Türkiye ile istikrarlı bir işbirliği geliştirmeye uğraş gösterdiğine dikkat çeken uzmanlar, Çin’in Türkiye’nin de dahil olduğu bir Asya bloku oluşturmaya çalıştığını söz etti.
İşte Kırgızistan-Türkiye Manas Üniversitesi Tarih Kısmı öğretim üyesi Doç. Dr. Cengiz Buyar’ın “Yükselen bir bedel olarak Asya ve Türkiye’nin rolü” başlıklı tahlil yazısı;
Milletlerarası alakalarda Atlantikçilik, Batıcılık ve Avrasyacılık üzere jeopolitik yaklaşımlar özellikle 1990’lı yıllardan sonra faal bir biçimde tartışıldı ve tartışılmaya da devam ediyor. Batıcılık yahut dünyanın Batı merkezli kıymetlendirilmesi yeniliğini hala koruyan bir yaklaşım. Buna rağmen Atlantik’in artık güç kaybettiği ve yeni jeopolitik merkezin Asya olduğu gün geçtikçe daha yaygın bir formda lisana getiriliyor. Londra’da olduğu kadar Berlin’de de artık 21. yüzyılın Asya yüzyılı olacağı ve yükselen Asya ile bağların nasıl şekillendirileceği tartışılıyor. German Foreign Policy üzere birçok tahlil ve strateji merkezi uzun müddettir bu hususa odaklanmış durumda. Atlantik, Avrupa ve Asya ortasındaki ilgilerde hangi jeopolitik yaklaşımın kabul edilmesi gerektiği çok istikametli olarak ele alınıyor.
Türkiye Dışişleri Bakanlığı özellikle 5 Ağustos 2019 tarihi prestijiyle “Yeniden Asya” sloganıyla tesirli bir Asya siyaseti takip edeceğini ilan etti. Bu doğrultuda birçok kurum ve kuruluş bir ortaya gelerek bu siyasetin çerçevesini ve tarafını belirleyecek çalışmalar yaptılar. Birebir yıl kurulan Antalya Diplomasi Forumu da bu siyasetin bir kesimi olarak kıymetlendirilebilir. Türk dış siyasetinde yeni jeo-stratejilerin geliştirilmesine yönelik önemli adımların atıldığı ve güçlü bir iradenin ortaya koyulduğu net bir biçimde görülüyor.
Dışişleri Bakanı Mevlüt Çavuşoğlu’nun Aralık 2019’da düzenlenen “Yeniden Asya” çalıştayının açılış konuşmasındaki “Bir yandan Avrupa bütünleşme süreci içerisinde yerimizi almaya devam edeceğiz ve dünyanın en güçlü ittifakı olan NATO’da kilit pozisyonumuzu koruyacağız. Birebir vakitte tarihin tekrar Asya’ya gerçek akışında, en batıdaki Asyalı, en doğudaki Avrupalı olarak kilit rolümüzü üstlenmeyi sürdüreceğiz” tabiri de Türkiye’nin bu açılımdaki pozisyonunu ve rolünü ortaya koyuyor.
Tekrar Mevlüt Çavuşoğlu’nun Asya’nın merkezindeki Kırgızistan’da 10 Mart 2021 tarihinde yaptığı “Türkiye koşarken dış siyaset duramaz. Yenilikçi olmak ve dış siyaset araçlarımızı değişen koşullara uyarlamak için öbür adımlar da atıyoruz. Artık herkesin gördüğü bir gerçek var. Asya gerçeği. 21. yüzyıl Asya asrı olacak. Biz de Asya’nın tarihi bir kesimi olarak bu yükselişte yerimizi almak için ‘Yeniden Asya’ teşebbüsünü başlattık. Teşebbüsümüzün emeli Asya ile tekrar daha güçlü bağlanmak. Avrupa-Atlantik ile Avrupa, yani dünyanın birinci ve ikinci ekonomik alanları ortasındaki pozisyonumuzu bir avantaja çevirmek. Yine Asya teşebbüsümüz cet yurdumuz Orta Asya ile bağlarımıza de yeni bir boyut kazandıracak. Zira birebir dev çınarın kolları, tıpkı güçlü gövdenin kollarıyız” halindeki konuşması, bu yeni stratejinin alanda net bir biçiminde lisana getirilmesi olarak kıymetlendirilebilir.
2019 yılında çerçevesi belirlenen bu jeopolitik teşebbüsün pandemiden ötürü bir yıl kadar yavaşladığı görülüyor. Ancak şiddetli pandemi sürecinde Türkiye birçok ülkeye önemli insani yardımlar yaptı. İnsan merkezlilik, adalet, hak ve eşit paylaşım üzere insanî kıymetlerle ilgili yapılan açıklamalar dünya medyasında, özellikle toplumsal medyada ve Asya’da geniş bir biçimde yer aldı. Münasebetiyle pandemi sürecinde Asya bölgesinde Türkiye’nin dış siyasetini destekleyecek olumlu bir algı gelişti. 2021 yılının birinci ayları prestijiyle Yine Asya teşebbüsüne kalındığı yerden süratli bir başlangıç yapıldığı görülüyor; bu durum da siyasetteki kararlığı ortaya koyuyor.
– Bilgilerle Asya
Asya kıtasının coğrafik olarak tanımlanmasıyla ilgili birtakım farklı yaklaşımlar bulunuyor. Bununla birlikte genel olarak Asya kıtası altı bölgeye ayrılmakta: Kuzey Asya (Ural dağlarından okyanusa kadar), Orta yahut Merkezî Asya (Türk Cumhuriyetleri ve Tacikistan), Batı Asya (Orta Doğu yahut Yakın Doğu), Güney Asya (Afganistan, Pakistan, Hindistan vd.), Doğu Asya yahut Uzak Doğu (Çin, Kore ve Japonya), Güneydoğu Asya yahut Asya Pasifik (Vietnam, Kamboçya, Tayland, Endonezya, Malezya, Filipinler, vd.). Bu bölgelerin tamamında 50 civarında bağımsız devlet bulunuyor ve toplam nüfus 4,5 milyarı çoktan geçmiş durumda. Dünya nüfusunun yarıdan fazlasını teşkil eden bu sayılar bile bölgedeki potansiyeli anlamak için kâfi.
Kıtadaki Delhi, Tokyo, Cakarta, Dubai, Kuala Lumpur, Mumbai, Seul, Şangay, Karaçi, Pekin, Guangzhou, Osaka, Dakka, Bangkok, Doha, Hong Kong, Singapur üzere kentler dünya genelinde birer finans ve ticaret merkezi haline gelmiş durumdalar.
Asya Kalkınma Bankası’nın bilgilerine nazaran, Asya bir bütün olarak dünyanın geriye kalan tamamından daha süratli büyüyen bir bölge ve burası 2050’de dünya üretiminin yarıdan fazlasını karşılıyor olacak. Üretim açısından âdeta dünyanın fabrikası olan Çin pandemiye karşın ihracat rekoru kırdı ve 2020 yılı büyüme oranları beklenenin üzerinde gerçekleşti. Hindistan gün geçtikçe yükselen dinamik bir iktisada sahip. Bu ülkeler bütün üreticiler açısından devasa birer pazar. 2020 yılında Alman otomotiv devlerinden Volkswagen toplam satışlarının yüzde 41’ini, BMW yüzde 32’sini, Daimler yüzde 29’unu yalnızca Çin’de yapıyor. Bunun yanında dünya markalarının Çin ve Asya’nın öbür ülkelerindeki satış sayıları, dünyanın öbür bölgelerine nazaran devamlı artış göstermekte ve cirolarındaki oran daha da üstlere çıkmakta. Kore ve Japonya birer teknoloji ülkesi. Malezya ekonomik refah seviyesi yüksek ve teknoloji geliştiren bir İslam ülkesi. Singapur ve Endonezya da süratle gelişmekte olan ülkeler ortasında yer alıyor.
Batı Asya yahut yaygın tabirle Orta Doğu’yu Türkiye jeo-stratejisi açısından başka bir kategoride değerlendirirsek, günümüz datalarından hareketle Asya kıtasının gelecekteki ekonomik ve siyasî potansiyelinin her geçen gün artacağı çok net bir halde görülüyor.
– Türk Cumhuriyetleriyle sıkı işbirliği
Dışişleri Bakanı Mevlüt Çavuşoğlu 5-10 Mart 2021 tarihleri ortasında Türkmenistan, Özbekistan ve Kırgızistan’ı kapsayan bir ziyaret gerçekleştirdi. Bu ziyaretlerinde Türk cumhuriyetlerinin devlet liderleriyle görüştü ki bu da ilgilerin en üst seviyede tutulmak istendiğinin göstergesiydi. Bu ziyaretler sonunda ulaşım, lojistik, güç, siyaset ve iktisat alanlarında, münasebetlerdeki potansiyeli hayata geçirmek için çalışmalara sürat kazandırılacağı anlaşılıyor.
17 Mart’ta ise Kazakistan Başbakan Yardımcısı ve Dışişleri bakanı Mukhtar Tileuberdi Türkiye’yi ziyaret etti. Tekrar Çin Halk Cumhuriyeti Dışişleri Bakanı Vang Yi de Türkiye’ye kıymetli bir ziyaret gerçekleştirdi. Bu toplantıda diplomatik münasebetlerin 50. yıldönümünde tarafların birbirleriyle ekonomik işbirliği potansiyeli ele alındı.
Çavuşoğlu Mart sonu prestijiyle Tacikistan’ı ziyaret etti ve burada düzenlenen Asya’nın Kalbi-İstanbul Süreci 9. Bakanlar Konferansı’na katıldı. Tacikistan Cumhurbaşkanı İmamali Rahman ile görüştü. Yeniden Afganistan ve Azerbaycan Dışişleri Bakanları ile de çeşitli görüşmeler gerçekleştirdi.
Asya’daki çatışma alanlarından birini Afganistan oluşturuyor. Afganistan’daki çatışmaların sona erdirilmesi bölgede yürütülecek olan çalışmaların sağlıklı bir biçimde devam etmesini sağlayacaktır. Tekrar Türkiye’nin bu mevzuda üstlendiği rol, Asya açılımı çerçevesinde de Türkiye’nin öncülük konumu açısından kıymet arz ediyor.
Öte yandan bu yıl Türk cumhuriyetlerinin 30. bağımsızlık yıldönümü. Türk cumhuriyetlerinin bağımsızlıklarını birinci tanıyan ülke olması sebebiyle, Türkiye’nin bu ülkelerdeki yeri her vakit farklı olmuştur. Hasebiyle bu yıl Türk cumhuriyetleri ile münasebetlerin bu türlü sıkı bir işbirliğiyle devam ettirilmesi, bu ülkelerin Türkiye’nin yıllar geçse bile yanlarında olduğunu görmeleri ve anlamalarında büyük değer arz ediyor. Mevlüt Çavuşoğlu’nun 10 Mart 2021 tarihinde Kırgızistan Dışişleri Bakanı Ruslan Kazakbayev ile yaptığı görüşmede, Kazakbayev Kırgızistan’ın bağımsızlığını birinci tanıyan ve tekrar 6 Ekim 2020’deki olayların akabinde Kırgızistan’a birinci resmî ziyareti yapan ülkenin Türkiye olduğunu vurgulayarak bu gelişmelerin bağların boyutunu göstermesi açısından değerine vurgu yaptı.
Karabağ zaferi, pandemi sürecinde Türkiye’nin ortaya koyduğu insanî yardım misyonu ve öteki başarılı dış siyaset adımlarıyla birlikte, son devirde Türk Cumhuriyetleriyle beklenenden çok daha üst seviyede bir yakınlık oluşturduğunu söylemek mümkün.
Türk Cumhuriyetlerinin ortaklaşa kurdukları çok çeşitli tertip, kurum ve kuruluş var. Memleketler arası Türk Kültürü Teşkilatı (TÜRKSOY), Türk Lisanı Konuşan Ülkeler Parlamenter Asamblesi (TÜRKPA), Türk Kültür ve Mirası Vakfı, Milletlerarası Türk Akademisi, Türk Üniversiteler Birliği, Avrasya Askerî Statülü Kolluk Kuvvetleri Teşkilatı (TAKM), Türk Dünyası Belediyeler Birliği, Hoca Ahmet Yesevi Memleketler arası Türk-Kazak Üniversitesi, Kırgızistan-Türkiye Manas Üniversitesi bunlardan kimileri. Bunların yanında Türkiye’deki çeşitli meslek örgütleri, kurum ve kuruluşlarla Türk dünyasındaki muadilleri ortasında yapılan işbirliği çalışmaları da mevcut. Bunlar son 15 yılda misyon ve vizyonları çerçevesinde Türk devletlerinin entegrasyonu ismine oldukça yararlı çalışmalar yürütmekteler. Bunların olumlu sonuçları da vakitle ortaya çıkıyor. Yeniden Türk İşbirliği ve Uyum Ajansı Başkanlığı’nın (TİKA) bölgede yaptığı başarılı çalışmaların ve Yunus Emre Enstitüsü (YEE) ve Yurtdışı Türkler ve Akraba Topluluklar Başkanlığı’nın (YTB) yaptığı çalışmaların tesirini de belirtmek gerek.
– Türk dünyasının çatı kuruluşu: Türk Kurulu
Türk Keneşi’nin temelini 1992 yılında başlatılan Türk Lisanı Konuşan Ülkeler tepeleri teşkil etmiştir. 2009 yılında Azerbaycan, Kazakistan, Kırgızistan ve Türkiye tarafından Nahçıvan Muahedesi imzalanmış ve bu doruklar Türk Kurulu yahut Türk Keneşi (Türk Lisanı Konuşan Ülkeler İşbirliği Konseyi) biçiminde isimlendirilen milletlerarası bir tertibe dönüşmüştür. Şahsen önderlerin kararları ile faaliyetlerini yürüten Türk Kurulu bugün, Türk dünyasındaki başka bütün tertiplerin çatı örgütü durumunda.
31 Mart 2021 tarihinde çevrimiçi olarak Türk Kurulu gayri resmî tepesi yapıldı. Toplantıya üye ülkeler Türkiye, Azerbaycan, Kazakistan, Özbekistan ve Kırgızistan ülke liderleri, Kurul Onursal Lideri Nursultan Nazarbayev ve gözlemci ülke olarak Macaristan katıldı. Bu toplantıda konuşulan hususlar ve alınan kararlar Türk cumhuriyetlerinde büyük bir heyecan yarattı. Toplantıda Konsey’in statüsünün milletlerarası bir örgüt olarak değiştirilmesi teklifi, Nazarbayev tarafından teklif edilen Türk Dünyası 2040 Vizyonu ve Türk Kurulu 2020-2025 Stratejisi, Türkmenistan’ın toplantıya iştirak etmesi, entegrasyon konusunun lisana getirilmesi, daima bir ağızdan Azerbaycan’ın muvaffakiyetinin kutlanması ve desteklenmesi, Türk dünyasının ileri gelen şahsiyetleri ile ilgili ortak anma ve kutlama programlarının yapılması üzere hususlar gelecek ismine büyük umut vaat ediyor ve ufuklar açıyor. Rus basını başta olmak üzere dünyanın değişik basın yayın organlarında bu toplantı ile ilgili yapılan haberlere bakıldığında da Türk Konseyi’nin memleketler arası bir tertip olarak dünya siyasetindeki yerini almaya başladığı söylenebilir.
Türkiye’nin Orta Asya’daki pozisyonu gün geçtikçe güçleniyor. Türkiye profesyonel saha çalışmaları, tabana yönelik projeler, ulaşım, iktisat, kalkınma, alanındaki işbirliği muahedeleri ile bölgeyle bağlarını geliştirmeye ve genişletmeye devam etmelidir.
– ASYA AÇILIMI VE İSTİKRARLAR
Joe Biden’ın ABD lideri seçilmesi sonrasında Çin, Rusya ve Putin’in şahsına karşı yaptığı sert açıklamalar bu ülkelerde büyük reaksiyon topladı. Rus siyasetçiler uzun vakittir gerek ABD gerekse Avrupa ile ilgili değerlendirmelerinde çok dikkatli bir lisan kullanıyorlar. Mümkün olduğu kadar çatışmacı üslubu tercih etmemeye çaba gösteriyorlar. Tıpkı titiz üslubu Vladimir Putin’in konuşmalarında da görmek mümkün. Çin her vakit olduğu üzere bilge bir tutum takınarak bu alakaları daha öngörülebilir halde sürdürmeye uğraş ediyor. Bununla birlikte ABD kanadından yapılan açıklamalar, Rusya’nın Asya bölgesinde ABD ve Avrupa’ya karşı işbirliklerini artırması gerektiği doğrultusunda bir tesir oluşturdu. Bu çerçevede Mart ayında Moskova’da Çin, Hindistan ve Rusya ortasında yapılan görüşmelerin akabinde, Rusya Dışişleri Bakanı Sergey Lavrov stratejik ortak olarak tanımlanan Çin’e 22-23 Mart 2021 tarihlerinde resmî bir ziyaret gerçekleştirdi. Bu ziyaret sürecinde işbirliğinin geliştirilmesi, güç ve savunma sistemleriyle ilgili birçok mevzuda görüşmeler yapıldı. Bunların başında Rusya’nın Çin’e gaz, petrol ve silah satışıyla ilgili mevzular geliyor. Bu ekonomik işbirlikleri sağlanırsa Rusya iktisadı güçlenecek, Çin de süratle gelişen iktisadı için gerekli olan güç teminini garanti altına alacaktır ki ilerleyen günlerde bunun somut adımlarının atılacağı öngörülebilir.
Bu görüşmenin çabucak akabinde Çin Dışişleri Bakanı Vang Yi Suudi Arabistan, Türkiye, İran, BAE, Bahreyn ve Umman olmak üzere Batı Asya’ya yani Orta Doğu bölgesine geniş kapsamlı bir ziyaret gerçekleştirdi. ABD’de ve Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi’nde (BMGK) İran’a karşı yaptırımların devam ettirilmesine yönelik kararlar alınıyor. Rusya, İran ve Orta Doğu’daki kimi devletlerle birebir baskı psikolojisini yaşayan Çin, Asya bölgesindeki ittifaklarını, bu muhalif motivasyon rüzgarını kullanarak güçlendirmeye çalışıyor. Birebir vakitte Türkiye’nin de dahil olduğu bir Asya bloku oluşturmaya çalışıyor.
Vang Yi 27 Mart 2021 tarihinde İran-Çin diplomatik münasebetlerinin 50. yılı münasebetiyle İran’a da bir ziyaret gerçekleştirdi. Aslında bu ziyaretin zamanlaması değerliydi. Bu ziyaret çerçevesinde, “Tek Nesil Tek Yol” projesinin İran üzerinden geçecek güzergahının da garanti altına alındığı, Çin-İran 25 Yıllık Kapsamlı İşbirliği Mutabakatı imzalandı. Bunun yanında Çin’in İran’da 400 milyar dolarlık yatırım yapması konusunda da çeşitli mutabakatlara varıldı. Çin’in genel olarak dünya üzerindeki tesirini iktisat üzerinden şekillendirmeye çalıştığı uzun müddettir biliniyor. Bunu da şu an başarılı bir formda devam ettiriyor. Bu ortada Vang Yi’nin İran ziyaretinin akabinde Nisan ayının birinci haftasında İran Dışişleri Bakanı Muhammed Cevad Şık de Orta Asya’da ziyaretler gerçekleştirdi. Bütün bu temaslar ve ağır diplomasi trafiği bölgede ileriye dönük gelişmeler açısından dikkat çekiyor.
ABD ve Avrupa’nın Rusya’ya ve Çin’e karşı uzun müddettir uyguladığı yaptırımlar, her iki ülkeyi de kendine yeni partnerler bulacağı ve dünya pazarlarına ulaşabileceği yeni yollar arayışına yönlendiriyor. Rusya ve Çin’e karşı uygulanan yaptırımlar bu ülkelerin ileride bloklaşmasına yahut bir Asya yahut Asya Pasifik cephesi oluşturmasına da yol açabilir. Rusya ve Çin tarihi şuur ve jeopolitik deneyimlerini kullanarak kendi bölgesindeki ülkelere yöneliyor. Bunların başında ise Hindistan ve İran geliyor. Her iki ülke de dünya siyasetinde var olmak ismine, Ortadoğu ve Afrika’da hareket alanları açmak için her türlü enstrümanı kullanmaktan geri durmuyor.
Bu ortada Dünya Bankası bilgilerine nazaran sırasıyla Belarus, Bangladeş, Venezuela, Hindistan, Vietnam, Yemen, Afganistan, Sırbistan, Ukrayna ve Suriye Rusya’ya en çok borcu olan ülkeler. Bu da Rusya’nın farklı coğrafyalarla bağlantılarını sürdürmesi bakımından kıymetli bir gösterge olarak kıymetlendirilebilir. Rusya farklı bir açılım olarak, NATO üyesi olması sebebiyle özellikle muhalefetin temkinle yaklaşılmasını lisana getirdiği Türkiye ile de istikrarlı bir alaka geliştirmeye çalışıyor. Bunun için önemli bir çaba gösteriyor.
Türkiye’nin Asya’da faal olarak yeni açılımlar geliştirmeye çalıştığı bölgelerde merkezî iradeye sahip iki ülke bulunuyor: Orta Asya’da Rusya, Güneydoğu Asya’da ise Çin. Her ikisi de tarihi art plan ve coğrafik pozisyon olarak Türkiye’den avantajlı durumdalar. Son periyotlarda Orta Asya Türk cumhuriyetlerinde Türkiye genel olarak Rusya ile karşılaştırılarak anlamlandırılıyor, konumlandırılıyor. Asya Pasifik’te ise iktisat, siyasî aktiflik ve insanî münasebetler bakımından Çin ile karşılaştırılarak anlamlandırılıyor, konumlandırılıyor. Natürel bu ortada Pakistan ve Malezya ile olan sınanmış iyi bağlantılar, Güney Doğu Asya’da uzun vadede tutunabilmek için kıymetli bir stratejik alan oluşturuyor. Münasebetiyle bu iki ülkenin jeopolitik potansiyellerinin Türkiye açısından iyi kıymetlendirilmesi önem arz ediyor. Bununla birlikte Çin Asya Pasifik’teki 11 devlet ile önemli ticari ve gümrük mutabakatları imzaladı. Rusya, Beyaz Rusya, Ermenistan, Kazakistan ve Kırgızistan ile kurduğu Avrasya Ekonomik Birliği çerçevesinde gümrük birliği muahedesi yaptı. Bu mutabakat Türkiye’nin bu ülkelerle olan ekonomik bağları açısından büyük bir mahzur teşkil ediyor. Bu bölgelere yapılacak ihracattaki gümrük vergi oranları ortalama yüzde 40 oranında artmış durumda. Rusya bu ülkelerdeki yüzde 5-7 olan pazar hissesini yüzde 40-45’lere çıkardı. Türkiye bölge ülkeleriyle tercihli ticaret mutabakatları yapmaya çalışıyor ki bunların üzerinde ısrarlı bir halde çalışmak gerekiyor. Ekonomik ilgiler beraberinde başka alanlarda da işbirliklerini getiriyor. Bu yüzden Türkiye’nin Asya açılımındaki en değerli alanların başında bölge ile ticari münasebetlerin geliştirilmesi gelmeli. Bölgeye ihracat yapacak ve burada ticaret yapan Türk yatırımcıları destekleyecek finans programları oluşturulmalı. Türkiye’nin Asya açılımında dominant ülkelerin bölgedeki siyasetlerini iyi takip etmesi, istikrarlara dikkat etmesi ve varlığını daha da artırması gerekiyor.
– SONUÇ
Dünya’daki güç kaynaklarının yüzde 70’inin Türkiye’nin etrafındaki coğrafyalarda bulunduğu göz önüne alındığında, Türkiye’nin kendi jeopolitiği kadar bölgesinde yürüteceği jeopolitik çalışmaların da oldukça tesirli olacağı söylenebilir.
Çok yüksek ekonomik potansiyele ve insan kaynaklarına sahip, siyasî dengelerde belirleyici olan Asya bölgesinin dinamikleri çeşitlilik arz ediyor. Bu yüzden kıta ile ilgili geliştirilecek jeopolitik yaklaşımlarda, fırsatlardan azamî derecede istifade etmek hedeflenmeli; bununla birlikte karşılaşılacak sorunların tahlili için faal bir dış siyaset izlenmelidir. Asya bölgesindeki dominant güçlerin başında gelen Rusya ve Çin şu an prestijiyle Türkiye ile istikrarlı bir işbirliği geliştirmeye çaba gösteriyorlar. Bunun yanında Türkiye’nin açık, diyaloga dayalı dış siyaset anlayışı ve ekonomik münasebetlerdeki “kazan/kazan” prensibi de makul bir teklif olarak görülmekte. Bu da Türkiye’nin bölgeye yönelik çalışmaları açısından olumlu bir ortamın oluşmasına yardımcı oluyor.
Türkiye’nin Asya ile bağlantılarında pozisyonunu uzun vadede güçlendirecek kimi çalışma hususlarının ana başlıklarını şöyle sıralamak mümkün: Vizesiz giriş çıkışların sağlanması, vize talep eden ülkelerin süreçleri kısa ve süratli yürütmesine yönelik çalışmalar; gümrük ve vergilendirme süreçlerinin kolaylaştırılmasına yönelik teşebbüsler; ticaret mutabakatlarının imzalanması; Türkiye’den ihracatta kargo maliyetlerinin asgariye düşürülmesi, karayolu nakliyatının önündeki mahzurların giderilmesi ve hava kargo sisteminin daha fonksiyonel ve ucuz hale getirilmesi; YEE üzere lisan öğretimi ve eğitim kurumlarının yaygınlaştırılması; elçilikler bünyesindeki ilgili müşavirliklerin sektörel araştırma, raporlama ve danışmanlık kabiliyetlerinin geliştirilmesi.
Dinamiklerin süratli bir formda değiştiği ve çeşitlendiği, kısa ve uzun vadeli planların devamlı surette revize edildiği dünyada, Türkiye’nin yeni strateji ve oluşumları kurma ve geliştirme çalışmaları büyük kıymet arz ediyor. Bu oluşumların çeşitliliğinin ve aktifliğinin artırılması, ilerleyen yıllarda Türkiye’ye memleketler arası ilgilerde daha geniş alanlarda hareket etme kabiliyeti sağlayacaktır.
[Doç. Dr. Cengiz Buyar Kırgızistan-Türkiye Manas Üniversitesi Tarih Kısmı öğretim üyesidir]
Haber7
