Türkiye’nin tarihindeki en büyük keşfi yaparak Karadeniz’de bulduğu 320 milyar metreküplük doğal gazla memleketler arası ticarette daha sağlam bir duruma geleceği öngörülürken, gaz ithalatı yapılan ülkelerle devam eden fiyat pazarlığı görüşmelerinde ve mevcut kontratların şekillenmesinde değerli bir avantaj sağlayacağı vurgulanıyor.
Türkiye’nin yıllık doğal gaz üretimi 2019 sonu prestijiyle 473,8 milyon metreküpe yükselirken, doğal gaz ithalatı da 45,2 milyar metreküp oldu.
Türkiye’nin doğal gaz ithalatında geçen yıl yüzde 33,6 ile en büyük hissesi alan Rusya’yı, yüzde 21,2 ile Azerbaycan ve yüzde 17,1 ile İran takip etti.
Türkiye’nin uzun vadeli gaz kontratları bulunan bu ülkelerden boru sınırları aracılığıyla ithalat gerçekleştirilirken, kalan yüzde 28,1’lik kısım ise Cezayir, Nijerya, Katar, ABD, Trinidad ve Tobacco ve Norveç üzere çeşitli ülkelerden sıvılaştırılmış doğal gaz (LNG) olarak yapıldı.
UZUN VADELİ KONTRATLARIN MÜHLETI DOLUYOR
Türkiye’nin uzun vadeli doğal gaz kontratlarının büyük bir kısmının sona ereceği tarih yaklaşırken, daha uygun fiyata ithal edilebilen LNG’nin hissesi da giderek artış gösteriyor.
Bu kapsamda, Boru Çizgileri ile Petrol Taşıma AŞ (BOTAŞ) ve özel bölümün Rusya’nın devlet şirketi Gazprom ile 8 milyar metreküp gaz ithalatını kapsayan uzun vadeli mukaveleleri 2021’de sona eriyor. Birebir tarihte, Azerbaycan ile yapılan 6,6 milyar metreküp gaz kontratının müddeti ve Nijerya ile de 1,3 milyar metreküpü kapsayan uzun vadeli LNG muahedesinin müddeti de doluyor.
Ayrıyeten, Cezayir ile 4,4 milyar metreküpü kapsayan uzun vadeli LNG kontratının mühleti 2024’te, Rusya’dan Mavi Akım boru sınırıyla ithal edilen 16 milyar metreküplük gaz mukavelesinin müddeti 2025’te ve İran ile yapılan 9,6 milyar metreküplük uzun vadeli gaz kontratının müddeti ise 2026’da sona eriyor. Trans Anadolu Doğal Gaz Boru Çizgisi ile gelen 6 milyar metreküp gaz kontratının müddeti ise 2033’te biterken, Türk özel bölümün Rusya ile olan toplam 6 milyar metreküplük gaz mukavelelerinin vadesi 2043’te doluyor.
Böylelikle, gelecek 5-6 yıl içerisinde Türkiye’nin başta Rusya olmak üzere Azerbaycan, İran, Cezayir ve Nijerya ile yaptığı ve 45 milyar metreküp gaz ithalatını kapsayan uzun periyotlu gaz kontratlarının geleceğinin nasıl şekilleneceğine ait fiyat müzakereleri ve görüşmeler sürüyor.
Uzmanlara nazaran, Karadeniz’deki 320 milyar metreküplük doğal gaz rezervi kelam konusu kontrat görüşmelerinde Türkiye’nin elini güçlendirirken, ticaret merkezi olma gayesini gerçekleştirmesine de yardımcı oluyor.
Tıpkı vakitte, gazın bulunduğu bölgede daha derine inen sondajların gerçekleştirileceği ve potansiyel öteki keşiflerin de olabileceği öngörülüyor.
“KEŞİF, AVANTAJLI BİR PERIYODA DENK GELDİ”
Yatırım ve danışmanlık şirketi APLUS Güç Ortağı Volkan Yiğit, Fatih sondaj gemisinin Sakarya Gaz Alanı’ndaki keşfinin Türkiye için çok avantajlı bir periyoda denk geldiğine dikkati çekerek, “Türkiye’nin uzun periyotlu doğal gaz tedarik mutabakatlarının 16 milyar metreküplük kısmının 2021 yılında biteceğini biliyoruz. Keşfin en büyük katkılarından biri de bu sayede olacak. Bilhassa son birkaç yıldır bu hususta çok olumlu adımlar attığımızı söyleyebilirim.” dedi.
Bu adımları gaz depolama ve iletim tarafında yapılan altyapı ve LNG yatırımları olarak sıralayan Yiğit, şöyle konuştu:
“LNG ve yüzer LNG muahedeleri sayesinde Türkiye, petrole dayalı boru gazı mukavelelerinin hissesini düşürme konusunda başarılı oldu. Bu yıl yeni tip koronavirüs salgının da tesiriyle global piyasalarda düşen LNG fiyatlarından yararlanarak, bu alanda atılan adımların meyvelerini de toplamaya başladık. Yani Türkiye artık ucuz doğal gaz bulduğunda alıp depolarını doldurma kabiliyetine erişti ve bu kapasiteyi daha da artıracak. Bu adımlar elbette yalnızca ucuz LNG tedariki için değil, öbür yandan Gazprom ile mevcut mukavelelerin uzatılması yahut yenilenmesi bahislerinde elimizi güçlendirmek için atıldı. Gazprom’un benzeri durumlarda öteki ülkelerle masaya oturduğunda yaptığı indirimleri ya da kontrat şartlarında alıcının lehine yapılan değişiklikleri biliyoruz. Bu tarafta başarılı adımlar atılırken ve kontrat yenileme görüşmeleri sürerken, hem global piyasalardaki fiyatların düşük gitmesi hem de doğal gaz keşfimiz bizi çok avantajlı bir pozisyona getirebilir.”
Yiğit, Gazprom ile olan kontratlardaki fiyat formülünün birtakım petrol türevlerine bağlı olarak belirlendiğini anımsatarak, bilhassa petrol fiyatının yükseldiği dönemlerde dolar bazında çok yüksek gaz maliyetleriyle karşılaşıldığını söyledi.
Keşfin akabinde Türkiye’nin üretim ölçüsünün artmasıyla gaz piyasasında yüklü ortalama maliyetinin düşeceğini belirten Yiğit, “Çünkü rezervden doğal gaz üretme maliyetimiz her şartta mevcut mukavele fiyatlarımızın altında olacaktır. İç piyasada ticaret tarafında yaratacağı tesirlerini yorumlayabilmek için ise bu gazın ticarete nasıl entegre edileceğine dair stratejinin belirlenmesini bekleyeceğiz.” değerlendirmesinde bulundu.
Yiğit, gaz ticaret merkezi olabilmek için ise gaz üretimi yapmanın kaide olmadığını ancak Türkiye’nin kendi üretiminin önemli bir oranda artmasının memleketler arası ticarette daha sağlam bir duruma gelmesine yardımcı olacağını vurguladı.
Öte yandan, ticaret merkezi maksadı için kimi adımların geciktiğini kaydeden Yiğit, piyasa dinamiklerinin gerektirdiği adımların süratle atılması gerektiğinin altını çizdi.
“UCUZ GAZ VE ELEKTRİK İÇİN FIRSAT”
Güç Ticareti Derneği Lideri Burak Kuyan, Türkiye’nin Karadeniz’deki 320 milyar metreküplük doğal gaz keşfinin birçok açıdan stratejik kıymete sahip olduğunu söz ederek, kelam konusu keşfi “başka adımları da tetikleyen bir sarmal” olarak nitelendirdi.
Bu kapsamda, Karadeniz’in Türkiye’nin yeni keşifler yapması açısından potansiyele sahip olduğunu belirten Kuyan, “Bu keşif Türkiye için büyük oranda bir oyun değiştirici. Buradan yıllık çıkarılabilecek rezerv ölçüsünün 5 milyar metreküp düzeyinde olabileceği düşünülüyor. Bu sayı da Türkiye’nin yıllık doğal gaz tüketiminin yüzde 10’una denk geliyor. Türkiye’nin bu oranda bir gazı kendisinin üretmesi, doğal gaz ticareti açısından öngörülebilirlik ve sürdürülebilirlik sağlayacak zira artık fiyatı Brent petrole yahut bizim dışımızda gelişen faktörlere endeksli ithal ettiğimiz gazın ölçüsü azalacak.” diye konuştu.
Kuyan, kelam konusu keşfin tesirinin yalnızca doğal gazla kalmayacağına dikkati çekerek, şunları kaydetti:
“Türkiye daha ucuz gaza erişim sağlayabileceği ve piyasaya daha düşük fiyatlı gaz sunabileceği için, Avrupa’dan daha ucuz elektrik üreten bir ülke haline de gelebilecek. Endüstrici daha ucuza elektrik kullandığında, bu otomatik olarak ihracat potansiyelini de artırıyor. Bu yüzden hem elektrik hem de doğal gaz ticaretine ivme kazandıracak bir sürecin de birinci adımı olarak görebiliriz. Önümüzdeki periyotta Türkiye’nin güç ticaret merkezi olma gayesine daha süratli koşmaya başlayacağını söyleyebilirim. Ticaret açısından en güç bahis fiyattan çok fiyatın öngörülebilir olması. Türkiye’nin artık güçte kendi kendine yetebilecek bir ülke haline gelebilecek olması önümüzdeki en büyük fırsat.”
Haber7
