Libya Dışişleri Bakanlığı 7 Temmuz’da UCM’nin Hafter milislerinin Trablus’un güneyindeki ve Terhune’deki savaş cürümlerini incelemek üzere memlekete araştırma heyeti göndermeyi kabul ettiğini açıkladı. Heyet, Hafter milislerinin başkent Trablus’a yönelik 14 ay süren hücumları kapsamında işlediği cürümleri bu ayın 2. yarısında incelemeye başlayacak.
UCM LİBYA MEYDANINA GİRİYOR
Hafter milislerine yönelik suçlamalar arasında katliamlar, adam kaçırma, azap, cesetlerin tahrifi üzere insanlık hataları ile sivillerin bombalanması, hastanelerin ve sıhhat ekiplerinin amaç alınması üzere savaş hataları taraf alıyor.
Libya makamlarının belgelediği bu hatalar, UCM’nin salahiyet alanına giriyor.
Eksperlere nazaran UCM heyeti, yalnızca Terhune ve Trablus’un güneyindeki toplu mezarları incelemekle yetinebilir veya yetki yerine giren tüm soykırım, insanlık ve savaş cürümlerini da bu incelemeye dahil edebilir.
Hafter milislerinin 4 Nisan 2019 – 5 Haziran 2020 tarihlerinde işlediği ve UCM’nin salahiyet meydanına giren cürümler arasında şunlar mekan alıyor:
TERHUNE’DEKİ KATLİAMLAR
Libya hükümeti, Hafter’e bağlı milisleri, Terhune vilayetindeki aksiyonları nedeniyle “soykırımla” suçluyor.
Libya Adalet Bakanı Muhammed Lemlum, Hafter’e bağlı Kani ailesinin liderliğindeki Terhune Kaniyat Birlikleri isimli silahlı kümenin bölgede kadın, çocuk ve yaşlı ayrımı yapmadan kişileri katlettiğini duyurmuştu.
Bu kapsamda Et-Teaci ve Herude üzere birtakım ailelerin bilhassa amaç alındığı belirtilmişti.
Ama soykırım kabahatinin “ulusal, etnik, ırksal yahut diyaneti grupların” yanı sıra aileleri de kapsayıp kapsamadığı bilinmiyor.
UCM Başsavcısı Fatou Bensouda ise yaşananları insanlık dışı ve savaş kabahatleri biçiminde nitelendirdi ancak soykırım tabirini kullanmadı.
TOPLU MEZARLAR
Toplu mezarlar, hem insanlık hem de savaş suçu kapsamına giriyor.
Terhune’nin Kani kabilesine bağlı çetelerden 5 Haziran’da kurtarılmasından sonra en az 12 toplu mezar bulundu. Bunların yanı sıra elleri kolları bağlanarak canlı gömüldüğünden şüphelenilen şahıslara ilişkin birtakım mezarlar da tespit edildi.
Ortamdaki kazı çalışmaları devam ediyor ve şu ana kadar bu toplu mezarlardan 30’dan fazla ceset yahut ceset kalıntısı çıkartıldı.
KATLİAMLAR
Terhune’nin Kaniyat milislerinin denetimi altında olduğu periyotta, sivillere yönelik çeşitli katliamlar gerçekleştirildiği belirtildi. Terhune Hastanesi’nde onlarca ceset bulundu.
Hafter milisleri Trablus’taki sistemsiz göçmenlere yönelik de çeşitli katliamlar yaptı. Hafter’e bağlı savaş uçaklarının Temmuz 2019’da Tecura’da bir göçmen barınağını amaç alması sonucu 50’den fazla göçmen öldü.
Başkentte birtakım mahalleler de sivil – er ayrımı gözetilmeksizin hava akınları ya da topçu atışlarıyla vuruldu.
Furnac, Ebu Selim, Suk el-Cuma mahalleleri ile kentteki askeri mektebi maksat alan kanlı saldırılarda aralarında çocukların da olduğu onlarca sivil hayatını yitirdi.
Devletin güneyindeki Murzuk kentinde Tebu kabilesinin katıldığı bir düğünün amaç alınması sonucu 40’ın üzerinde insan hayatını kaybetti.
AZAPLAR
Libya basınında nokta alan haberlerde, Hafter milisleri tarafından alıkonulan erlerin ve sivillerin azaba maruz kaldığı sav edildi. Bulunan cesetlerde de azap izlerine rastlandı.
“İNSAN FIRINLARI”
Trablus merkezli “February” televizyonu, Terhune’de Hafter milisleri tarafından kullanılan, muhaliflerin hapsedildiği, bir insanın yalnızca oturabileceği yükseklikte ve demir kapılarla tahkim edilmiş zindanların imgelerini yayınladı.
Haberde “insan fırınları” olarak isimlendirilen bu hücrelerin üst taraflarında ateş yakılmak suretiyle içerideki tutsakların ısıya maruz bırakıldığı, bunun bir azap metodu olarak kullanıldığı aktarıldı.
Zindanların Hafter milislerine bağlı Kaniyat Birliklerine ait olduğuna işaret edilen haberde, Libya halkının manzaraları “dehşetle izlediği ve reaksiyon gösterdiği” söz edildi.
Hafter’in zindanları Hitler’in Yahudiler için oluşturduğu “toplama kamplarına” benzetildi.
CESETLERİN YAKILMASI
Trablus’un 27 kilometre güneyindeki Kasr Bin Gaşir kenti Hafter milislerinden kurtarıldıktan sonra kesimde bir konteynerin içinde yanmış halde çok sayıda ceset bulundu.
ESİRLERİN KATLEDİLMESİ
Birleşmiş Milletler raporlarına ve medyada nokta alan haberlere göre çatışmalar sırasında milisler tarafından esir alınan Libya ordusuna bağlı erlerden onlarcası öldürüldü.
Bunun mahsusen Kaniyat milislerinin önderlerinden Muhsin el-Kani’nin Eylül 2019’da öldürülmesinden sonra gerçekleştirildiğine dikkat çekildi.
Esir erler, 1949 Cenevre Kontrat mucibince muhafaza altında sayılıyor.
MAYIN YERLEŞTİRİLMESİ
Hafter milislerinin ve yabancı paralı erlerin işlediği savaş cürümleri arasında mayınlama da mahal aldı.
“Ertelenmiş silahlar” olarak bilinen mayınlar ve patlayıcılar, hala ölümlere neden oluyor. Patlayıcılar yüzünden hayatını kaybedenlerin birçok terk ettikleri konutlarına dönen sivillerden oluşuyor.
HASTANE VE SIHHAT ÇALIŞANLARINA ATAK
Hafter milislerinin düzenlediği akınlarda, tabipler başta olmak üzere çok sayıda sıhhat işçisi hayatını yitirdi ya da yaralandı.
Ambulanslar, sahra hastaneleri ve velev yeni tip koronavirüs (Kovid-19) hastalarının tedavi edildiği tesisler de hücumların gayesi oldu.
Bu durum, onlarca Libyalının vefatına neden olan global salgının ciddiyetini kavrayamamak ve insanların hayatını hafife almak olarak nitelendiriliyor.
YOL KESME VE ADAM KAÇIRMA
Trablus ve Misrata arasındaki yolu kullanan yolcular, Trablus’un 50 kilometre doğusundaki Karabuli yakınlarında kurulan düzmece güvenlik noktalarına takıldı.
Bu noktalarda, sivillerin soyulduğu, kaçırıldığı velev kimilerinin öldürüldüğüne ait mahallî basında çok sayıda haber çıktı.
Misrata Havaalanı’ndan Libya’nın batı şehirlerine gelen yolcuların ağır olarak kullandığı sahil yoluna yakınlığı nedeniyle bu olaylardan Kaniyat milisleri sorumlu tutuluyor.
Hafter milislerinin sık sık Trablus’taki Mitiga Havalimanı’nı vurması nedeniyle uçuşlar Misrata Havaalanı’ndan yapılıyordu.
SAIR SUÇLAMALAR
UCM’nin bayan milletvekili Siham Sergiva’nın kaçırılması ve çetinle alıkonulması, 2 milyondan fazla kişinin su ve elektriğinin kesilmesi, Trablus halkından binlerce kişinin çetinle meskenlerinden çıkarılması üzere vukuatları da inceleyebileceği belirtiliyor.
Libya’daki savaş cürümlerini araştırmak için geçen yıl da Birleşmiş Milletler İnsan Hakları Kuruluna bağlı Libya Memleketler arası Araştırma Encümeni kurulmuştu.
Haber7