İsrail’in Arap ülkeleriyle bağlarını olağanlaştırma süreci 42 yıl içinde Mısır ve Ürdün ile sonluydu. Bu yıl ise 4 ülke peş peşe emsal adımlar attı.
Son olarak Fas, dün akşam İsrail ile ilgilerinin “en yakın zamanda” olağana döneceğini açıkladı. Böylelikle Fas; Mısır, Ürdün, Birleşik Arap Emirlikleri (BAE), Bahreyn ve Sudan’dan sonra İsrail ile olağanlaşmayı kabul eden 6. Arap ülkesi oldu.
Olağanlaşma kervanının başını çeken Mısır, boykot ve geniş çaplı tenkitlerle karşı karşıya kalırken, son devirde yaşanan olağanlaşma hareketleri karşısında birçok rejim reaksiyonsuz kaldı.
Halklar ise olağanlaşma sürecinin devam etmesine ve kimi ülkelerin bu sürece katılmasına sert yansılar gösterdi.
BİRİNCİ OLAĞANLAŞMA ADIMINI MISIR ATTI
Mısır-İsrail Barış Antlaşması, Mısırlıların “6 Ekim” İsraillilerin ise “Yom Kippur” olarak isimlendirdikleri, 6 Ekim 1973’te başlayan savaşın akabinde imzalandı. Taraflar, antlaşmaya, devrin Mısır Cumhurbaşkanı Enver Sedat’ın İsrail ziyaretinden 16 ay sonra 26 Mart 1979’da imza koydu.
Antlaşmanın temelini, 17 Eylül 1978’de Mısır Cumhurbaşkanı Sedat ve İsrail Başbakanı Menahem Begin tarafından ABD Lideri Jimmy Carter nezaretinde imzalanan Camp David Mukavelesi oluşturdu.
Böylelikle Mısır, İsrail’i resmen tanıyan birinci Arap ülkesi oldu.
ÜRDÜN İLE İSRAİL ORTASINDAKİ VADİ ARABE BARIŞ ANTLAŞMASI
İsrail ile bir öteki Arap ülkesinin misal bir adımı atması bundan 15 yıl sonra gerçekleşti.
Devrin İsrail Başbakanı İzak Rabin ve Ürdünlü mevkidaşı Abdusselam el-Mecali, 26 Ekim 1994’te 46 yıl süren savaş halini sona erdiren Vadi Arabe Barış Antlaşması’nı imzaladı.
ABD Lideri Bill Clinton’ın himayesinde imzalanan antlaşma, İsrail’in en uzun hududunda güvenliği garanti ederken, Ürdün’e Kudüs’teki dini işleri denetleme hakkı verdi.
OLAĞANLAŞMA SÜRECİNDE İKİNCİ ATILIM
Normalleşmeyle ilgili ikinci atılım dalgası tam 26 yıl sonra geldi ve son birkaç ay içinde 4 Arap ülkesi bu kervana katıldı.
BAE ve Bahreyn, 15 Eylül’de Beyaz Saray’da düzenlenen merasimde İsrail ile münasebetleri olağanlaştırma mutabakatı imzaladı.
Sudan Dışişleri Bakanlığı da 23 Ekim’de geçiş hükümetinin İsrail ile alakaların normalleştirilmesini kabul ettiğini lakin mutabakatın yürürlüğe girmesinin yasama meclisinin kurulması ile anayasal yapının tamamlanmasının akabinde gerçekleşeceğini, hususun parlamentonun onayına bağlı olduğunu açıkladı.
Beyaz Saray birebir gün Lider Donald Trump’ın Sudan’ı “teröre dayanak veren ülkeler” listesinden çıkarma kararını imzaladığını bildirdi.
Fas, İsrail’le ilgilerin “en yakın zamanda” kurulacağını duyurdu
Fas Hükümdarı 6. Muhammed, 10 Aralık’ta ülkesinin İsrail ile “en yakın vakitte resmi ve diplomatik bağlantılar kurmayı” planladığını açıkladı.
Kral 6. Muhammed, ABD Lideri Donald Trump ile yaptığı telefon görüşmesinde, Fas ile İsrail ortasında karşılıklı uçuşlara başlanmasını planladıklarını, iki ülke ortasında turistlerin yanı sıra Fas kökenli Musevilerin de seyahat yapmasının sağlanacağını söz etti.
Bu telefon görüşmesi, Trump’ın, Fas ve İsrail’in tam diplomatik bağ kurulmasına yönelik muahedeye vardığını ve Batı Sahra’da Fas’ın hakimiyetini tanıdıklarına dair bir bildirge imzaladığını duyurmasının akabinde geldi.
Arap devletlerinin İsrail ile ilgileri olağanlaştırma adımları arka arda gelirken, ortalarında Suudi Arabistan’ın bulunduğu öteki ülkelerin de bu kervana katılacağı telaffuzları dolaşıyor.
Riyad idaresi ise, “Filistin-İsrail uyuşmazlığında bir tahlile ulaşmanın ve tüm Arap ülkeleri ile İsrail ortasındaki ilgileri normalleştirmenin tek yolunun Arap Barış Teşebbüsüne bağlı olduğunu” vurguluyor.
Haber7
