Haber7.com / Çeviri: Erkan Talu
Amerikan Foreign Policy’in (FP) Tahran doğumlu ve İran-ABD bağlantıları ile Orta Doğu konusunda uzmanlaşmış müellifi siyaset bilimci Seyyed Vali Reza Nasr, Orta Doğu ile alakalı son yılların en çarpıcı yazılarından birini kaleme aldı.
Yazısında geçmiş ve yakın periyotlarda İslam coğrafyasında yaşanan çatışmalara, savaşlara değinen muharrir, ABD’nin bölgedeki nüfuzunun kısa tarihini anlattı.
Bölgedeki dengelerin değiştiğini ve gücün aşikâr ülkeler üzerinde toplandığına değinen Nasr, “Orta Doğu’yu şekillendirme mümkünlüğü en yüksek olan rekabet artık Arap devletleri ile İsrail yahut Sünniler ile Şiiler ortasında değil. Arap olmayan üç rakip ortasında. Orta Doğu’nun bir sonraki çatışmaları İran ve Arap ülkeleri ortasında olmayacak. Arapların devranı geçti. Bölgenin geleceğini İran, Türkiye ve İsrail ortasındaki güç çabası belirleyecek” tabirlerini kullandı.
“BARIŞ MUTABAKATI TÜRKİYE’YE KARŞI BİR SİPER”
BAE’nin ve başka Arap ülkelerinin İsrail ile mutabakatına değinen FP muharriri, ” Abu Dabi, İsrail ile tarihi bir barış mutabakatı yapmak için İran’ı tehdit olarak gösterdi. Fakat bu barış mutabakatı, İran’a olduğu kadar Türkiye’ye karşı da bir siperdir” dedi.
“ASIL DİKKAT EDİLMESİ GEREKEN GÜÇ TÜRKİYE’DİR”
İran’ın emellerinin artık herkes tarafından net bir biçimde bilindiğini ve bunun sürpriz bir şey olmadığını söyleyen İranlı akademisyen, asıl dikkat edilmesi gereken gücün Türkiye olduğunu söyledi:
“İran’ın amaçları herkes tarafından biliniyor. Yeni olan, Türkiye’nin çok daha geniş bir bölgede öngörülemez bir istikrar bozucu olarak ortaya çıkması. Kendisine Batı’da bir gelecek tasavvur etmeyen Türkiye, artık İslami geçmişini daha kararlı bir formda kucaklıyor. Türkiye’nin hırsları artık hesaba katılması gereken bir güç. Örneğin, Türkiye şu anda Suriye’nin kimi kısımlarını işgal ediyor ve Irak’ta nüfuz sahibi. Kendilerini Libya iç savaşına soktular ve Kafkasya’da Ermenistan ile Azerbaycan ortasındaki Dağlık Karabağ uyuşmazlığına kararlı bir formda müdahale ettiler. Ankara’daki yetkililer ayrıyeten, Afrika Boynuzu ve Lübnan’da da aktif.”
RUSYA VURGUSU
“Suriye’de olduğu üzere Kafkasya’da da Türkiye ve İran’ın çıkarları Rusya’nınkilerle iç içe geçmiş durumda” diyen Nasr, “Kremlin’in Orta Doğu’ya olan ilgisi, sadece Libya, Suriye ve Dağlık Karabağ’daki çatışmalarda değil, tıpkı vakitte OPEC’den Afganistan’a kadar diplomatik sahnede de genişliyor. Moskova, bölgenin tüm kilit aktörleriyle yakın bağlarını sürdürüyor. Avantajlarını genişletmek için istikrar siyaseti izliyor. Orta Doğu’dan tam olarak ne istediği konusunda bir belirsizlik var, lakin ABD’nin ilgisinin azalmasıyla, Moskova bu bölgenin geleceğini şekillendirmede çok büyük bir rol oynamaya hazırlanıyor” dedi.
“TÜRKİYE’NİN SİYASETLERİ ARAP ÜLKELERİYLE ÇELİŞİYOR”
Yazıda, İsrail’in de Arap dünyası üzerindeki nüfuzunu genişletmek için adımlar attığı, Trump periyodunda Suriye toprakları olan Golan Zirvelerinin Tel Aviv’e verildiği, Batı Şeria’nın birtakım kısımlarının işgale uğramaya devam ettiği belirtildi:
“Arap ülkeleri İran ve Türkiye’ye karşı İsrail ile ittifak yaparak, ABD’nin bölgeye karşı azalan ilgisi karşısında İsrail’i “koltuk değneği” olarak görüyor.”
Tahran ile Tel Aviv ortasındaki gerginliğin Suriye’de devam ettiği, son olarak da İranlı nükleer fizikçi Fahrizade’nin öldürülmesiyle tepe yaptığı kaydedildi. Orta Doğu’daki gayretin yalnızca İran üzerinden yürümediğini aktaran Nasr, kelamı tekrar Türkiye’ye getirerek şu tabirleri kullandı:
“Türkiye’nin İsrail, Suudi Arabistan, BAE ve Mısır ile bağları yıllardır berbata gidiyor. İran’ın İsrail’e karşı Hamas’ı desteklemesi üzere, Türkiye de Müslüman Kardeşler’i destekleyerek Arap yöneticileri kızdırdı. Irak, Lübnan, Katar, Libya, Suriye ve Afrika Boynuzu’na uzanan Türkiye’nin kararlı duruşu, Suudi Arabistan, BAE ve Mısır’ın izlediği siyasetlerle direkt çatışıyor. Tüm bunlar, Orta Doğu’daki itici gücün artık ideoloji yahut din değil, eski moda realpolitik olduğunu gösteriyor.”
“BÖLGEDEKİ REKABETLER BİRBİRLERİYLE ÖRTÜŞÜYOR”
“İsrail-Suudi Arabistan-BAE durumunu güçlendirirse Katar ve Umman üzere kendisini tehdit altında gören ülkeler Türkiye ve İran’a güvenebilir” diyen Nasr, “İsrail ile Arap ülkelerinin birlikteliği, İran ve Türkiye’ye ortak hareket etme fırsatı verse de Türkiye’nin Kafkasya ve Irak’taki tavrı Tahran için kaygı verici hale gelebilir. Türkiye’nin Azerbaycan’a askeri dayanağı, İsrail’in Bakü’ye verdiği dayanak ile birebir çizgide ve İran, BAE ve Suudi Arabistan’ı endişelendiriyor” sözlerini kullanarak, bölgede birbiriyle örtüşen bu rekabetlerin ve taktiksel ittifakların, daha da öngörülemez hale gelebileceğini söyledi. Bu türlü bir durumda, Rusya ve Çin’in bölgeye müdahalesinin istikrarları değiştirebileceği kaydedildi.
Biden idaresinin bölgesel diyaloğu teşvik ederek tansiyonların azaltılmasında kilit bir rol oynayabileceğini söyleyen İranlı muharrir, “Türkiye ile ilgiler yıpranmasına karşın NATO müttefiki olmaya devam ediyor. Washington yalnızca İsrail ile Türkiye ortasındaki değil, birebir vakitte Türkiye ile Suudi Arabistan ve BAE ortasındaki bağları da geliştirmeye odaklanmalı. Bu Riyad ve Abu Dabi’yi Katar ile bağlarını sahiden düzeltmeye zorlamak manasına geliyor. Körfez ülkeleri ateşkes ilan etti, lakin onları bölen temel meseleler devam ediyor ve bunlar tam olarak çözülmezse, ortalarındaki farklılıklar diğer bir problemlere neden olabilir” dedi.
İran ile yaşanan krizin tahlilinin daha sıkıntı olduğunu söyleyen Nasr, ABD’nin bölge ülkelerinin de takviyesini gerisine alarak Tahran ile olan bu karmaşık durumu çözmesi gerektiğini kaydetti.
“ORTA DOĞU UÇURUMUN KENARINDA”
Orta Doğu’nun uçurumun kenarında olduğunu söyleyen Nasr, yazısını şu cümlelerle sonlandırdı:
“Orta Doğu uçurumun kenarında ve geleceğin barışçıl olup olmadığı ABD’nin izleyeceği yola bağlı. Biden idaresi, Orta Doğu’da ABD’nin bitmek bilmeyen angajmanlarından kaçınmak istiyorsa, bölgeye daha fazla vakit ve diplomatik kaynak ayırması gerekiyor. Washington gelecekte Orta Doğu’da daha az şey yapmak istiyorsa, evvel bir ölçü istikrar sağlamak için daha fazlasını yapmalı. Bölgesel dinamikleri daha geniş bir bakış açısıyla ele almalı ve yeni bölgesel güç rekabetlerinin azaltılmasını önceliği haline getirmeli.”
Haber7
