Akademisyenler, 15 Temmuz darbe teşebbüsünün ülke iktisadı üzerindeki tesirlerini kıymetlendirdi.
Bilkent Üniversitesi Öğretim Üyesi Prof. Dr. Hakan Kara, 15 Temmuz’un Türkiye’nin makro ekonomik görünümü açısından kıymetli bir tarih olduğunu belirtti.
Bu olaydan sonra Türkiye’ye yönelik algının değişmesiyle memleketler arası kuruluşların not indirimlerinin art geriye geldiğini ve bunun sonucunda sermaye girişlerinin yavaşladığını hatırlatan Kara, para siyasetine yönelik kısıtlar ve risk primindeki artış nedeniyle ülkenin enflasyonla uğraşta faal siyasetler izleyemediğini söyledi.
“15 Temmuz ve sonrasında yaşanan dinamikler, Türkiye’nin iktisadi performansını değerli ölçüde olumsuz etkiledi.” diyen Kara, darbe teşebbüsünün, ABD Merkez Bankasının nakdî genişleme siyasetine son vereceğini açıkladığı bir devrin akabinde yaşanmasının, iktisatta öncesinde başlayan zorlukları hızlandırıcı bir olumsuz tesir yarattığını kelamlarına ekledi.
BEŞ YILDA DOLAR KURU YAKLAŞIK 6 LİRA ARTTI
Marmara Üniversitesi Öğretim Üyesi Prof. Dr. İclal Attila da bahisle ilgili yapılan akademik çalışmalarda darbe periyotlarında iktisadın olumsuz etkilendiği ve küçüldüğü sonucuna ulaşıldığını belirtti. Attila, şu değerlendirmelerde bulundu:
“İlk olumsuz tesir kurlar üzerinde oldu. Darbe teşebbüsünün yarattığı riskli yapı uluslararası piyasalarda dolar/Türk lirası paritesinin 2,90 düzeylerinden çabucak 3 lirayı aşmasına yol açmıştır. Darbe teşebbüsünden sonraki geçen beş yılda dolar kuru 3 lira düzeylerindeyken bugün 8,67 lirayı aşmış durumda. 2016 sonunda dolar/TL 3,50 civarında iken daha sonra kredi derecelendirme kuruluşlarının ülke kredi notunu yatırım yapılabilir düzeyin altına düşürmesi, ABD ile yaşanan tansiyonlar, hudut ötesi operasyon, Merkez Bankası rezervleriyle ilgili tartışmalar, enflasyon ve faiz tartışmaları ve vakit zaman güvenlik tasalarının de tesiriyle kurlar bugünkü yüksek düzeylere gelmiş durumda.”
YABANCI YATIRIMCI ÇIKIŞINA NEDEN OLDU
Darbe teşebbüsünün akabinde kredi notunun düşürülmesinin, ülkeye direkt ve dolaylı sermaye girişini önemli biçimde etkilediğini, borsadan yabancı yatırımcı çıkışına da yer hazırlandığını vurgulayan Attila, şunları kaydetti:
“Risk düzeyindeki artışı söz eden not düşüşü yabancı yatırımların Türkiye’ye akışının kesilmesine yol açmıştır ve bu da borçlanma maliyetlerinin yükselmesine neden olmuştur. Bu süreçte ortaya çıkan direkt yabancı sermaye girişindeki ve portföy yatırımlarındaki azalma iktisadın istikrarını bozmuş ve kurların yükselmesine taban hazırlamıştır. Artan kurlar ithal eserlerin maliyetinde önemli artışlara neden olmuş ve bu da enflasyonun yüksek seyretmesine sebep olmuştur. Liradan kaçışı, yani dolarizasyonu kırmak için faiz artışına gidilmiş bu da büyüme suratını olumsuz etkileyerek işsizliğin artmasına yol açmıştır. Öteki olumsuz tesirin Merkez Bankası döviz rezervleri üzerinde olduğu görülmektedir. Ayrıyeten dış borçların maliyetindeki artışlar bütçe ve borç stoku üzerinde de olumsuz tesir yaratmıştır.”
İstanbul Üniversitesi Öğretim Üyesi Prof. Dr. Sefer Şener de 2013’te Seyahat olaylarıyla başlayan sürecin, 17-25 Aralık ile devam ettiğini ve 15 Temmuz’da doruğa çıktığını vurguladı.
350 MİLYAR DOLAR ÜLKE İKTİSADINA MALİYETİ OLDU
Darbe teşebbüsüyle kişi başına gelirin 10 bin doların altına gerilediğini, siyaset faizlerinin yüzde 24 düzeylerine yükseldiğini ve enflasyonun yüzde 19’ları aştığını belirten Şener, “15 Temmuz darbesinin iktisat üzerindeki negatif tesiri tartışma götürmeyecek kadar açıktır. Darbe teşebbüsü her vatandaşın gelirinde 2 bin doları aşan bir düşüşü beraberinde getirdi. Bunun ülke iktisadına direkt maliyeti yaklaşık 158 milyar doları aşarken, dolaylı maliyeti 350 milyar doları buldu.” sözlerini kullandı.
YABANCI YATIRIMCILARIN TÜRKİYE’YE BAKIŞI DEĞİŞTİ
Şener, kredi derecelendirme kuruluşlarının objektif olmayan not indirimlerinin, yabancı yatırımcıların Türkiye’ye bakışını da değiştirdiğini tabir etti. 15 Temmuz günü, 216 seviyesinde olan Türkiye’nin ülke risk priminin (CDS) 5 gün içinde 277 düzeyine, 2016 yılı sonu prestijiyle ise 300 düzeylerine yükseldiğine dikkati çeken Şener, kelamlarını şöyle tamamladı:
“Ülke risk primlerinin yüksek olması direkt yabancı yatırımlar üzerinde negatif tesire sahiptir. 15 Temmuz sonrası süreç, genel idare borç stokunun GSYİH’ye oranını da artırmıştır. Her ne kadar hala Avrupa Birliği ülkelerinin tamamına nazaran daha iyi durumda olan Türkiye’nin AB tarifli borç stoku 15 Temmuz öncesi yüzde 28 düzeyinde iken izleyen süreçte yüzde 40’a kadar ulaşmıştır. Bütün bu sayılar darbe teşebbüsünün Türkiye iktisadına epeyce yüksek seviyede negatif tesirlerinin bulunduğunun göstergesidir. Küresel çaplı gelişmeler, ticaret savaşları ve salgın süreci de eklendiğinde Türkiye’nin makro ekonomik bilgilerinde 15 Temmuz’un tesirlerinin, ortadan geçen 5 yıla karşın hala devam ettiğini söylemek yanlış olmayacaktır.”
Haber7
