Adalet Bakanlığı’nın yaptığı açıklama şu formda;
Birtakım basın yayın kuruluşlarında yer alan, ceza infaz kurumlarına kabul ve girişlerde tutuklu ve mahkumlara uygulanan aramalarla ilgili savlara ait kamuoyunun yanlışsız bilgilendirilmesi hedefiyle basın açıklaması muhtaçlığı hasıl olmuştur.
Ceza infaz kurumlarında aramalar, 5275 sayılı Kanunun 36’ncı unsuru ve Ceza İnfaz Kurumlarının İdaresi ile Ceza ve Güvenlik Önlemlerinin İnfazı Hakkında Yönetmelik’in 34’üncü hususu, yeniden tıpkı kanunun 83 ve 116’ncı hususlarına dayanılarak hazırlanan “Hükümlü ve tutukluların ziyaret edilmeleri” hakkında yönetmelikte yer alan kararlara nazaran ve Genel Müdürlüğümüzün 12/06/2017 tarihli genel yazısı doğrultusunda yerine getirilmektedir.
Bu kapsamda, “hükümlünün üzerinde kuruma sokulması yahut bulundurulması yasak husus yahut eşya bulunduğuna dair makul ve önemli emarelerin varlığı ve kurum en üst amirinin gerekli görmesi hâlinde”, aşağıda belirtilen konular dikkate alınarak ayrıntılı arama yapılabilmektedir:
HASSAS KAPI VE DEDEKTÖRLER iKAZ VERiRSE!
a) Sıfat ve vazifesi ne olursa olsun herkes kuruma girişte hassas kapıdan geçmek zorundadır. Hassas kapı ve dedektörlerin ikaz vermesi ya da kuşku halinde kuruma girmekte ısrarcı olan şahıslara elle fiziki arama yapılmaktadır.
b) Kuruma kabul edilen hükümlü ve tutuklular, öncelikle genel kurallar çerçevesinde hassas kapı ve dedektör aramasından geçirilmektedir. Buna müteakip ilgililerin üstü ve elbisesi fiziki aramaya tabi tutulmaktadır. Genel olarak bu formda yapılan aramalar hükümlü ve tutuklunun kuruma kabul edilmesi için kafidir.
MAKUL VE AĞIR KUŞKU DURUMU
c) Genel arama süreçlerine karşın ilgilinin kuruma yasak husus yahut eşya sokacağına dair makul ve ağır kuşku varsa ayrıntılı arama uygulaması yapılır.
d) Ayrıntılı arama, tutuklu ve mahkumun utanma hissini ihlâl etmeyecek ve dışarıdan içerinin görünmeyeceği biçimde, yalnızca aramalar için tahsis edilmiş bir odada hükümlü ve tutukluyla birebir cinsiyetten iki işçi tarafından gerçekleştirilir.
e) Arama sırasında evvel vücudun üst kısmındaki giysiler çıkarılır, vücudun alt kısmında giysiler üst kısmındaki giysiler giyildikten sonra çıkarılır. Bu süreçler sırasında ilgiliye tek kullanımlık önlük verilir.
AYRINTILI ARAMA DOKTOR TARAFINDAN YERİNE GETİRİLİR
f) Ayrıntılı arama sırasında vücuda dokunulmaması için gerekli itina gösterilir. Öncelikle, tutuklu ve mahkumdan yasak husus yahut eşyanın kendisi tarafından çıkartılıp teslim edilmesi istenir. Aksi takdirde, vücut çukurları aranması gereken hallerde ayrıntılı arama tabip tarafından yerine getirilir.
g) Ayrıntılı arama, mümkün olan en kısa müddet içinde bitirilir.
Ayrıntılı aramada temel maksat; gerek ilgilinin gerekse öbür tutuklu ve mahkumların can, emniyet ve sıhhatlerinin korunmasıdır. Böylelikle tutuklu ve mahkumların korunması yanında kuruma kesici, delici alet, uyuşturucu üzere yasak husus girişlerinin de önüne geçilmesi sağlanmaktadır. Ayrıntılı arama, istisnai bir uygulamadır. Bu tıp durumlarda gereklilik, ölçülülük ve orantılılık unsurları temel alınmaktadır. Mevzuatta “çıplak arama” olarak belirtilen uygulama, ayrıntılı olarak yapılan bir arama tipi olup, hükümlü yahut tutuklunun büsbütün çıplak kalacak halde bir arama yapılması kelam konusu değildir.
‘İNSAN HAYSİYETİ İLE BAĞDAŞMAYAN MUAMELE’ TEZLERİ TEMELSİZ
Gerçekten Anayasa Mahkemesi 2013/5545 sayılı kişisel müracaata istinaden verilen 15/12/2015 tarihli kararı ile ayrıntılı arama nedeniyle Anayasa’nın 17’nci unsurunun üçüncü fıkrasının (insan haysiyeti ile bağdaşmayan muamele) ihlal edildiğine ait tezlerin “açıkça destekten mahrum olması nedeniyle kabul edilemez olduğu” sonucuna varmıştır. Kelam konusu kararda önlemin müracaatçıya uygulanış biçiminin, “çıplak arama kuruluşunun kaçınılmaz ögelerin ötesine geçmediği ve müracaatçının aşağılanması ya da küçük düşmesine sebebiyet vermediği” belirtilmiştir.
Yeniden Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi, “cezaevi güvenliğini sağlamak, cürüm işlenmesini ya da tertibin bozulmasını engellemek gayesiyle çıplak arama yapılmasının uygun ve gerekli olabileceğini” kabul etmiş, bu sürecin “ölçülü ve düzgün bir halde yürütülmesi gerektiğini” tabir etmiştir. (Van Der Ven/Hollanda, B. No: 50901/99, 4/2/2003, § 60)
Tıpkı formda, 1957 yılında BM tarafından “Mahkûmlara Yönelik Muamelede Gözden Geçirilmiş Taban Standart Kurallar” olarak isimlendirilen kurallar, 2015 yılı Aralık ayı içerisinde BM Genel Kurulunca gözden geçirilerek yine düzenlenmiş ve Nelson Mandela Kuralları olarak isimlendirilerek kabul edilmiştir. Cezaevlerinin memleketler arası standartlarını tayin eden bu kurallar içerisinde de ayrıntılı arama kabul edilmiş, “gereklilik, ölçülülük ve mahremiyete saygı” unsurları çerçevesinde yapılabileceği belirtilmiştir.
Avrupa Kurulu Bakanlar Komitesinin tavsiye kararlarında da bu cins aramalara hangi durumlarda başvurulacağı ve aramaların nasıl yapılacağının muhakkak halde ulusal hukuk tarafından düzenlenmesi gerektiği belirtilmiştir. Bugün İngiltere, Hollanda, İsveç, ABD, İtalya, Almanya üzere pek çok ülkede ceza infaz kurumlarında ayrıntılı aramaya ait karar ve uygulama bulunmaktadır.
Ayrıyeten ceza infaz kurumlarında infaz rejimi, mevzuatımız ve tarafı olduğumuz memleketler arası mukaveleler çerçevesinde, şeffaflıkla ve hukuka uygun olarak yürütülmektedir. Bu kapsamda ceza infaz kurumları; TBMM İnsan Haklarını İnceleme Kurulu, TBMM Dilekçe Komitesi, Kamu Denetçiliği Kurumu, Türkiye İnsan Hakları ve Eşitlik Kurumu, izleme konseyleri, cezaevi savcıları, infaz hâkimlikleri ile Adalet Bakanlığı müfettişleri ve kontrolörleri tarafından her vakit habersiz olarak denetlenebilmektedir.
Keza kurumlarımız milletlerarası seviyede Avrupa İşkenceyi Tedbire Komitesi (CPT), BM Azaba Karşı Komite (CAT), Azabın Önlenmesi Alt Komitesi (SPT) tarafından da izlenmektedir.
Üstte açıklanan sebepler ve esirgeyici unsurlar doğrultusunda yapılan aramalarda; ceza infaz kurumunda bulunanların güvenliğini ve sıhhatini tehdit edebilecek nitelikte, uyuşturucu unsur, delici ve kesici aletler, irtibat araçları, sim kart, örgütsel talimat içeren notlar üzere hususlar ele geçirilmiştir.
Sonuç prestijiyle, üstte izah edildiği üzere ceza infaz kurumlarında ayrıntılı arama istisnai bir uygulama olup gerek milletlerarası örgütlerin kabul ettiği gerekse birçok ülkenin uyguladığı bir önlem sürecidir. Ülkemizde de mahremiyete ve insan haysiyetine hürmet çerçevesinde üstte belirtilen sıkı form kurallarına uyularak yerine getirilmektedir. Bilhassa uyuşturucu ve terör kabahatlerinden hükümlü yahut tutuklu olup şahsen kendi vücudunu suiistimal etmek isteyenlerin önüne bu metotla geçilebilmektedir. İnfaz uygulamalarımız keyfi ve berbat muameleye sıfır tolerans anlayışıyla yerine getirilmektedir.
Kamuoyuna hürmetle duyurulur.
Haber7
