Cihan Aktaş’ı öykücü olarak bilirdim.
Tekrar de o denli.
Romana olan özel eğilimini belirtiyor bir konuşmasında. Ayrıyeten mimarlık, eğitimini aldığı alan onun. Bunlara fotoğraf, sinema üzere öteki ilgileri de eklenmeli.
Onun hikayeleri üzerine yazmaya hazırlıyordum kendimi, son kitabı bu hazırlıklarımın önüne geçti: Seattle Günlüğü. Aranırsa bir muharrir, kurguları içinde de (roman ve kıssa gibi) örtük halde bulunabilir. Ama sözkonu olan bir günlükse direkt kendinden, etrafından ve iç dünyasından kelam ediyordur artık. Seattle Günlüğü’nde, “yazar”ın değerli bir sorumluluğuna işaret ediyor Aktaş: Roman ve kıssalarda size ilham veren bireyleri -insanın kendisi de dahil- koruyup kollamaktan kelam ediyor. Bu açıdan kurgulamanın bir “örtüp değiştirme süreci” olan tarafına dikkatimizi çekiyor. Günlükte “en cazip detaylardan vazgeçme” biçiminde adlanıyor bu sorumluluk. Birinci torunun doğumu ve bir arada geçirilen birinci dört ayın günlerine ilişkin notlar, Seattle Günlüğü. Okuyucuya olduğu kadar yeni doğana da bir armağanı muharririn. Hangimiz istemezdik, anneannemizden kalmış, bu türlü bir günlüğe sahip olmayı. Bu açıdan baktığımızda, torun (Kaan) ismine bir ayrıcalık o.
Kaan, ayrıcalıklı bir kişi tahminen bu günlükte. Fakat, günlükler tek odaklı olarak gelişmiyor. Çoklu ilgileriyle bir muharriri buluyoruz biz orada. Günlüklerin ülke, hatta okyanus çok bir ülkeye seyahati içeriyor olması da öteki bir zenginliği. Benim üzere böylesi uzun seyahatlere çıkmamış olanlar, jet-lag’ı öğreniyor mesela çabucak birinci sayfalarda.
Çoğumuzun ailesi ülke içinde değişik kentlere yayılmıştır. Cihan Aktaş’ın, dünyanın değişik ülkelerine yayılmış bir ailenin üyesi olduğunu farkediyoruz bu günlükleri okurken. O, zihnî ve coğrafik olarak “dünya vatandaşlığı”nı da elde etmiş bir muharrir.
DİNGİNLİK VE BİRİKİM DİKKAT ÇEKİYOR
Bu günlükleri bedelli kılan özelliklerden biri sade ve yeryüzeyinden, çabucak yanıbaşımızdan bir lisanla konuşuyor olması bana nazaran. Küçük ve bedelli detaylarla, insan tecrübeleriyle örülmüş olması. Hırslı değil lakin azimli bir irade taşıması art planında. Zorluklardan yılmayan, üzerine giderek ve ısrar ederek birçok şeyin üstesinden gelen bir irade! Çabucak kırılmadan, gereksiz alınganlıklara kapılmadan, mızmığlığa düşmeden sürdürülen bir hayat yürüyüşü. Vardığı ortamdaki ritme ayak uydurmasını bilen, bunu yaparken ferdî katlanımlarını sessizce yerine getiren, çabucak birinci andan itibaren yeni programını kuran, bir plan sayesinde boşluk bırakmadan birkaç işi birden sürdüren, hayatı katlanılan değil yaşanan kıymetli bir süreç olmaktan çıkarmayan bir insan, günlüklerin muharriri. Anlatımındaki dinginlik üzere bu kazanımlarının gerisinde da yılların birikimi var.
UNUTULMAYAN BİR MEKTUP
Kaan’dan kelam ettim size. Onun da içinde bulunduğu bir dizi figür dikkatimi çekti bu günlüklerde. Topluca düşününce manalı bir bütünlük oluşturuyor onlar. Kimilerini sayayım: Seattle’a ismini veren kişi var en başta. Asıl ismi Si’ahl olan Kızılderili Şef Seattle (1780-1866)! (Tabii “kızılderili” değil, “Amerikan yerlisi” deneceğini daha birinci günlerde öğreniyor orada müellif.) Bu ismi çabucak hatırladım okuyunca. 1970’li yıllar içinde, bir mecmuada çevirisini okuduğumuz, Washington’daki büyük Reise (ABD Lideri Franklin Pierce’e) gönderdiği mektubuyla.. Bizim nesil neredeyse ezbere bilirdi bu dokunaklı mektubu. Onun üzerine kurulmuş/kurduğumuz bir dünyamız olmuştu. Amerikan sinemalarıyla zinhimize yerleştirilen “Vahşi Kızılderililer” imajını en çok da bu mektup yıkmıştı. (Doksanlı yıllarda yazdığım “Toprak” başlıklı bir denememe de girmişti o mektup).
Duwamish ve Suquamish üzere Şef Si’ahl’ın kabilelerinden geriye kalan yerli azınlık, varlıklarını koruyabilmek için kendilerine verilen bir yere kapanmış durumdadır, Seattle’da.
Afro-Amerikalılar da var muharririn içine girdiği yeni toplumsal hayat içinde, Amerikan toplumunun doğurduğu bir kesim olan “evsizler” de. (Kentin kütüphaneleriyle evsizler ortasındaki bağı da vakitle keşfeder muharrir. Kış kurallarında kütüphaneler -en azından gündüz saatlerinde- evsizlere sıcak bir sığınaktır.) Evsizler, bu toplumda “hayattan düşen” insanlardır. Birçoklarının zihinsel problemleri bulunan bu topluluktaki insanların bir kısmı da saplantıları ve takıntıları sebebiyle “bile isteye” düşmüşlerdir sokağa. Seattle evsizlerinin içinde de savaş sonrası topluma ahenk gösteremeyen eski askerler muhakkak bir toplam oluşturmaktadır. Bu “sorunlu” beşerler konusunda da daima uyarılır günlük muharriri: Fotoğraflarını çekme, göz göze gelme, sohbet için onlara yanaşma!
Seattle’da geçen dört ayda Türkiye’den de haberler almaktadır müellif. Günlüğüne geçirdiği bu haberlerden biri, huzur meskeninde, Ayşe Olgun’la ziyaretine gittiği 104 yaşındaki Makbule Yalkılday’ın vefatıdır.
Yaşlılar, hastalar ve bebekler muharririn ilgi dairesi içinde olmuştur hayatı boyunca. Seattle’da bunlara, bir köşeye sıkıştırılmış olarak yaşyan yerli “azınlık”, evsizler ve Afro-Amerikalılar da girer. Esenler projesi dediği bir saha çalışması münasebetiyle göçmen aileler dahil olmuştur.
Günlüklerde bunlara ek edilebilecek, benim dikkatimi çeken, birtakım hayvanlar oldu. Çabucak meskenlerin yanıbaşındaki ormandan muharririn penceresinin önüne kadar gelen sincaplar, toplanmaları ve ötüşlerini dinlemeye gittikleri kargalar, bir ilanda gördükleri kayıp kedi.. En dikkate bedel bulduğum ise bir örümcek. İsmi Şehla! Kaldığı dairenin banyosunda fark edip onu da merhamet dairesi içine alır müellifimiz. Kendisine bir isim verecek kadar hayatına girer o örümcek. Gündelik hayatının bir kesimi olur. Onun beslenmesini kendine sorun edinir. Ormandan dönerken, mendiliyle, terkedilmiş bir örümcek ağından bir modül getirir ona ikram etmek için.
Günlüklerin satırları ortalarında, gizli bir hikaye şahsı üzere göründü bu örümcek bana.
Yazarımızdaki düşkünleri, yaşlıları, çocukları, evsizleri, yurtsuzları koruyup kollayıcılık ona nereden geliyor olabilir diye sordum günlükleri okurken. Hikaye şahıslarından birinden –Sıdıka anne- kalıtım yoluyla mı geçti sanki diye düşünmekten kendimi alamadım. Sonra da şu sonuca vardım: Kimi iyi huylar bize yalnızca ailemizden değil, farklı bir aile üzere olduğumuz hikaye şahıslarımız yoluyla da geçebiliyor!
Ne dersiniz?
Haber7
