ABD Lideri Donald Trump’ın 29 Mayıs’ta yaptığı, “Bugün Dünya Sıhhat Örgütü ile bağlantımızı sonlandırıyoruz.” açıklaması, dünya gündemini meşgul etmeye devam ediyor.
2. Dünya Savaşı’nın çabucak akabinde 1948’de Birleşmiş Milletler (BM) nezdinde ABD ve sair global güçler tarafından kurulan DSÖ, topluluk sıhhatiyle ilgili memleketler arası çalışmaların merkezi durumunda.
Merkezi İsviçre’nin Cenevre kentinde bulunan 194 üyeli örgüt, yaklaşık 7,7 milyarlık dünya nüfusunun sıhhat sahasında güvenebileceği tek memleketler arası sıhhat platformu konumunda bulunuyor.
DSÖ, bulaşıcı marazlar konusunda üye devletlerle haber alışverişi, tıbbi bahislerde “hayati tavsiyelerde” bulunma, aşı çalışmalarını koordine etme ve düşük gelirli devletlere ekipman desteğinde bulunma üzere dünya umumunda sıhhat yerinde “sayısız” ve “benzersiz” bir role sahip.
PROGRAMLARIN OLUMSUZ ETKİLENMESİ
Fakat ABD’nin 70 yıldan fazla müddettir gündemini ve siyasetlerini belirlediği DSÖ’den çekilme kararının, örgütün global sıhhat hizmetlerini ve illetlere karşı verdiği mücadeleyi destekleyen birçok programını riske sokabileceği belirtiliyor.
Global halk sıhhati bilirkişileri, ABD’nin kararının Kovid-19 salgınının yanı sıra çocuk felci, sıtma, tüberküloz ve HIV/AIDS üzere DSÖ’nün öncülük ettiği sair “ölümcül hastalıklara” karşı verilen global savaşa zarar vereceğini tabir ediyor.
Mütehassıslar, bilhassa ABD’nin uzun vadedir değerli rol oynadığı DSÖ çocuk felci aşı programının riske girebileceği konusunda ikazda bulunuyor.
ABD Lideri Trump’ın çekilme kararının, “çocuk felcinin gezegenden kökünün kazılıp atılma” eşiğinde olunan bir periyoda denk gelmesine dikkat çekiliyor.
Bu tezlere karşı ABD idaresi ise DSÖ’den çekilme kararının, Kovid-19 salgınındaki taahhütlerini etkilemeyeceğini, ABD’nin zati salgına karşı küresel uğraşa destek için 10 milyar dolar ayırdığını ve kararın ABD’nin global sıhhat ve kişisi yardımlardaki rolünü azaltmayacağını savunuyor.
FİNANSAL ZORLUK BEKLENTİSİ
ABD, kurulduğundan bu yana DSÖ’nün bir numaralı finansörü. Bu memleketin örgütten çekilme kararı, DSÖ Umumî Yöneticisi Dr. Tedros Adhanom Ghebreyesus’u yeni finansal kaynaklar bulma arayışına itti.
Hakikaten Ghebreyesus, 25 Haziran’da Almanya ve Fransa sıhhat bakanlarını Cenevre’ye davet etti. Her iki devlet, Kovid-19 salgınına karşı uğraşta DSÖ’ye finansal ve siyasal destek lafı verdi.
Almanya Sıhhat Bakanı Jens Spahn, DSÖ’ye bu yıl 500 milyon avrodan fazla nakitle maske ve tıbbi gereç eği sağlayacaklarını açıkladı.
Fransa Sıhhat Bakanı Olivier Veran ise örgüte 140 milyon avro destek vereceklerini bildirdi.
Avrupa Birliği’nin (AB) yanı sıra Çin, İngiltere ve daha birçok ülke DSÖ’ye değerli ölçüde finansal destek lafı vermişti.
Ghebreyesus, 27 Haziran’da ise örgütün global sıhhat sıkıntılarına karşı verdiği uğraşa finansal destek sağlamak gayesiyle “DSÖ Vakfı” kurulduğunu duyurmuştu. Vakfın kurulma gayelerinden birisi de üye devletler dışında hususî kolun de desteğini alabilmek.
Bu gelişmeler ışığında mütehassıslar, ABD’nin örgütten çekilmesine karşın DSÖ’nün kısa vadede finansal zorluk yaşamayacağı konusunda hemfikir.
“TRUMP’IN DÜŞÜNDÜĞÜ KADAR KOLAY OLMAYACAK”
Trump idaresi, 6 Temmuz’da Kongre ve BM’ye gönderilen bildirimle, ABD’nin DSÖ’den çekileceğini duyurmuştu.
Gelgelelim DSÖ mevzuatına nazaran, üye bir devletin örgütten ayrılması için 1 yıl evvelden bildirimde bulunması gerekiyor.
BM, ABD’nin DSÖ’ye olan borçlarını ayrılmadan evvel ödemesi ve finansal yükümlülüklerini de yanına getirmesi gerektiğini bildirdi.
AA muhabirinin ulaştığı DSÖ sözcüleri, ABD’nin çekilme kararına ait icmal yapmaktan kaçındı. Bununla birlikte, çekilme sürecinde tüm salahiyetin DSÖ ismine BM Umum Sekreteri Antonio Guterres’te olduğu belirtildi.
DSÖ İMAJI OLUMSUZ ETKİLENEBİLİR
Umumi Yönetici Ghebreyesus, Cenevre’de düzenlediği basın içtimalarında, ısrarlı sorulara karşın ABD’yi eleştirmekten imtina ediyor, daima zeytin kolu uzatıyor ve kararın tekrar gözden geçirilmesi davetinde bulunuyor.
Her ne kadar Ghebreyesus’un konuşmalarındaki özgüveni dikkati cazip bulunsa da ABD’nin DSÖ’den çekilme kararının “sembolik” olarak tarihi bir adım olduğu görüşü hakim.
Kararın, Kovid-19 salgınını ele alış şekliyle zaten global reaksiyonların odak merkezi haline gelen DSÖ’yü, “imaj” cihetinden de olumsuz etkileyeceğinin altı çiziliyor. Hedef tahtası haline gelen örgüte olan inancın sarsılabileceği dile getiriliyor.
DSÖ’yü eleştiren Brezilya ve öbür devletlerin de örgütten çekilip çekilmeyeceği ise merak konusu.
Şimdiye kadar ABD’nin çekilmesiyle DSÖ’de oluşacak boşluğu doldurmaya ise Çin ve Rusya da dahil hiçbir memleket talip olmadı.
KARARIN YANSIMALARI
Trump idaresinin salgına karşı gayrikâfi kalmakla suçladığı DSÖ’den çekilmek için Kongreye resmi bildirim yollaması, ABD kamuoyunda karara ait şiddetli tartışmalara yol açtı.
Mahsusen Demokrat Kongre üyeleri ve sıhhat mütehassısları, Trump’ın DSÖ’den ayrılma kararı ile yalnızca başka memleketleri değil birebir devirde Kovid-19 vakaları ve vefat sayılarının artmaya devam ettiği ABD’yi de çetine sokacağı yanında görüş bildiriyor.
Kamuoyundan gelen yansıların başında, ABD’nin Kovid-19 da dahil olmak üzere gelecekteki tüm salgınlara karşı memleketler arası savaşta yalnız kalacağı kaygısı hakim olurken, gayri kıymetli itilaflardan da çekilen Trump idaresi, bu kararla ABD’yi milletlerarası platformda gün geçtikçe yalnızlaştırdığı gerekçesiyle eleştiriliyor.
KARARA REAKSIYONLAR
ABD’nin DSÖ’den çekilmesi ve muhtemel tesirlerine ait ortak bir metin hazırlayan ABD’li akademi, sıhhat ve hukuk dünyasından 700 bilirkişi, karara sert reaksiyon gösterdi.
Kovid-19 salgınının, ABD’nin ulusal güvenliği ile başka devletlerde başlayan salgınların direkt kontaklı olduğunu gösterdiğine vurgu yapılan açıklamada, ABD idaresinin aldığı çekilme kararı ile küresel ticareti tekrar başlatma kararının birbiriyle çeliştiği belirtildi.
Başkaca ABD Yöneticisinin memleketler arası mevzularda tek taraflı hareket etme yetkisinin olmadığı ve aldığı kararların Kongre tarafından da onaylanması gerektiği vurgulanan ortak metinde, “ABD Kongresi, duruşmalar, kamu ve ulusal çıkarlarımız ismine alınan pervasız kararları durdurma salahiyetine sahiptir.” tabirlerine taraf verildi.
Bununla birlikte dünyanın çeşitli memleketlerinden yardım kuruluşları, tabipler ve sıhhat şirketlerinden oluşan 1000’in üzerinde kuruluş ise Beyaz Saray’a bir mektup göndererek, karardan vazgeçmesi için Trump’a davette bulundu.
Mektupta, çekilme kararının ABD’yi bir sonraki mümkün bir salgında yalnız başına bırakacağı ve DSÖ’nün yerde yaptığı çalışmalara da maddi açıdan büyük darbe vuracağı vurgulandı.
ABD’NİN EĞI BÜTÇE’NİN YÜZDE 14’Ü
Nüfus ve ekonomik büyüklüklerine nazaran bünyesindeki 194 üye devletten yıllık fiyat alan DSÖ, bütçesinin yüzde 25’ini bu fiyatlardan karşılıyor.
Yıllık 4,5 milyar dolarlık bütçeye sahip DSÖ, yekun rakamın ekseriyetini “gönüllü yardımlardan” sağlarken, 2018 ve 2019’da 893 milyon dolar ek yapan ABD, tıpkı devranda “en fazla ödeme yapan devlet konumunda” nokta alıyor.
Olağanda DSÖ’nün yıllık bütçesinin yaklaşık yüzde 14,67’sine tekabül eden 237 milyon dolarlık üyelik fiyatı olan ABD’nin yaptığı yekun ödemenin 656 milyon doları ise memleket içinden yapılan “gönüllü katkılardan” oluşuyor.
ABD’li Microsoft’un kurucusu Bill Gates ve eşine ilişkin olan “Bill&Melinda Gates Vakfı” 531 milyon dolarlık istekli ödemeyle 2. sırada konum alırken, İngiltere ise 355 milyon dolarla üçüncü sırada geliyor.
Haber7
