Mehmet Akif Ersoy’un şiirlerinin toplandığı Safahat isimli yapıtı çabucak her konutta bulunsa da kitabın gereğince okunmadığı bir gerçek.Bunun en değerli sebebini D. Mehmet Doğan lisanımızdaki süratli değişimle açıklıyor ve bilhassa gençlerin Safahat’ı anlaşılır bir biçimde okumaları için yıllardır gayret gösteriyor. Doğan’ın hazırladığı Genç Safahat ve açıklamalı bir Safahat kitabı bulunuyor. Tıpkı vakitte Mehmet Akif üzerine pek çok araştırma kitabı var. D. Mehmet Doğan ile Mahmet Akif, Safahat ve gençlik üzerine konuştuk.
Mehmet Akif’in Safahat’ından yola çıkarak gençler için Genç Safahat isminde bir kitap hazırladınız. Evvel Safahat’tan, Genç Safahat’a Mehmet Akif’in bu değerli yapıtı için ne söylersiniz?
Safahat lisanımızın, edebiyatımızın temel yapıtlarından. Birinci kitabı 1911’de, 7. Ve son kitabı 1933’te yayınlandı. 6. Kitabı, yani Âsımı temel alırsak yaklaşık yüz yıllık bir eser.
Mehmed Âkif, yalnızca İstiklâl Marşı ile değil, Safahat’ı ile de hatırlanması gereken büyük bir şairimiz. Hakikaten, özellikle son 20 yıl içinde çok sayıda Safahat yayınlandı. Bunların içinde metni sağlam olanlar var, olmayanlar var. Birtakım kurum baskıları içten çok dışa, hale, gösterişe kıymet verdikleri için yanlışlı, hasarlı metinler de yayınlandı. Sonuç olarak yüzbinlerce tahminen milyondan fazla Safahat basıldı, Türkiye’de neredeyse her meskende Safahat var. Ama bu yaygınlığa karşın ne kadar okunuyor? Tıpkı ölçüde okunduğunu söylemek mümkün değil.
Okunmamasının sebebi sizce nedir?
Türkiye’de lisan o kadar şiddetli bir değişmeye maruz bırakıldı ki, babamızın, annemizin anladığı Safahat’ı, bugün oğlumuz, kızımız anlamakta zahmet çekiyor. Safahat’ın birinci şiiri Fatih Camii’dir. Bu şiiri okumaya başlayan genç daha birinci şiirde büyük kasvet çekiyorlar. Onların çarçabuk anlayacağı şiirler de var Safahat’ta elbette. Hem onları okumaları hem de yapıtın bütününden istifade etmeleri gerekiyor. Bunun bir vakit ve yetişme sıkıntısı olduğu ortada. İşte bu noktadan hareketle gençlerin (orta, lise çağında) baştan sona okuyacağı bir Safahat hazırlamak gerektiğini düşündük. Hem şiirlerin seçimi hem açıklanması hem de fotoğraflarla bezenmiş gençlerin severek okuyacağı bir kitap olmalıydı bu.
Siz bu manada lisanını sadeleştirmek yerine kolay okunacak yeni bir formatta tekrar hazırladınız diyebiliriz…
Şiirleri bugünkü lisana çevirmek, zihin tembelliğine yol açıyor zira. Gençler bugünkü lisana çevrilmiş metni okuyor, böylelikle şiirin âhenginden, hoşluğundan ve etkisinden mahrum kalıyorlar. Bunun yerine söz açıklamalarını tıpkı sayfada, hatta tıpkı hizada vermek yolunu tuttuk. Kitap resimleme konusunda becerikli bir ressama, Erhan Dündar’a hoş renkli çizimler yaptırdık. Kitabı böylelikle gençlere hitabeden bir biçime büründürdük.
GENÇLERİ HEVESLENDİRSİN İSTEDİK
Bir manada bu eser için Safahat’ı okumak isteyen gençlere şiirden oluşmuş bir kılavuz diyebilir miyiz? Yansılar nasıl oldu?
Bu kitabın Safahat’ı okuma konusunda gençleri heveslendirmesini, yol açıcı olmasını temel aldık. Bu metin okunduğunda o denli bir etki uyandırmalı ki, gençlerimiz Safahat’ın bütününü okumayı dilek etsinler, kendilerini yetiştirerek, bunu yapmaya çalışsınlar, dedik. Nitekim de bu istikamette bir eğilimin geliştiğini görüyoruz.
Safahat bir şiir kitabının ötesinde bugünün gençlerine ne söylüyor? Mehmet Âkif’in bu değerli yapıtının bu toplumdaki karşılığı nedir?
Safahat elbette bir şiir kitabı, Mehmed Âkif büyük bir şair. Ancak Safahat’ı yalnızca şiir kitabı ve Âkif’i yalnızca şair olarak göremeyiz. Mehmed Âkif, büyük şiir kabiliyetini ve kudretini fikirlerini söz etmek için kullanmıştır. Onun kaygısı, büyük düşünceler içindeki milletini, emperyalist akınlar altındaki İslâm dünyasını uyandırmak. Bir ortak duyuş ve şuur uyandırmak, güçlü bir direnç oluşturmak istiyor. Âkif’in dün söylediklerini bugün okuyunca, “pek fazla bir şey değişmemiş” dediğimiz nadirattan değil. Onun özellikle gençlere yönelik söyledikleri aktüelliğini koruyor.
AKİF’İN ÜLKÜ GENÇLERİ ÇANAKKALE’DEYDİ
Mehmet Akif’in cenaze merasiminde en önde gençleri görüyoruz. Yeniden Türkiye Müellifler Birliği olarak sizin nesil da Mehmet Akif için her yıl Aralık ayında anma aktiflikleri yapılmasına vesile oldu. Bu yıl ise Mehmet Akif ve İstiklal Marşı Yılı ilan edildi. Bütün bunların ışığında şunu sormak istiyorum: Asım’ın Kuşağı dünden bugüne Mehmet Akif’i gereğince anlayıp sahip çıktı mı? Akif’in ehemmiyetini bir sonraki jenerasyona aktarabildi mi? Bu bahiste neler söylersiniz?
Âsım, kitap olarak 1924’te yayınlandı. Âkif gençlik için ülkü karakterini Çanakkale Savaşı’na istekli olarak katılan gençlerden çıkardı. Avrupa’da tahsil gören Âsım, Çanakkale Savaşı’ndan haberdar olunca istekli olarak cepheye koştu, onun üzere düşünen birçok arkadaşı şehid oldu, o gazi olarak İstanbul’a döndü. Birinci olarak şunu söyleyebiliriz: Âsım kendi nefsinin, beninin önüne pahalarını koydu. Ölümü/şehadeti göze alarak Çanakkale Savaşı’na katıldı. Fedakâr, idealist bir genç. Hem madden güçlü hem maneviyat olarak.
CENAZESİNE KATILMAYIN TALİMATI
Âkif vefat ettiği vakit Ankara’dan Valiliğe ve Üniversite rektörlüğüne talimat geldi: “Cenazeye katılmayın, memurların ve öğrencilerin katılmasına mani olun.” Bu kez buyruk demiri kesmedi. Âsım’ın kuşağına yakışır biçimde gençler her şeyi göze aldılar, çelik iradeleriyle İstiklâl Marşı şairine sahip çıktılar. Rejim gençliği ideolojik inhisarına aldığından emindi. Gençliğin İstiklâl Marşı şairine sahip çıkması, o vaktin yöneticilerini önemli formda rahatsız etti.
Âsım kitabı yayınlandığından bugüne Âsım’ın jenerasyonları geldi geçti, hâlâ da bu sıfata lâyık gençlerimiz var, bundan sonra da olacak. Fedakârlık, feragat, fizikten ruha gerçek atılış, idealizm… gençliğin şanındandır. Bu mana bütünlüğünü sağlamak isteyen gençler her vakit olacaktır. Bu prestijle “Âsımın nesli”nin jenerasyonu kesilmez!
AKİF’İ ANLATAN YAPITLARI DE OKUMALILAR
Mehmet Akif’i anlamak ve idrak etmek için nasıl bir okuma önerirsiniz gençlere?
Gençler Safahatı okumalı, lakin Safahat’la birlikte Âkif’i anlatan-tanıtan kitaplar da okumalı. Hayatı yapıtı, yapıtı hayatı olan bir şahsiyet Mehmed Âkif. Onun hayatın içinden portresini detaylı bir formda çizen Mithat Cemal’in Mehmed Âkif’i ellerinin altında olmalı. Lisan ve üslup olarak da üstün bir eser olan bu kitapla birlikte Eşref Edib’in, Hasan Basri Çantay’ın Âkif kitapları da okunabilir. Alışılmış biyografi olarak Ertuğrul Düzdağ’ın Âkif’i okunmalı. Fikir istikameti için Nureddin Topçu ve Sezai Karakoç’un Âkiflerine müracaat edilmeli. Daha yakın vakte gelmek istemiyorum, natürel onlardan sonra Âkif’i yazanlar da var. Safahat okumak, Âkif’in çabasını bilmek kendimizi bilmek için hoş bir başlangıçtır.
TACEDDİN DERGAHI İÇİN DEĞERLİ MEKTUP
Mehmed Âkif için kıymetli adreslerden birisi de Taceddin Dergâhı’dır. Fakat geçtiğimiz günlerde Kültür Bakanlığı’na yazdığınız bir mektupta buradaki eşyaların artık Dergâh’ta olmadığını belirtiyorsunuz. Mektubunuzun yankısı nasıl oldu, size Bakanlıktan bir yanıt geldi mi?
Mektup daha çok yeni, şimdi bakanlıktan bir yanıt bize ulaşmadı. Lakin, kamuoyu ilgisi yüksek. İstiklâl Marşı’nın yazıldığı binanın, yepyeni müze materyalleri yerine Âkif’in ruhunu rencide edecek usulde uydurma plastik modellerle ve gerekli-gereksiz çoğaltma fotoğraflarla doldurulmuş olması kabul edilebilir değil. Bu yere her yıl on binlerce ziyaretçi geliyor. Onların gerçek müze gereci ile karşı karşıya kalmaya hakları var.
Haber7
