Dünyanın 3 temel dönüşüm arifesinde olduğunu belirten Dönmez, “Zor bir devirden geçiyoruz. Herkes üzere sizler de bu periyot pek çok şeyden fedakârlık ettiniz. Bugün öğrenci olmak için en iyi devir mi, en makûs devir mi ben de bir baba olarak kararsızım. ‘Biz sizin okuduğunuz bu sıralardayken’ diye konuşmama başlamak isterdim lakin ben öğrenciyken her şeyin uzaktan eğitimle verildiği bir devri hayal edemezdik. Çok farklı bir periyottan geçiyoruz ve sizler çok farklı bir devirde öğrencilik yapıyorsunuz. Değişen zamanlardayız fakat şunu da iyi bilmek gerekiyor ki dünya daha fazla değişime hazırlanıyor.
Dünya 3 temel dönüşümün arifesinde, Güç sistemlerinin dönüşümü, Dijital sistemlerin dönüşümü, Toplumsal bağların dönüşümü. Güç sistemlerinin dönüşümünü sanırım daha rahatlıkla anlatabilirim. İnsanoğlu odundan kömüre daha sonra petrol ve doğal gaza ve en sonunda elektriğe geçtikçe güç merdiveni dediğimiz bir kalkınma sürecinde ilerledi. En sistemsiz güç kaynağından en tertipli ve kırılgan güç kaynağına geçiş yaptık. Aslında tüm dünya odun tüketmeye devam etseydi, ormanlar yetmeyecekti. Ki hakikaten İngiltere ve ABD’de odun kıtlıkları yaşandı. Odun tıpkı vakitte da bir yapı hususuydu. ABD’de odun kıtlığı 1900’lerin başında da görüldü. Bugün Türkiye coğrafyasına baktığınızda birçok yerde ağaçlandırma faaliyetleri görüyorsunuz. Bunların pek birden fazla Cumhuriyet sonrası devirde yapıldı. Zira Osmanlı nüfusunun da odun ve odun kömürü haricinde çok fazla yakacak seçimi yoktu” sözlerini kullandı.
Ülke olarak bugün çok farklı noktada olduğumuzun altını çizen Bakan Dönmez, güneş teknolojisindeki süratli değişimin, pil teknolojisi ve rüzgarda yakalanan ölçekle yenilenebilir kaynakların domine edildiği bir sistemin tartışıldığını hatırlattı ve kelamlarına şöyle devam etti:
“Türkiye’de 1989’lara kadar tüm ülkenin elektrifikasyonu sağlanamamışken, bugün her konutta doğalgazı görüyoruz. 1970’lerdeki petrol krizleri tüm dünyayı ve Türkiye’yi değiştirdi. Petrol krizleri tüm güç krizlerinin atası olarak bilinir. Batı, daha fazla kömüre döndü. Fransa ise daha çok nükleere. Lakin bu krizler güç sistemimizi kökten değişime uğrattı. Türkiye’de de fuel-oil ve kömür fazlaca yakılıyordu ve sonunda büyük kentlerimizde ağır bir kirlilik yaşanıyordu. Evvel Ankara sonra İstanbul’un doğalgaza geçişi sağlandı. Ben de bu süreçte İstanbul Büyükşehir Belediyesi’nde misyon yaparken doğal gazın İstanbul’da yaygınlaşması için çalışmalarda bulundum. Bugün çok farklı bir noktadayız. Güneş teknolojisindeki süratli değişim, pil teknolojisi ve rüzgârda yakalanan ölçekle bugün yenilenebilir kaynakların domine ettiği bir sistemi tartışıyoruz. Türkiye’nin güneş heyeti gücü 5 Keban Barajı büyüklüğüne erişti. Keban barajının inşaatının en az 10 yıl sürdüğünü düşünürseniz, Keban’ın 5 misli heyeti güce ulaşmamız yalnızca 3-4 yıl sürdü. Doğal güneş yalnızca makul saatlerde üretiyor. Lakin bu ana sorun değil. Ana sorun güç kaynaklarına -fosil yakıtlarda olduğu gibi- hükmetmeye devam edebilecek miyiz? İnsanoğlunun fosil kaynaklara geçmesinde bir mantık vardı. O yüzden bağımlılığımız yüksek. Zira karanlığı, soğuğu denetim edemezken, fosil kaynaklarla istediğimiz vakit ışık ve ısı elde edebiliyoruz ve depolayabiliyoruz. Lakin yenilenebilir kaynaklar bu türlü değil. Evet, bir pil teknolojisi geliyor ancak hala mevsimler ortası nasıl depolama yapılabileceği konusu net değil. Yani yazın bol olduğu vakitlerde üretip kışın görece daha az olduğu vakitlerde tüketmenin, nasıl ekonomik olarak mümkün olacağını kesin olarak bilemiyoruz. Olağan piller durduğu yerde şarj kaybediyor, hidroelektrikte su olarak depolasanız buharlaşıyor. Hidrojen bir alternatif olabilir mi herkes araştırıyor. Bu güç dönüşümünde fosil kaynaklardan teknolojik kaynaklara geçiyoruz. Artık kaynağın bir yerde konsantre olduğu değil çabucak her yerde olan, güneş, rüzgâr üzere kaynaklara geçiş hızlanıyor. Ancak tüm bu teknolojilerde temel olan rüzgâr-güneş değil, bunları daha nizamlı güç kaynaklarına dönüştüren teknolojiler. Hasebiyle Türkiye’nin bir sonraki güç dönüşümünün diğer bir kaynağa değil yeni teknolojilere geçiş olduğunu söyleyebiliriz. Nedir bu teknolojiler: yerli güneş, rüzgâr, nükleer, açık deniz sondaj kabiliyetleri, yerli lityum ve pil teknolojileri. Bu teknolojileri yerli mühendis ve yerli kaynaklarımızla hayata geçirmemiz çok kıymetli. Zira bu güç dönüşümü teknolojiyle ilgili. Bu sebeple siz arkadaşlarımıza çok iş düşüyor. Bizim bıraktığımız yerden sizler devralacaksınız. Güç kaynakları kadar teknolojik gelişime odaklanarak güç teknolojilerini yerlileştirmek güç siyasetimizin temel hedefi olarak kalmalı.”
“YAPAY ZEKA TEKNOLOJİLERİNDEKİ İLERLEME SÜRATLE ARTIYOR”
Yeni gereç ve bileşimlerinin bulunması, iş yapış metotlarına tesiri ve gücün idareye tesiri olarak yapay zekanın bu 3 noktaya tesir edebileceğini tabir eden Dönmez, “Bahsettiğim ikinci dönüşüm ise, dijital dönüşüm. Bir soru vardı, ‘Kurumunuzda dijital dönüşümü kim sağladı’ diye. Şıklar ortasında, ‘Genel Müdür’, ‘Yönetim Kurulu’, ‘Baş teknoloji müdürü’, ‘Ar-Ge Müdürü’ üzere şıklar var. İdari vazifeleri sayan şıkların akabinde “Covid-19” seçeneği geliyor. Evet, dünyanın dijital dönüşümü Covid-19 ile hızlandı ve hızlanmaya devam ediyor. Lakin öbür taraftan da yapay zekâ teknolojilerindeki ilerleme süratle artıyor. Bugün Covid-19’da ne yapmalıyım algoritmasından, cep telefonumuzdaki sesli asistanlardan, trafikte istikamet bulmamızı sağlayan birçok programa kadar dijitalleşme hızlanarak devam ediyor. Birebir şey güç sistemlerinde de olacaktır. Yapay zekâ burada da 3 noktadan tesir edebilir: Birincisi, yeni gereç ve bileşimlerin bulunması ve simülasyonu… Yapay zekâ ile birçok yeni ve yenilikçi malzemenin bulunması hızlanabilir. Mesela daha yüksek kapasiteli pillerden daha güçlü enerji eserlerine kıymetli bir tesiri olabilir İkincisi, iş yapış formüllerine tesiri Bugün Türkiye’de de bir çok web sayfasına girdiğinizde “size nasıl yardımcı olabilirim” diye, isim vererek bir sayfa içi asistan konuşma kutusu görürsünüz. Bunların tamamı biliyorsunuz, bot denilen, yapay zeka algoritmaları. Sizlere şahsileştirilmiş bir tecrübe sunuyorlar. Bunlar güç hizmetlerinde de müşteri ilgilerinde de daha fazla göreceğiz. Üçüncüsü, gücün idaresine tesiri Elektrik, arz ve talebin anlık dengelendiği bir sistem ve burada tüketici denetim edilemediğinden, üretim denetim edilerek tüketicinin anlık hareketlerine yanıt veriliyor. Lakin daha fazla yenilenebilir güçle tüketicinin de oyuna faal iştiraki değerli olacak. Burada tüketicinin her daim elektriğini açıp-kapaması beklenemez. Bu sebeple yapay zekâ ile donanmış mesken termostatları, konut aletleri çok kıymetli olacak. Birebir biçimde elektriğin üretiminde, dengelenmesinde de birçok otomasyon sistemi kullanılıyor. Bunların da yapay zekâ ile izlenmesi kıymetli olacak, zira şebeke olayları neredeyse milisaniye içinde oluyor ve bir insanın düşünmesine bile imkân sağlayan olaylar değil. Son olarak da toplumsal ilgilerin dönüşümü geleceğimizi şekillendiren ögelerden biri olacak. Dijitalleşme ve Covid-19 ile yeni iş yapış biçimleri bulmaya çalışıyoruz. Konferanslardan müşteri münasebetlerine, saha bakımlarından mesleksel eğitimlere kadar daha evvel pek düşünmediğimiz, uygulamadığımız bir dünyanın içindeyiz. Mesela Covid-19 güç tüketimlerinde kıymetli bir tesir bıraktı. Bir tarafta toplu taşıma kullanımının çok azaldığı bir periyodu görürken, akaryakıt talebinin de kuvvetli olduğunu gördük. İş yerleri, iş yapış biçimleri ve öğrenme formlarımız değişti” diye konuştu.
Günümüzdeki toplumsal münasebetlerin de çevrimiçi sistemlere taşındığına değinen Dönmez, “Şimdi resmi öğrencilikle hayat uzunluğu öğrencilik ortasında değerli bir farkı ortaya koymak gerekiyor. Resmi öğrencilik sıralarda yapılan bir şeydi. Hayat uzunluğu öğrencilik de hayatın size öğrettikleriydi. Artık bu ayrım çevrimiçi lehine ortadan kalkmaya başladı. Mühendislik bilimlerinde çevrimiçi eğitim çok mantıklı gelmiyordu ancak bizler mühendis olduktan sonra aldığımız eğitimlerin bir kısmını uzaktan almıştık. Artık ise günümüzün değerli bir kısmı uzaktan eğitimlerle geçiyor. Artık toplumsal ilgilerimiz de çevrimiçi sistemlere taşındığı için, yeni yolları görüyoruz. Clubhouse üzere uygulamalar bir anda parlıyor. Zira dijitalleşme, birçok farklı yolla irtibatı mümkün kılıyor. Bu güç kesiminde de bu türlü, toplumsal medya kullanımından sizlerle bir ortaya geliş biçimimiz, tüketiciyi bilgilendirmeden büyük bölüm toplantılarına artık dijital bir toplumsallaşma devrine girdik. Covid sonrası devam eder mi bilmiyoruz lakin sizlere tavsiyem bu çevrimiçi eğitimlerin ve milletlerarası eğitim siteleri kesinlikle kullanın, yeni şeyler öğrenin ufkunuzu açın” dedi.
“AKKUYU NGS TÜRKİYE’NİN NÜKLEER GÜÇ ÖYKÜSÜNDE BAŞROLÜ OYNAYACAK”
2023’te devreye alınacak olan Türkiye’nin birinci nükleer güç santrali Akkuyu NGS’nin genç ve eğitimli nükleer güç uzmanlarına emanet edildiğinin üzerinde duran Bakan Dönmez, “Arkadaşlar ben sizleri sıkmamak ismine kısaca 3 adımda anlattığım dönüşümlere değinmek istedim. Çok değişik vakitlerden geçiyoruz ve çok değişik periyotlarda öğrencisiniz. Türkiye’nin gereksinimi olan insan kaynağı, okuldan mezun olsa da daima içinde bir okul taşıyan, daima kendini daha ileri noktaya taşımaya çalışan, ben insanımıza nasıl yararlı olurum diyen bir insan kaynağı. Mühendislik güç bir süreç, hayatınızın birinci periyodunda mümkün olduğunca çok deneyim edinin, zira başarılarınızı bunların üzerine inşa edeceksiniz. Bizler de bakanlık olarak bu süreçte sahip olduğumuz insan kaynağının bilgi ve birikimini güç teknolojilerine aktarmaya çaba ediyoruz. Türkiye olarak büyük bir entelektüel ve kültürel birikime sahibiz. Bu birikimi günlük hayatımızın bir modülü haline getirerek yüksek teknoloji adımlarımızı atmaya başladık. Uzay teknolojileri, havacılık ve güçte birçok teknoloji adımını art geriye atıyoruz. Temel gayemiz ülkemizi teknoloji merkezi haline getirmek. Bu maksada ulaşmak için en değerli kaynağımız olarak da gençlerimizi görüyoruz. Bugün, ülkemizin en değerli projeleri gençlere emanet edilmiş durumda. Akdeniz ve Karadeniz’deki hidrokarbon aramalarımızdaki mühendislerimizin büyük çoğunluğu alanlarında çok iyi eğitim almış gençlerimizden oluşuyor. Genç mühendislerimize olan bu inancımızın de sonucunu da Karadeniz’deki keşfimizle almış olduk. Hakeza bor atıklarından lityum üretimi, ender toprak elementlerinin laboratuvar ortamında üretimi, yenilenebilir güç teknolojilerinin yerlileştirilmesi, yerli jeneratör, elektrik otomasyon sistemi üzere bir çırpıda sayabileceğim pek çok teknolojide genç mühendislerimizin imzası var. Yeniden 2023’te devreye alacağımız ülkemizin birinci nükleer güç santrali Akkuyu NGS’de genç ve eğitimli nükleer güç uzmanlarımıza emanet. Uzun yıllar eğitim alıp ülkemize dönen bu kardeşlerimiz Türkiye’nin nükleer güç kıssasında başrolü oynayacak. Şu anda tam 186 nükleer güç mühendisimiz eğitimlerini tamamlayarak vazifelerine başladılar. Sizleri de okullarınızı tamamladığınızda bu eğitimlere başvurmaya davet ediyorum. Türkiye’nin nükleer teknoloji atağında Yıldız Teknik ekolünü de daha güçlü halde görmek istiyoruz. Bilhassa Yıldızlı bir mühendis olarak sizlerin güç projelerinde daha tesirli olmanız beni daha çok şad edecek” değerlendirmesinde bulundu.
Haber7
