Kabul edilen unsurlara nazaran, Askeri Ceza Kanunu’nda, “askeri suçlar” ile “sırf askeri suçlar” tanımlanacak. Kanunda düzenlenen kabahatler ile asker bireylerin askerlik hizmet ve misyonlarıyla ilgili olarak işledikleri cürümler, askeri cürüm olacak.
Asker şahıslar tarafından işlenen ve Askeri Ceza Kanunu’nda, “söz vererek tahliye olunan harb esirleri”, “müstahkem bir mevkii yahut kendi mevkiini yahut kendisini yahut bir gemiyi, bir tayyareyi düşmana teslim eden kumandanların cezası”, “vazife ve memuriyetlerine gitmeyenlerin cezaları”, “firar ve cezası”, “yabancı memlekete firar edenlerin cezaları”, “mehil içinde yakalananların cezası”, “sözleşerek firar ve cezası”, “kendini askerliğe yaramayacak hale getirenlerin cezası”, “askerlikten kurtulmak için hile yapanlar”, “amir yahut üstü tehdit”, “amir ve mafevkine hakaret edenlerin cezaları”, “itaatsizlikte ısrar edenlerin cezası”, “toplu asker karşısında yahut hizmetten savuşmak için yahut silahlı iken yapılan itaatsizliğin cezaları”, “büyük ziyanlar veren itaatsizliğin cezaları”, “mukavemet ve cezası”, “amire ve mafevka fiilen taarruz edenlerin cezaları”, “fesat ve cezası”, “fesadı haber vermeyenlerin cezası”, “askeri isyan ve cezası”, “askeri isyanda önayak olanların cezaları”, “düşman karşısında askeri isyan suçlularının cezası” ile “dikkatsizlik edenler” başlığıyla düzenlenen kabahatler, yalnızca askeri cürüm olacak.
Amir-maiyet yahut üst-ast bağı
Teklifle, kabahat bakımından amir-maiyet yahut üst-ast bağının hangi durumlarda dikkate alınmayacağı düzenleniyor.
Askerlik hizmet ve misyonlarına ait haller dışında, asker bireylerden nişanlıların, evlilik bağı kalmasa bile eşlerin, kan yahut kayın hısımlığından üstsoy yahut altsoy ile üçüncü derece dahil hısımların yahut evlatlık bağı olanların birbirlerine karşı işledikleri hatalar bakımından amir-maiyet ve üst-ast bağlantısı dikkate alınmayacak.
Yükümlü erbaş ve erler ortasında ast, üst yahut amir münasebetinin dikkate alınması için fiilin askeri hizmet ve vazifelerinden ötürü işlenmesi kural olacak.
Yakalama ve tutuklama
Düzenlemeyle, asker bireylerin yakalanması ve tutuklanmasında uygulanacak ek kararlar ile istisnai kararlar belirleniyor.
Asker kişi; bireye kabahati işlerken rastlanması ile suçüstü bir fiilden ötürü; izlenen kişinin kaçması mümkünlüğünün bulunması yahut çabucak kimliğini belirleme imkanının bulunmaması hallerinde herkes tarafından süreksiz olarak yakalanabilecek.
Şahsa kabahati işlerken rastlanması, suçüstü bir fiilden ötürü izlenen kişinin kaçması mümkünlüğünün bulunması yahut çabucak kimliğini belirleme imkanının bulunmaması ile tutuklama kararı yahut yakalama buyruğu düzenlenmesini gerektiren ve gecikmesinde sakınca bulunan hallerde, cumhuriyet savcısına derhal başvurma imkanı bulunmadığı takdirde amiri, üstü, askeri karakol, nöbetçi, devriye, askeri inzibat ve kolluk vazifelisi asker kişiyi yakalama yetkisine sahip olacak.
Yakalanan kişi ve olay hakkında cumhuriyet savcısına çabucak bilgi verilerek buyruğu doğrultusunda süreç yapılabilecek. Cumhuriyet savcısı, yakalanan kişiyi özgür bırakmaz ise en yakın askeri inzibat karakoluna yahut askeri makama ya da isimli kolluk görevlilerine teslim edilmesine karar verecek.
Cürmün, Türk Ceza Kanunu’nda “Koruma, Nezaret, Yardım yahut Bildirim Yükümlülüğünün İhlali”, “Çocuk Düşürtme, Düşürme yahut Kısırlaştırma”, “Cinsel Dokunulmazlığa Karşı Suçlar” ve “Hürriyete Karşı Suçlar” başlığı ile tanımlanan cürümler ile Terörle Uğraş Kanunu kapsamına giren kabahatlerden olması durumunda, yakalanan kişi cumhuriyet savcısının talimatı ile isimli kolluk görevlilerine teslim edilecek.
Asker bireylerin gözaltına alınması yahut tutuklanması durumunda; derhal kıta kumandanı yahut askeri kurum amirine de haber verilecek.
Soruşturma ve kovuşturma
Askeri cürümlerin soruşturulması ve kovuşturulmasında uygulanacak adap kararlarına ait düzenleme yapılacak.
Askeri hatalarla ilgili, subay ve astsubayların kuşkulu sıfatıyla sözü şahsen cumhuriyet savcısı tarafından alınacak. Askeri amirler, cumhuriyet savcısının işe el koymasına kadar kanıtların kaybolmasını önleyecek önlemleri alacak.
Ülke sonları dışında işlenen hatalar bakımından cumhuriyet savcısı, isimli kolluk vazifelileri tarafından yapılacak süreçlerin Ulusal Savunma Bakanlığınca yurt dışında görevlendirilen hukuk sınıfı subaylar tarafından yapılmasını isteyebilecek.
Kuvvetli kabahat kuşkusunun varlığını gösteren somut kanıtların bulunması ve sadece askeri kabahat nedeniyle askeri disiplinin ağır biçimde ihlal edilmesi halinde de asker kişi hakkında tutuklama kararı verilebilecek.
Yalnızca askeri hatalarda, tutuklama yasağına ait kararlar uygulanmayacak.
Asker şahısların işlediği askeri hatalarla ilgili olarak kabul edilen iddianamenin bir örneğini mahkeme, kovuşturmaya yer olmadığına karar verilmesi durumunda ise bir örneğini savcılık soruşturma müsaadesini veren komutanlığa yahut askeri kurum amirliğine gönderecek.
Askeri birlik kumandanı yahut askeri kurum amiri, buyruk komutasındaki asker şahısların, tabirlerinin alınması yahut sorgularının yapılması için hazır bulundurulmasını sağlayacak.
Soruşturma müsaadesi ve müsaade vermeye yetkili merciler
Düzenlemeyle, asker şahısların işlediği askeri hatalarda yürütülecek soruşturma ve kovuşturmalardaki müsaade adabı ile müsaadeye karar verecek merciler belirleniyor.
Asker şahısların işledikleri askeri kabahatlerin soruşturulması müsaadeye tabi olacak fakat ağır ceza mahkemesinin vazifesine giren suçüstü hallerinde soruşturma genel kararlara nazaran yürütülecek.
Soruşturma müsaadesi, minimum tugay kumandanı yahut eşiti askeri kurum amiri (Deniz ve Hava Kuvvetleri Komutanlıklarında eşiti) olmak üzere, asker kişinin vazife yaptığı birlik kumandanı yahut askeri kurum amiri, bu şahısların yokluklarında ise vekilleri tarafından şahsen verilecek.
Genelkurmay Başkanlığı, kuvvet komutanlıkları ve Ulusal Savunma Üniversitesi hariç, Ulusal Savunma Bakanlığı merkez ve taşra teşkilatı ile bağlı ve ilgili kurum ve kuruluşlarda vazife yapan asker bireyler hakkında soruşturma müsaadesi, Ulusal Savunma Bakanı tarafından verilecek. General ve amiraller hakkındaki soruşturma müsaadesi ise misyon yeri dikkate alınarak ilgisine nazaran Genelkurmay Liderinin yahut ilgili kuvvet kumandanının teklifi üzerine ya da resen Ulusal Savunma Bakanı tarafından verilecek.
Bir askeri birlik yahut askeri kurumda süreksiz olarak görevlendirilen yahut harekat komutasına verilen asker bireyler hakkında soruşturma müsaadesi, bu vazifelerinin devamı mühletince, süreksiz olarak görevlendirildikleri yahut harekat komutasına verildikleri askeri birlik yahut askeri kurumun bağlı bulunduğu soruşturma müsaadesi vermeye yetkili birlik kumandanı yahut askeri kurum amiri tarafından verilecek.
Kanunlarda aksi yazılı olmadıkça, bir askeri birlik yahut askeri kurum dışında görevlendirilen asker şahıslar hakkında soruşturma müsaadesi, bu misyonlarının devamı müddetince, Ulusal Savunma Bakanı tarafından verilecek.
Milletlerarası muahedeler yeterince yabancı asker şahısların askeri cürümleri hakkında soruşturma müsaadesi Ulusal Savunma Bakanı tarafından verilecek. Bunlar hakkında altıncı ve yedinci fıkra kararları uygulanmayacak.
Ulusal Savunma Bakanı, general ve amiraller hariç subay yahut astsubaylara ait soruşturma müsaadesi verme yetkisini, İşçi Genel Müdürlüğünün bağlı olduğu bakan yardımcısına devredebilecek.
Subay ve astsubaylar hariç öteki bireylerin işledikleri askeri kabahatlere ait soruşturma müsaadesi verme yetkisi, bu müsaadesi vermeye yetkili kumandan yahut askeri kurum amiri tarafından teşkilatında bulunan hukuk sınıfından olan ya da Türk Silahlı Kuvvetler İşçi Kanunu uyarınca atanmış olan hukuk hizmetleri lideri yahut ünite amirine, Ulusal Savunma Bakanı tarafından merkezde Hukuk Hizmetleri Genel Müdürü yahut yardımcısına, taşrada ve bağlı kurum ve kuruluşlarda ise minimum alay eşiti kurum amirine devredilebilecek.
Müsaade vermeye yetkili merci, ihbar yahut şikayetin sürece konulması halinde bir ön inceleme başlatır. Ön incelemeyi şahsen yapabileceği üzere, müsaade vermeye asıl yetkili merciin buyruğunda olan ve hakkında inceleme yapılanın üst pozisyonundaki asker bireylerden birine de yaptırabilir. Müsaade vermeye yetkili merci, buyruğunda olan ve hakkında inceleme yapılanın üstü pozisyonundaki en az üç asker bireyden oluşan bir heyet de görevlendirebilecek. Müsaade vermeye yetkili mercinin zarurî gördüğü hallerde, heyette yer alanların çoğunluğunun, hakkında inceleme yapılanın rütbe yahut kıdemce eşiti yahut üstü pozisyonunda, heyet liderinin ise hakkında inceleme yapılanın üstü pozisyonunda olması gerekecek.
Yetkili merci, soruşturma müsaadesi konusundaki kararını hatanın işlendiğinin öğrenilmesinden itibaren ön inceleme dahil en geç 30 gün içinde verecek. Bu müddet, mecburî hallerde 15 günü geçmemek üzere bir sefer uzatılabilecek. Yetkili merci, belirtilen mühletler içinde soruşturma müsaadesi verilmesi yahut verilmemesi konusunda karar verecek ve kararını Cumhuriyet başsavcılığına, hakkında inceleme yapılana ve varsa şikayetçiye bildirecek. Bu kararlara karşı 10 gün içinde itiraz edilebilecek.
Yalnızca askeri hatalara ait verilen soruşturma müsaadesine itiraz edilmesi, soruşturma süreçlerini engellemeyecek. İtiraz, general ve amiraller için Danıştay Birinci Dairesi’ne, öbür asker bireyler için ise yetkili mercinin yargı etrafında bulunduğu bölge yönetim mahkemesine yapılacak. İtirazlar, öncelikle incelenecek ve en geç 3 ay içinde karara bağlanacak. Verilen kararlar kesin olacak.
General ve amiraller hakkındaki soruşturma Yargıtay Cumhuriyet Başsavcısı yahut Başsavcıvekili tarafından yapılacak. Hakim kararı gerektiren süreçlere dair Yargıtay Cumhuriyet Başsavcılığının talepleri ile kovuşturmaya yer olmadığına dair kararlara yapılan itirazlar hakkında, soruşturma konusu cürümlerin en ağırına bakmakla misyonlu Yargıtay ceza dairesini numara prestiji ile izleyen ceza dairesi lideri tarafından karar verilecek. Cürmün son numaralı ceza dairesinin vazifesine girmesi halinde talebi ve itirazı inceleme yetkisi Birinci Ceza Dairesi Liderine ilişkin olacak. Hakim kararı gerektiren süreçlerde Liderin verdiği kararlara karşı yapılan itirazı numara prestijiyle izleyen ceza dairesi lideri inceleyecek. Son numaralı daire liderinin kararı, Birinci Ceza Dairesi Lideri tarafından incelenecek. İddianame hazırlanması halinde kovuşturma Yargıtay ilgili ceza dairesince yapılacak.
Askeri Ceza Kanunu ve Kimi Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun Teklifi’nin birinci kısmında yer alan 11 husus TBMM Genel Heyetinde kabul edildi.
Kabul edilen hususlara nazaran, Büyük Divan’da yargılanacak asker bireylerin işlediği askeri kabahatlerde yürütülecek soruşturma ve kovuşturmalardaki müsaade yolu ile müsaadeye karar verecek merciler de belirleniyor.
Genelkurmay Lideri ile Kara, Deniz ve Hava Kuvvetleri kumandanlarının işlediği askeri cürümlerin soruşturulması müsaadeye tabi olacak fakat, ağır ceza mahkemesinin misyonuna giren suçüstü hallerinde soruşturma genel kararlara nazaran yürütülecek.
Genelkurmay Lideri ile Kara, Deniz ve Hava Kuvvetleri kumandanları hakkında askeri cürümlerden ötürü soruşturma yapılması Cumhurbaşkanının müsaadesine bağlı olacak.
Müsaade vermeye yetkili merci, ihbar yahut şikayetin sürece konulması halinde bir ön inceleme başlatacak.
Yetkili merci, soruşturma müsaadesi konusundaki kararını kabahatin işlendiğinin öğrenilmesinden itibaren ön inceleme dahil en geç 30 gün içinde verecek. Bu müddet, mecburî hallerde 15 günü geçmemek üzere bir kere uzatılabilecek.
Yetkili merci, belirtilen müddetler içinde soruşturma müsaadesi verilmesi yahut verilmemesi konusunda karar verecek ve kararını Yargıtay Cumhuriyet Başsavcılığına, hakkında inceleme yapılana ve varsa şikayetçiye bildirilecek. Bu kararlara karşı 10 gün içinde Danıştay Birinci Dairesine itiraz edilebilecek. İtirazlar, öncelikle incelenecek ve en geç 3 ay içinde karara bağlanacak. Verilen kararlar kesin olacak.
Soruşturma Yargıtay Cumhuriyet Başsavcısı tarafından yapılacak. Hakim kararı gerektiren süreçlere dair Yargıtay Cumhuriyet Başsavcılığının talepleri ile kovuşturmaya yer olmadığına dair kararlara yapılan itirazlar hakkında, soruşturma konusu kabahatlerin en ağırına bakmakla vazifeli Yargıtay ceza dairesini numara prestijiyle izleyen ceza dairesi lideri tarafından karar verilecek. Hatanın son numaralı ceza dairesinin vazifesine girmesi halinde talebi ve itirazı inceleme yetkisi Birinci Ceza Dairesi Liderine ilişkin olacak.
Hakim kararı gerektiren süreçlerde Liderin verdiği kararlara karşı yapılan itirazı numara prestijiyle izleyen ceza dairesi lideri inceleyecek. Son numaralı daire liderinin kararı, Birinci Ceza Dairesi Lideri tarafından incelenecek. İddianame düzenlenmesi halinde kovuşturma Büyük Divan sıfatıyla Anayasa Mahkemesinde yapılacak.
Ceza Muhakemesi Kanunu’nun kararın açıklanmasının geri bırakılmasına ait kararları; sadece askeri bir kabahatten ötürü 6 ay yahut daha fazla müddetli mahpus cezasına hükmedilmesi, fiilin, disiplini ağır biçimde ihlal etmesi yahut birliğin güvenliğini tehlikeye düşürmesi ya da birliğin muharebe hazırlığını yahut aktifliğini zafiyete uğratması ya da büyük bir ziyan meydana getirmesi ile fiilin savaş yahut seferberlikte işlenmesi halleri hariç askeri cürüm ve cezalar hakkında da uygulanacak.
Askeri kabahatlerin soruşturması ve kovuşturmasına ait Askeri Ceza Kanunu’nda karar bulunmayan hallerde Ceza Muhakemesi Kanunu kararları uygulanacak.
Mahkemelerin misyon ve yetkisi
Teklifle, askeri cürümlere ait davaların bakılacağı mahkemeler belirleniyor.
Askeri hatalara ait dava ve işler, cürmün işlendiği yerin bağlı olduğu ilin ismiyle anılan asliye ve ağır ceza mahkemelerinde ya da askeri birlik ve işçi yoğunluğunun gerektirmesi halinde Adalet Bakanlığının önerisi üzerine HSK tarafından belirlenen ilçelerde konseyi bulunan asliye yahut ağır ceza mahkemelerinde görülecek. İlçede görülmesine karar verildiği takdirde ilçenin yargı etrafı de tıpkı yöntemle belirlenecek. Bu hatalara ait dava ve işler, ivedi işlerden sayılacak ve bunlarla ilgili davalar isimli tatilde de görülecek.
Asker şahıslar tarafından ülke hudutları dışında işlenen askeri cürümlere ilişkin dava ve işlere bakmaya Ankara mahkemeleri yetkili olacak. Yurt dışında bulunan askeri mahallerde yapılacak tedbire aramasına karar vermeye de bu yer sulh ceza hakimliği yetkili olacak.
“Vazife ve memuriyetlerine gitmeyenlerin cezaları”, “firar ve cezası”, “yabancı memlekete firar edenlerin cezaları”, “mehil içinde yakalananların cezası” ile “sözleşerek firar ve cezası” başlığıyla düzenlenen hatalara ait dava ve işlerde yetkili mahkeme, kuşkulu yahut sanığın mensubu olduğu askeri birlik yahut askeri kurumun bulunduğu yerde vilayet ve ilçe mahkemeleri olacak.
Askeri kabahatlere ait soruşturmalar, cürmün işlendiği yerin bağlı olduğu ilin ismiyle anılan Cumhuriyet başsavcılığınca ya da HSK tarafından belirlenen ilçe Cumhuriyet başsavcılığınca yürütülecek. Bu başsavcılıklarda askeri cürümler ofisi kurulacak ve yeteri kadar Cumhuriyet savcısı görevlendirilecek.
Vilayet yahut birinci fıkra uyarınca belirlenen ilçe Cumhuriyet savcısı, kabahatin işlendiği yer Cumhuriyet savcısından soruşturmanın kısmen yahut büsbütün yapılmasını isteyebilecek. Gecikmesinde sakınca bulunan hallerde cürmün işlendiği yer Cumhuriyet savcısı mecburî olan kanıtları toplayacak ve gerekmesi halinde alınacak kararlar bakımından bulunduğu yer sulh ceza hakimliğinden talepte bulunacak.
İsimli yargıdaki karşılıklar belirlenecek
Teklifle, Anayasa değişikliğiyle askeri yargının kaldırılmış olması sonucunda kanunlarda, askeri yargı kolu içinde yer alan yargı mercilerinin isimli yargıdaki karşılıkları belirlenerek boşluk oluşmasını engellemek ve uygulamada tereddütlere neden olmamak için atıf kararları düzenleniyor.
Askeri kabahatlere bakmak gayesiyle vilayet ve ilçelerde belirlenecek mahkemeler, düzenlemenin yürürlüğe girdiği tarihten itibaren bir ay içinde belirlenecek. Belirleme tarihi prestijiyle kovuşturma evresine geçilmiş askeri hatalara ait dava evrakları, belirlenen mahkemelerce devredilemeyecek. Katılaşıncaya kadar açıldığı mahkemelerde görülmeye deva edilecek.
TBMM Başkanvekili Celal Adan, birinci kısmın görüşmelerinin tamamlanmasının akabinde, birleşimi, bugün saat 14.00’te toplanmak üzere kapattı.
Haber7
