geçtiği yerlerde ve Bağdat’a girdikten sonra insan ve kitap katliamları toplumun bilinçaltından şiire geçmiştir. Sevilmeyen, nefret edilen birinden, “Hulâgû Han mısın a kâfir” halinde kelam edilir.
AYDINLATICI BİR MONOGRAFİ
Kudüs İbrani Üniversitesi akademisyenlerinden Michal Biran, 2007 yılında yayımladığı Chinggis Khan kitabında otantik bilgilere değer vererek, aydınlatıcı bir monografi ortaya koymuştur. Kitapta beş harita bulunuyor: “Cengiz Han’ın vefatı sırasında ve en geniş haliyle Moğol İmparatorluğu”, “Cengiz Han’dan evvel Asya”, “Cengiz Han’ın fetihleri”, “Dört Moğol Hanlığı, y.1290”, ve “On yedinci yüzyıl ortasından Asya: Cengiz mirası (On sekizinci yüzyılda Qing genişlemesiyle birlikte)”. Ayrıyeten Cengiz Han’ın şeceresi ve Cengiz Han’ın torunlarını gösteren iki de hal bulunuyor.
Kitap, 1317’de ölen tarihçi Reşidüddin’den bir alıntıyla başlıyor: “Cengiz Han’ın hükümdarlığının başlamasından daha dikkate paha hangi olay olmuş ki yeni bir çağ sayılsın?”
Reşidüddin’in bu kelamları Makedonyalı İskender’in itibarına meydan okuma da olabilir. Bu ihtimale yol açan tarih psikolojileri vardır. Bunlardan biri şöyle belirmektedir: (…) Eşzamanlı olarak Cebe ve Sübedey [Cengiz’in en iyi iki generali-s. 88], Harezmşah’ın peşinde Kuzeybatı İran’ı silip süpürüyordu. İranlı baştan başa geçip Irak sonuna dayandı; ürken halife, Moğollara karşı birleşmiş bir Müslüman cephe (a.b.ç.) toplamaya başladı. Ne var ki, Moğollar Harezmşah’ın Azerbaycan’a gittiğini kuzeye yöneldi ve halifeyle çatışmayı birkaç on yıl erteledi. Kaçmaktan diğer bir şey yapamayan çaresiz Harezmşah, sonunda Hazar Denizi’nde küçük bir adaya sığındı; 1220’nin sonunda ya da 1221’in başında Cebe ve Sübedey, Harezmşah’ın (kalp krizinden ya da zatürreden) öldüğünü öğrendi. Bu, “İkinci İskender” yalnız ve kimsesiz öldü, hizmetinde kalan tek kölenin gömleğiyle gömüldü.
Büyük İskender bir Yunanlı değil, Makedon’dur ve Makedonlar M.Ö.1000’e hakikat Mısır istilâsına uğrayan Firik halkının torunlarıydılar. Firikler, Makedonya’ya kaçmışlardır. İskender (ö. M.Ö.333) Gordiom’da cet yurduna ayak basmış oluyordu.
Hindistan’a orduyla giden birinci Batılı ise Uranos’un Fas-Moretanya’da kurduğu pre-antik devletin hükümdarı Kronosoğlu Zeus’un oğlu Dionysos’tur.
YIKICI VE YAPAN TESİRLER
Celâleddin iki kez Moğol müfrezelerini dağıttı. Cengiz şahsen orduyla gelip Celâleddin’e harp nizamı aldı. İki ordu Kasım 1221’de İndus Irmağı kıyısında karşı karşıya geldi. Celâleddin’in savaşçı nitelikleri Cengiz’i hayran bıraktı. Kırıla kırıla tek başına kalınca, atıyla ırmağa atıldı, Cengiz askerlerini durdurdu ve Hindistan’a geçişini zirveden seyretti. (Namık Kemal bu olayı “Celâleddin Harzemşah” isimli yapıtında işlemiştir.) Peşindeki kovalamaca Hindistan’da ve Azerbaycan’da Celâleddin’in 1231’deki vefatına kadar sürdü.
Biran kitapta, Cengiz Han’ın Asya ve İslâm dünyası üzerinde hem yıkıcı hem de yapan tesirleri olduğunu göstermeyi amaçlıyor. Yapıtta ayrıyeten yıkım ve yağmacılık (ve biz ekleyelim: müthiş kıyımlar) gösterilmiştir. Buna rağmen Cengiz’in Orta Asya Türk-İslâm medeniyetini miras bıraktığı ise kabul edilemez. Türk’ün, Moğollar görününceye kadar geçen 500 yılda İslâm’ı kabulü ve medeniyetin kurulmuş olduğu bir gerçektir.
Kâmil Eşfak Berki’nin 1988’de Diriliş mecmuasının 7. Periyot, sayı: 8’deki “Kubilay Han: Moğollarda Odak Noktası” yazısında Morris Rossabi’nin Cengizli hanedanı içerisinde İslâm’a gelen torunları işaret eden bilgileri sergilenmişti.
Mevlânâ ve Evliya Çelebi Cengiz’in hayatındaki meziyetlerini de yorumlamışlardır. Timur ve Babür Şah da Müslüman hükümdarlardı. Anadolu’daki Moğol nesilleri da sonuçta İslâmiyet’i kucaklamışlardır. Kırım Girayları da Moğol asıllı samimî Müslümanlardı. Türkler ve Moğollar kaynaşmışlardır.
Haber7