ABD Bagram Hava Üssü’nü devretti
ABD ve NATO birliklerinin Afganistan’dan çekilmesiyle birlikte Türkiye’nin, başşehir Kabil’deki Hamid Karzai Havalimanı’nın korunması için talip oldu.
ABD ile yürütülen görüşmeler ise devam ediyor. Ankara, siyasi, askeri, ekonomik ve lojistik dayanak verilmesini talep ediyor.
Afganistan’da baskın güç olan Taliban ise, NATO vazifesi çerçevesinde Türkiye’nin ülkede kalmasını istemiyor.
Örgüt geçtiğimiz günlerde 8 unsurluk bir bildiri yayımlayarak, Türkiye’yi tehdit etti.
Hürriyet muharriri Fatih Çekirge de Afganistan’daki bu çıkmazı, 3 yıl Afganistan’da NATO’nun sivil temsilcisi olarak vazife yapan Hikmet Çetin ile görüştü.
TÜRKİYE TALİBAN’LA DA ANLAŞIP AFGANİSTAN’DA KESİNLİKLE KALMALI
SORU: Türkiye’nin NATO ismine orada kalması konusunda ne düşünüyorsunuz?
YANIT: Türkiye Afganistan’ı yalnız bırakmamalıdır. Kesinlikle orada olmalıdır. Lakin bunun değerli bir koşulu var. O da Taliban’la bir görüşme olmalı ve anlaşılmalıdır.
– Lakin şu ana kadar Taliban “evet” demedi.
– Demedi lakin Türkiye Afganistan’da çok sevilir. Türkiye’yi NATO olarak değerlendirince reaksiyon veriyorlar. Lakin kardeş ülke tarihimiz var. Düşünün ki 1 Mart 1921’de Türkiye’yi birinci tanıyan ülke Afganistan. Birinci büyükelçimizi Atatürk oraya atamış. Medine’yi savunan Fahrettin Paşa. Birinci yabancı ziyaret Afganistan hükümdarından gelmiş. Yani çok derin bağlar var. NATO’daki tek Müslüman ülke Türkiye. Bütün bunlar değerli. Ve bu nedenle ben Türkiye’nin Afganistan’a her türlü takviyesi vermesi gerektiğine inanıyorum. Lakin bir halde Taliban’ın “evet” demesi sağlanmalı. Taliban’ın da “kabulü” olmalı. Olağan ABD üzerinden konuşarak gelince Taliban daha da gerildi.
– Taliban’ın kabulü olmazsa…
– Olmazsa risk olur. Risk yükselir. Tekrar söylüyorum; Türkiye ne yapıp edip Afganistan’ı yalnız bırakmamalı.
İKİ TARAFA DA RİCA ETTİM
SORU: Pekala siz vazifedeyken bu çatışmayı durdurmak için bir şeyler yapmadınız mı?
YANIT: Yapmaz olur muyum? Biliyorsun, Pakistan Taliban’ı destekliyor. Lakin Hindistan da Pakistan’la savaş halinde. Bu iki ülkenin ortasındaki rekabet Afganistan’ı vuruyor. Bir kezinde Pakistan ziyareti yaptım. O devir Sayın Müşerref devlet lideri. Kendisine “Lütfen Hindistan’la aranızdaki bu çatışmayı Afganistan’a taşımayın. Afganistan ziyan görüyor” dedim. O da bana Hindistan’ı şikâyet etti. Sayın Müşerref’le bunu iki kere konuştum.
AFGANİSTAN’DA HİNDİSTAN-PAKİSTAN ÇEKİŞMESİ DE VAR
SORU: Pekala Hindistan ne diyor?
KARŞILIK: Hindistan’ın da Kabil’de çok pahalı bir büyükelçisi vardı. Ona da birebir şeyi söyledim. “Lütfen bu görüşlerimi merkezinize iletin” dedim. Sonra oradan da Pakistan şikâyeti geldi. Sonuç olarak Afganistan’da ayrıyeten bir Pakistan-Hindistan rekabeti var.
SORU: Misyon yaptığınız periyotta Taliban’la hiç temas yok muydu?
YANIT: Olmaz olur mu? Natürel dağdakilerle değil ancak yakınlarıyla temas oluyordu. Onlarla konuşurken “Biz sizi severiz, kardeş ülkesiniz lakin siz ABD ile geldiniz, NATO ile geldiniz, işgaldir bu” diyorlardı. Bu nedenle ben ne yapıp yapıp Taliban’ın evet demesi değerlidir diyorum. Bakın tekrar söylüyorum, Türkiye oraya kesinlikle gitmelidir. Gitmezseniz işte bu türlü emirliklerin eline kalıyor.
TÜRKİYE TALİBAN’LA AFGAN HÜKÜMETİ ORTASINDA ARACI OLABİLİR
SORU: Diyelim ki Türkiye oraya gitti. Havalimanı muhafaza ve işletme dışında merkezi hükümetle Taliban ortasında bir müzakere sürecini başlatmak için Türkiye aktif olabilir mi?
YANIT: Bir sefer ABD’nin Şubat 2020’de yaptığı mutabakata nazaran şimdiye kadar merkezi hükümetle Taliban ortasında bir mutabakat yapılması gerekiyor idi. O daha yapılmadı. O muahede nasıl ve ne vakit olacak muhakkak değil. Taliban artık alana hâkim. Bu noktada Türkiye orada arabulucu olmasa da eminim yardımcı olabilir.
ABD VİETNAM’DA, SOVYETLER AFGANİSTAN’DA YENİLDİ
SORU: Neden bir türlü huzur bulamıyor Afganistan?
KARŞILIK: Afganistan bir gariban ülke. Ve başına ne geldiyse hepsi dışarıdan geldi. Evvel Sovyetler geldi. 10 sene oradaydı ve hâkim olamadı. Çekildi. Sonra dünya Afganistan’ı yalnız bıraktı. Sovyetlere karşı beslenen El Esas üzere yapılar oraya hükümran oldu. Pakistan medreselerinde cihat öğrenen Taliban direndi. Artık de ABD oradan çekilmek zorunda kaldı. Afganlar iyi beşerler. Onurlular. Ancak bir halde soğuk savaşın bedelini Afganistan ödedi. Yani ABD Vietnam’da mağlup oldu. Sovyetler Afganistan’da mağlup oldu.
DÜNYA AFGANİSTAN’I YALNIZ BIRAKTI
SORU: Soğuk Savaş’ın bedelini Afganistan’a ödettiler derken neyi kastettiniz?
KARŞILIK: 1989 yılında Sovyetler Birliği çekilme kararı alınca başta ABD olmak üzere Batı ülkeleri Afganistan’ı yalnız bıraktı. O vakte kadar Sovyetlere karşı desteklenen cihat örgütleri, El Kural falan, ABD, Pakistan ve Suudi Arabistan’ın dayanağıyla oradaydılar. Sovyetler terk edince Afganistan’ı bu örgütlerle baş başa bıraktılar. Dünya adım adım El Düstur ve Taliban’ın gelişini seyretti. Ve 1994’te bütün Afganistan’a hâkim oldular. ABD, Sovyetler çekildi diye “Tamam, iş bitti” dedi. 11 Eylül’deki akına kadar bu durumu seyrettiler. Artık tekrar 2001’e döndü durum. Yani 20 yıl ortadan sonra tekrar Taliban geldi.
RUSYA VE ÇİN FAKTÖRÜ
SORU: Pekala bir de orada Çin, İran ve Rusya faktörü var. Onlar nasıl dengelenecek?
KARŞILIK: Kabil Hükümeti ve Taliban’ın evet demesi halinde ben onların bir sorun çıkartacağını düşünmüyorum. Doğal bir noktayı da hatırlatmam gerekir. Bence Kabil Hükümeti’nde bir yanlış anlaşılma oldu. Yani biliyorsunuz Pakistan Taliban’ı destekliyor ve Kabil Hükümeti de bununla savaşıyor. Onlar Türkiye’nin Hamid Karzai Havalimanı’nı Pakistan’la birlikte koruyacağını düşünüyor. Bu da Kabil Hükümeti’nde bir soru işareti doğurmuş görünüyor. Bence bu büsbütün bir yanlış anlaşılma.
Haber7
