Batı’nın Doğu hayranlığı altındaki hayranlık oryantalizm ile daima karıştırılsa da Alla Turca denilen Türk ve Doğu kültürlerine duyulan merak, büyük bir hayranlığı ortaya çıkardı. 1720 yılında Yirmisekiz Çelebi Mehmed’in olağanüstü elçi sıfatıyla Paris’e gönderilmesi sonrasında başlayan bu hayranlık, 300 yıllık bir modanın da başlangıcı oldu.
Yirmisekiz Çelebi Mehmed üzerinden Türk dünyasıyla ve Doğu kültürüyle tanışan Avrupa, yeni bir rönesans yaşamışcasına ölümsüz yapıtları kazanmaya başlıyor.
EN KIYMETLI YAPITLARDAKI TÜRK İMZASI
Yirmisekiz Çelebi Mehmed Efendi’nin bu seyahati, Avrupa’da bir “Türk modası”nın (All Turca) ortaya çıkmasına yol açtı. Mimariden müziğe, musikiden resme kadar bir çok alana tesirli olan bu akım, vaktin en kuvvetli sanat akımlarından biri oldu. Devrinin en kuvvetlisi denmesinin sebebiyse günümüzde başyapıt olarak bilinen ve usta sanatkarların yaptığı yapıtların her birinde Türk imzasının bulunuyor oluşu.
Mehmed Efendi’nin ziyareti Avrupa’da o denli bir tesir bıraktı ki, vefatından sonra bile Avrupa’da Türk rüzgarı esmeye devam etti. Örneğin Mozart’ın “Saraydan Kız Kaçırma”, “Türk Marşı” ve “alla Turque” yapıtları, Yirmisekiz Çelebi Mehmed Efendi’nin Paris ziyaretinin akabinde geçen yarım asırlık bir mühlet sonrasında bestelendi.
GRAVÜRLERDE TÜRK ESİNTİLERİ
Çelebi Mehmed Efendi ile sefâret heyeti tıpkı vakitte Fransız ressamlarla gravür sanatkârlarının da daima ilgi konusu oldu. Bir vakit geldi ki, XVIII. asrın en meşhur Fransız artistleri birer Türk ressamı olup çıktı.
Ömrünün 30 yılını İstanbul’da geçirmiş ressam Van Mour’un (1671-37) oryantal sahneler çizmiş olması olağandır. Ancak hayatında Şark’a ayak basmamış ressamların yapıtlarındaki Türk temaları şaşırtıcıdır. Fransa’nın ünlü ressamlarından Avel’in, J.M Moreau’nun, Charles Parrocel ve P.J. Petrrot’un gerek kapalı, gerekse açık yerlerde Osmanlı sefâret heyetini tasvir eden tablo, gravür ve halı desenleri hala Paris’te Versailles Sarayı ile Paris Ulusal Mobilya Müzesi ve Mobilier National Gobelins Müzesi’nde sergilenmektedir.
AVRUPA’NIN HAYRANLIĞI
A la Turque modası Avrupa üzerinde o denli bir tesir bıraktı ki, günlük yaşantıya ve hatta masallarına kadar yansıyan izler bıraktı peşinde. Mehmed Efendi’nin yurda dönüşünün sonrasında bile silinmeyen izler, hayranlık olarak devam etti. Turquerie, Turkomanie, Alla Turca üzere isimlerle anılan Batı’nın Doğu hayranlığı her alana yansıdı
İstanbul’daki Fransız aileleri, memleketlerine dönüşlerinde, Şark üslubunda kimi eşyalar getirip; hükümdara takdim ettiler. Kimileri ise ağır kumaşlar, nakışlı kıyafetlerle Parislilerin gözlerini kamaştırdı; bunlarla tablolara poz verdiler
AVRUPA EDEBİYATINDA TÜRKLER
Edebiyat, fotoğraf, sahne sanatları ve dekorasyon üzere alanlarda Türk temaları istek gördü. Özellikle Türk karakterlerinin yer aldığı romanlar, bale ve operalara çok rastlanmaya başladı. Türk kıyafetiyle portre yaptırmak âdet oldu.Dönemin ünlü oyun muharriri Moliere, “Le Bourgeois Gentilhomme” isimli oyununa Türk merasimi eklemiş, sahnelenen bu temsilde Türk kıyafetinde oyuncular yer almıştır.
Fransız diplomat Herbette bu dönemi tasvir ederken, ‘Paris âdeta İstanbul mahallelerinden biri hâline geldi’ der. Avrupa hayatındaki Türk etkisi, evvelce çekinme, sonra merak, sonra taklit ve nihayet Oryantalizmin doğuşu formunda devam etmiştir.
Haber7
