İşte Cet Atun’un “Orta Doğu’da Değişen Dengeler” isimli yazısı;
Orta Doğu’da asırlardır süren hayat biçimi, idare ve idari istikrarlar, 1915 yılında İngiltere ve Fransa ortasında gizlice imzalanan “Sykes-Pikot Anlaşması” ile temelinden sarsıldı ve bozulmaya başladı. O derece bozuldu ki, son bir asırdır, bölgede asırlardır hayatlarını sürdüren kabileler, halklar ve sonradan kurulan devletler ortasında hala daha kalıcı bir barış ve politik istikrar oluşmuş değil.
Bunun nedeni de I. Dünya savaşı devam ederken, Fransa Başbakanı Georges Clemenceau’nun söylediği “Bir damla petrol, bir damla kan değerindedir” görüşü olsa gerek.
Bilindiği üzere Avrupa’nın emperyal (yayılmacı) devletleri olan İngiltere ve Fransa, bir anda Orta Doğu’nun üzerine kara bulutlar üzere çöküştüler ve babalarından kalan bir mirasmış üzere ortalarında bölgeyi bölüştüler. Birinci yaptıkları iş, “Sykes-Pikot Anlaşması”nı temel alarak kendi hegemonik bölgelerini oluşturmak oldu. Büyük Suriye’yi (Suriye ve Lübnan bölgesi) Fransa alırken, geri kalan bölgeyi de İngiltere kendi sömürgesi yaptı.
İngiltere, Orta Doğu’daki sömürge topraklarını petrol yataklarına nazaran, başkaldıramayacak küçüklükte ve zayıflıkta bölgelere böldü ve Birleşik Arap Emirlikleri, Suudi Arabistan, Katar, Kuveyt, Irak, Ürdün üzere yapay devletçikler oluşturdu. Bu yapay devletçiklerin sonlarını, bölgede yaşayanların etnik ve kabilesel kökenlerine de bakmadan ve dikkate almadan, cetvelle çizen MI6 casusu Gertrude Bell oldu. Gertrude Bell’in temel aldığı hudutlar, İngiliz ordusunun Hayfa’dan karaya ayak bastığı vakit, Basra’ya kadar karadan, hiçbir müdahaleye ve karşı koymaya maruz kalmadan gidebileceği formda çizildi.
Orta Doğu’da 1952 yılına kadar hükümran olan ülke İngiltere ve -birazcık da- Fransa idi. Orta Doğu’nun ekseni bu iki ülkenin yönettiği sömürgelerden geçmekteydi. Süveyş krizinde, ABD başarılı bir siyasi hareket ile İngiltere ve Fransa ittifakını Orta Doğu’dan attı ve yerine kendi yerleşti. Her ne kadar sömürgeler bağımsız devlet statüsünde olsalar da, idareleri İngilizlerin ve Fransızların elindeydi. Bu iki devlet II. Dünya savaşından sonra büsbütün ABD’in idaresi altına girdiğinden, birkaç yıl gecikme ile Orta Doğu da yeni işverenini kabul etmek zorunda kaldı.
1948 yılının Mayıs ayında İsrail Devletinin duyurusu sonrasında 1973 yılına kadar süren ABD takviyeli İsrail ile bölgedeki Arap ülkeleri ortasındaki savaşlar, Orta Doğu’daki politik istikrarları tekrardan değiştirdi ve güç merkezi İsrail’e gerçek kaymaya başladı. Yapay devletler ortasında oluşturulmuş İsrail aksisi birlikteki çözülme daha başından Ürdün’den başladı. Hala daha İngiltere tarafından yönetilmekte olan Ürdün, bir halde Arap-İsrail savaşlarına aktif bir formda dahil olmamak siyasetini güttü. 1973 yılındaki Yom Kippur Savaşından mağlubiyet ile çıkan Mısır, İsrail’i tanıyarak diplomatik münasebet kurmasından sonra ABD gayesine, İsrail’e karşı çabayı elden bırakmayan İran, Irak, Suriye ve Libya’yı aldı. İran ve Irak birbirlerine düşürülerek senelerce savaştırıldı ve askeri güçleri neredeyse yok edildi. Tunus’ta 2010 yılının son ayında başlatılan Arap Baharı ayaklanması ile Suriye ve Libya çökertilirken, Mısır ise büsbütün CIA’nin idaresi altına girdi. Geriye kalan Suudi Arabistan ve BAE’de, ABD’nin baskısı ile İsrail ile diplomatik ilgi kurarak, bölgedeki güç istikrarının tekrardan bozulmasının son çivisini çaktılar.
Orta Doğu’ya bakınca artık, ortada İsrail’e karşı olan tek devlet İran gözükmekte. İran, askeri gücü Irak savaşı ile iyice yıpratılmış, ambargolarla iktisadı çökertilmiş, hazinesi de iflasa sürüklenmiş bir devlet. İsrail ile çaba etmeyi, savaşmayı bir kenara bırakın, nefes alabilmek ve ayakta durabilmek için son gücünü harcamakta olan bir devlet artık. Eski gücünün yerinde yeller esmekte.
Bugün Yunanistan ile iyi bağlar içinde üzere görünen İsrail, an prestiji ile Türkiye’yi yakından izliyor. Türkiye’nin savunma endüstrisini, ihracat yeteneğini, çalışkanlığını, üretkenliğini, ordusunun gücünü ve millileşmek yolunda gösterdiği çabayı çok takdir etmekte. İsrail basınında yer alan yerli muharrirlerin köşe yazılarında ve yorumlarında bu görüş iyice ortaya çıkıyor.
İsrail’in, Orta Doğu’da Arap tehlikesini büsbütün yok ettiği bu kademeden sonra, Türkiye ile dost olmayı, güç birleşimine gitmeyi ve güç paydaşlığı yapmayı istediği yahut da uygun bir vakitte isteyeceği çok açık. Aracısının da ABD olacağı kesin…
Orta Doğu’daki güç, askeri ve siyasi güç ekseninin Türkiye’ye hakikat taraf değiştirdiği çok açık. Bakmayı bilebilirseniz, değişen istikrarları ve Türkiye’nin yıldızının nasıl parladığını görürsünüz…
Haber7
