Bahse ilişkin İstanbul Büyükşehir Belediyesi (İBB) tarafından medyaya sunulan bültende bölge alan, portrenin National Gallery’nin daimi sergilenen sanat ürünleri arasında taraf aldığı, İstanbul’a döndüğü ve Fatih Sultan Mehmet’in zehirlenerek öldürüldüğüne yönelik haberler birçok kesim tarafından eleştirildi.
Milliyet gazetesi müellifi Samed Karagöz, AA muhabirine yaptığı değerlendirmede, tablonun geçmişini ve hakkında bilinen yanlışları lisana getirdi.
Türkiye’de sanat tarihçileri arasında, kelam konusu tabloyla ilgili birinci makalenin 1973’ün ocak ayında “Belleten” mecmuasında Semavi Eyice tarafından kaleme aldığını söyleyen Karagöz, Cem Sultan portreleri hakkındaki çalışmada, Eyice’nin tabloya dair haber aktardığını kaydetti.
Samed Karagöz, Bellini Atölyesi’ne ya da direkt Bellini’ye atfedilen ve Fatih Sultan Mehmet’in yaşadığı devirde yapıldığı bilinen 3 adet Fatih Sultan Mehmet tablosu olduğunu vurgulayarak, şu haberleri verdi:
“Bunlardan bir tanesi, Bellini’ye ilişkin imzalı tek fotoğraftır ve Londra’da National Gallery’de sergilenmektedir. Vakit zaman da gayrı devletlerde stantları dolaşıyor. Mesela 1999 yılında, Türkiye’de sergilenmişti bu eser. Bir gayrısı Katar’ın başşehri Doha’da İslam Ürünleri Müzesi’nde konum alan Bellini Atölyesinden çıkma bir eser. Sonuncusu da geçtiğimiz günlerde satışı yapılan Fatih Sultan Mehmet ve yanında farklı bir figürün de konum aldığı bu tablodur.”
“DETAYLAR CEM SULTAN OLMADIĞINI İŞARET EDİYOR”
Eyice’nin makalesine nazaran, tablonun birinci olarak İsviçreli tarihçi Rudolf Tschudi tarafından keşfedildiğine işaret eden Karagöz, “Tablo, İsviçre’nin Basel kentinde bir ailenin koleksiyonunda konum alıyor. Tablonun gerisinde İtalyanca, hangi tarihte yazıldığına emin olamadığımız, II. Mehmed (İkinci Mehmet) ve oğlu (şehzadesi) diye bir ibare var. Fakat bu ibarenin ne vakit yazıldığına dair bir mutlaklık yok. Bu daha sonradan atfedilmiş bir haber olabilir yani oraya daha sonradan yazılmış olabilir. Fotoğraf bildiğimiz kadarıyla da Venedik’te yapılıyor. Bellini’nin İstanbul’da olduğu devirde yaptığı tablolardan değil.” sözlerini kullandı.
Karagöz, tabloda konum alan vesair kişinin kim olduğuna dair net haber olmadığının altını çizerek, şöyle konuştu:
“Şehzadesi ise şayet hangisi, mesela Şehzade Mustafa, Bellini gelmeden 5 sene evvel vefat etmiş. Beyazıd, Bellini İstanbul’dayken Amasya’daymış. Geçmişe Sultan Cem kalıyor lakin o da Konya’da. Yani üçü de o tarihlerde İstanbul’da değiller. Tabloda bulunan 2. kişinin Cem Sultan olup olmadığına dair net bir haber yok. Zira Cem Sultan tasvirleriyle ilgili yapılan açıklamalara baktığımızda burnun kemerli olduğu söyleniyor. Fakat tabloda resmedilen kimseye baktığımızda burnunun kemerli olmadığını görüyoruz. Bu üslup detaylar Cem Sultan’la ilgili yazılanlara uymuyor. Semavi Eyice dahil pek çok sanat tarihçisi, bu ihtimalin kuvvetli olmadığı istikametinde görüş bildirmektedir.”
FATİH’İN TABLOSU ASLINDA İSTANBUL’A DÖNMÜYOR
Karagöz, bu tablonun Bellini’nin İstanbul’da bulunduğu vakit yapılmadığının altını çizerek, “Fatih Sultan Mehmet’in tablosu İstanbul’a dönüyor formunda medyada çok haber çıktı. Lakin bu tablo bilindiği kadarıyla İstanbul’da yapılmadı ve daha evvel İstanbul’a hiç gelmedi. Yani birinci sefer İstanbul’a gelecek bir tablodan bahsediyoruz. Tablo Venedik’te yapıldı. O yüzden de ‘dönüyor’ sözü yanlış bir tasarruf.” değerlendirmesinde bulundu.
İBB tarafından gönderilen basın bültenine de değinen Karagöz, şöyle devam etti:
“Tablo ve satışıyla ilgili medyada çıkan diğer yanlış haberler de var maatteessüf. Birincisi, ‘National Gallery’nin daimi standında mekan alan tablo’ ibaresi geçiyor. Bu türlü bir şey yok. National Gallery’deki tablo hala Londra’da National Gallery’de duruyor. Şu anda sergilemede değil lakin yaklaşık 6-7 ay evvel sergilemedeydi. Daimi stantta de değil esasen. Vakit zaman sergileniyor ya da öteki devletlere gidiyor. O yüzden bu tablonun National Gallery’de taraf alan tabloyla bir alakası yok. Onu belirtmek lazım. Tablonun direkt Bellini tarafından yapıldığına dair sözler kullanılıyor, bu türlü bir katılık yok ortada. Evet, o devirde, Bellini’nin onayıyla muhtemelen mekteplileri tarafından yapılmıştır lakin Bellini’nin yaptığına dair, sanat tarihi olarak baktığımızda, elimizde net bir delil yok.”
“ÖZEL KOLEKSİYONDA MAHAL ALAN SON TABLOSUYDU”
Samed Karagöz, Fatih Sultan Mehmet’in zehirlendiğine dair haberin de zayıf bir argüman olduğunu lisana getirerek, “Bülten, Fatih Sultan Mehmet’in zehirlenerek öldürüldüğünü söylüyor. Cürümlerden biri de bu. Ben tarihçi değilim. Bu mevzuyla alakalı, yetkin değilim fakat bildiğim kadarıyla yalnızca Aşıkpaşazade tarihinde geçen bir atıfa yapılan tefsir üzerine, Fatih Sultan Mehmet’in zehirlenmiş olabileceği tarihçiler arasında söylenir gelgelelim bu çok zayıf bir savdır. Velev Halil İnalcık üstadımız bunun yanlış olduğunu net bir formda belirtmiştir.” dedi.
Tablonun 2015’te Londra’daki gayrı bir müzayede meskeninde satıldığını kaydeden Karagöz, şunları söyledi:
“Teklif verirken söylenen fiyatın üstüne, müzayede konutunun koyacağı yarkurul ve vergiler vardır. Bunlar birinci etapta telaffuz edilmez. Satış bittikten sonra o haber güncellenir. Esasen müzayede meskenleri şeffaf bir halde, web sitelerinde satış bittikten sonra hangi fiyata satıldığını duyurur ki bu, ileriki yıllarda yapılacak satışlara referans olması açısından da kıymetlidir. Bu tablonun şöyle bir özelliği var; bu Fatih Sultan Mehmet’in, o devirde yapılmış, kişisel koleksiyonda mekan alan son tablosuydu. Farklı yok. Başkaları daima kamu kurumlarında, National Gallery’de ya da Doha’da İslam Ürünleri Müzesi’nde. O yüzden bu son talihti. Ben Katar’daki İslam Yapıtları Müzesi’ni birinci gezdiğimde, açıkçası koleksiyonu beni etkilemedi. Daha çok mimarisi etkiledi. Koleksiyonda beni etkileyen tek bir şey vardı, Fatih Sultan Mehmet Portresi. ‘Keşke bizde olsaydı bu.’ demiştim. Tablonun Türkiye’de olması, bu açıdan değerli.”
Haber7
