Tarihçi Prof. Dr. İlber Ortaylı, İstanbul Tophane projesinin Nusretiye Camii’ne ve İstanbul siluetine hürmet göstermediğini belirtti, “Mimar Sinan’dan daha büyük adamlar mısınız?” diye reaksiyon gösterdi.
Hürriyet’teki “İstanbul’un Tophane kıyısındaki… Rezalet” başlıklı yazısında İstanbul Tophane’deki projenin kentin siluetini bozulduğunu belirterek reaksiyon gösteren tarihçi Ortaylı, çarpık yapılaşmaya şu biçimde karşı geldi:
“Vurdumduymaz halkımızın aldırış etmediği birinci olay burada Adnan Menderes devranında yapılan Denizcilik Bankası’nın ve limanın gudubet antrepolarıdır. Bu garabet biter sanıyorduk. Bu sefer de ikinci jenerasyon ve siyasalların bir mucizesi daha ortaya çıktı, Tophane Projesi ismini taşıyor. Üçüncü bir projeyi de eczacılıktan çoktan vazgeçen Eczacıbaşı’nın Sanat Müzesi çıkardı.
Birtakım şeyleri tartışmadan tabulaştırıyoruz; çağdaş sanat bienaller ve göz boyayıcı birtakım hareketlerle başladı. Doğrusu methedilmesinin yanında beğenen ve beğenmeyenlerin de sesini çıkarmadıkları teşebbüslerdi. Artık ise bu girişkenlik çığırından çıkmış bulunuyor. Çağdaş sanatın koleksiyonları hiçbir biçimde bulunmaz Hint kumaşı değil. Burası, bırakınız İngiltere, Fransa, Hollanda üzere memleketleri, Şçukin ve Morozov üzere hem Çarlık hem Sovyet döneminde koleksiyon bilgileri ve Avrupa’dan toparladıklarıyla Rusya’ya büyük koleksiyonlar kazandıran yahut Melon Ailesi gibisi Amerika’ya empresyonist koleksiyonları getiren, çağdaş fotoğrafın öncü yapıtlarını barındıran ülkeler ve hatta İran’ın bağrından çıkan çağdaş sanat atılımları üzere değişikliklerle de mukayese edilemeyecek bir kelamda müzedir. Varlığının bir kısmı, öbür müzelerden ödünç alınanlarla ortaya çıktı ve artık bu yapıtların geri verilmesi de kelam hususudur. Bir orta bu binayı yıktılar, güya müzeyi eski yolcu salonuna verecekler dendi. Sonra ne yapıldı bilmiyoruz. Kıyıdaki binayı daha da genişleterek ortaya çıkarıyorlar. Bunlar kamuoyundan gizlenerek yapılıyor, oldubittiye getiriliyor. Diğer bir yerde olsa iyi olsun deriz, lakin hiç kimsenin denizden baktığı vakit Kılıç Ali Paşa Camii’nin ve onun biraz ilerisindeki Nusretiye’nin silueti yerine bu gudubet binaların varlığına tahammül edeceğini sanmıyoruz.”
“ÇOK BİLMİŞ MİMAR…”
Yazısında mimar Emre Arolat’ın İstanbul’da dikey mimari konusundaki açıklamalarına da reaksiyon gösteren Ortaylı, şu sözleri kullandı:
“Diğer taraftan devranın çok bilmiş mimarı (Emre Arolat) bu hafta Oksijen’de bir demeç vermiş. “İstanbul mimarisi ister istemez dikey olacak, yatay olması mümkün değil” diyor. Bunu ona sormadılar ve sormazlar da. Zati İstanbul’un dikeyine büyümesinin sorumlularından biridir, fakat bu facianın tek sorumlusu olmadığı da açık. Fakat mimarlığını yaptığı Fotoğraf Müzesi’ne dair sorularım var. Nusretiye Camii’nin yanına üstelik de hoşluk ve sanat öğretmekle mükellef üniversitenin bir müzesini barındıracak bu türlü münasebetsiz binayı nasıl monte ettiğini, bu tersimi nasıl yaptığını, hangi ustaların yanında iş öğrendiğini çok merak ediyorum.
Çok sanatsever ve bilmiş geçinen birkaç kişi tarihi İstanbul’u mahvediyorlar. Hiç değilse gelip geçerken ruhumuza aydınlık getirecek görüntü büsbütün kapandı. 50 sene sonraki İstanbullular akıllanırsa bu iki binayı da götürürler, lakin “Şimdilik biz bu nahoşluğa ve girişkenliğe tahammül etmek zorunda mıyız?” diye soruyorum. Her yerden görebileceğimiz tek cami, Çamlıca kaldı. Süleymaniye’nin tabanı malum. Kıyılardaki Sinan yapıtları ve bilhassa etraftaki mezbele ortasında boğulan, artık de çağdaş birtakım bloklarla kuşatılan Piyale Paşa Camii’nin hüzünlü durumu da belirli. “Arıyorsun, bu nereye kayboldu” diye. Zevk büsbütün Suudilerinkine benziyor. Orada da galiba Kâbe-i Muazzama’yı Hilton üzere otellerin ortasında aramak lazım.”
“HÜKÜMET NEREDE, BELEDİYE NEREDE…”
İstanbul’un çarpık yapılaşmadan dolayı siluetinin bozulmasına reaksiyonunu sürdüren Ortaylı, hükümete ve belediye yönelik reaksiyon niteliğindeki daveti ise şu halde:
“Hükümet nerede, belediyeler nerede? Ya karşı tarafta Şemsi Paşa Camii’ni kazıkla sarsıyorlar ya da Rumeli yakasında Yazıcı Camii’nin önüne güya martı tipi rıhtımlar yaptılar ve artık de Kılıç Ali Paşa Camii ve Nusretiye Camii’ni gölgelemekle uğraşıyorlar! Neyi gizliyorsunuz, niye gizliyorsunuz? Mimar Sinan’dan daha büyük adamlar mısınız? Bu inşaatın nasıl olup da Menderes antreposundan daha büyük alana genişlediğine dair ayrıntılı bir açıklama bekliyoruz. Daha evvel bir kısmı de olsa denizden rahatlıkla görülebilen tarihi mescitlerin siluetinin büsbütün kapanmasına kim müsaade verdi, ne vakit ve nasıl? Güya tarihi mirasımıza, kültürümüze sahip çıkılacaktı? Tezhip kursu açmakla iş bitmiyor. Eskiyi arar olduk. Nusretiye Camii’nin statik yapısının bu binalar nedeniyle sarsılmayacağına dair bir teminat verilebilir mi? Kamuoyu bu soruların yanıtlarını bekler.”
Haber7
