Şehit yakınlarının %64’ü kendini gururlu hissederken; %85.5’i “Yaşadıklarımdan sonra tıpkı hadiseyle karşı zıdda kalan şahısları daha iyi anlıyorum” diyor. Araştırma, toplulukta şehitlik algısının güçlendirilmesi gerektiğini de ortaya koydu. Üsküdar Üniversitesi Kurucu Rektörü Psikiyatrist Prof. Dr. Nevzat Tarhan, araştırmanın toplulukta darbe tersi tavrın güçlü olduğunu gösterdiğine işaret etti. Tarhan, “Hala darbe yapmayı düşünenler varsa bir değil, 99 sefer düşünmeleri gerekir. Zira toplulukta oluşan bu türlü bir darbe aksisi bilinç var. Toplulukta darbe aykırısı bir antikor var” dedi. Tarhan, şehit yakınlarının %20-25’lik bir kısmında yasın çözülemediği ve hala devam ettiğinin ortaya çıktığını belirterek şehit yakınlarının ruhsal yardım gerektiren desteğe muhtaçlıkları olduğunu, topluluğun ve derneklerin bu desteği vermesi gerektiğini kaydetti.
251 vatandaşımızın şehit edildiği, 2 bin 700’den fazlasının gazi olduğu, Türkiye Cumhuriyeti’nin legal hükümetini devirmeyi, Cumhurbaşkanı’nın canına kastetmeyi amaçlayan, 15 Temmuz darbe teşebbüsünün üzerinden 4 yıl geçti. O gece, şanlı bir vatan müdafaası örneği gösteren şehitlerimizin aziz hatırasını yaşatmak, şehit ailelerine ve gazilerimize dost, kardeş ve hami olmak maksadıyla çalışmalar yürüten 15 Temmuz Derneği, Üsküdar Üniversitesi’nin ilmî desteği ile şehit yakınlarına yönelik bir araştırma gerçekleştirdi.
Şehit aileleri ile yapılan “15 Temmuz Şehit Yakınlarının His Durumu Araştırması”, şehit yakınlarının neler hissettiğini, niyetlerini ve yaşadıkları psikolojiyi ortaya koydu. Araştırma sonuçları, 15 Temmuz Derneği Idare Konseyi Yöneticisi A. Tarık Şebik, 15 Temmuz Derneği Idare Heyeti Üyesi Zekeriya Erdim ve Üsküdar Üniversitesi Kurucu Rektörü, Psikiyatrist Prof. Dr. Nevzat Tarhan’ın iştiraki ile düzenlenen basın içtimasında kamuoyuyla paylaşıldı.
Tarık Şebik: “15 Temmuz’u ulusal hafızada canlı tutmak istiyoruz”
Covid-19’la uğraş çerçevesinde alınan tedbirler nedeniyle sanal bir ortamda çevrimiçi düzenlenen basın içtiması, 15 Temmuz Derneği Idare Konseyi Lideri A. Tarık Şebik’in selamlama konuşması ile başladı.
Araştırmaya desteklerinden dolayı Üsküdar Üniversitesine teşekkür eden A. Tarık Şebik, “Bu araştırma, Türkiye’de akademik açıdan da kaynakça olabilecek bir araştırma oldu. 15 Temmuz Derneği, hain darbe teşebbüsünden sonra iki hedef üzerine kurulan bir sivil topluluk kuruluşu. Birinci gayesi 15 Temmuz şehit aileleri ve gazilerle kardeşlik hukuku kurmak. 4’üncü yıla girerken görüyoruz ki gerçekleştirdiğimiz tüm faaliyetlerde bu hukuku sağlamış ve birinci gayemize ulaşmışız. 2. maksadımız ise hain darbe teşebbüsünü ulusal hafızada canlı tutmak, gelecek nesillere aktarmak.” Dedi.
Zekeriya Erdim: “Şehit yakınlarına toplumsal ve ruhsal desteğin kıymetli olduğunu anladık”
15 Temmuz Derneği Idare Konseyi Üyesi Zekeriya Erdim, mahallî idareler ve merkezi hükümetler tarafından düzenlenen anma programlarının ve aktifliklerin değerli olduğunu, şehit yakınlarına toplumsal ve ruhsal desteğin değerli olduğunu kaydetti. 15 Temmuz Derneği olarak kuruluş ve varoluş emeli doğrultusunda Türkiye umumunda şehit aileleri ile yakından ilgilendiklerini kaydeden Erdim, “Şehit ailelerini en iyi tanıyan, bilen, anlayan kurum durumundayız. Gelgelelim teorik tespitlerimizi ve pratik gözlemlerimizi sistematik bir rapora dönüştürmek istedik. Ayrıyeten alanda elde ettiğimiz haber ve birikimleri bir ilmî dataya dönüştürme gereği duyduk. İşte bu noktadan hareketle Üsküdar Üniversitesi ile birlikte şehit ailelerinin his durumları ile ilgili araştırmayı organize ettik” dedi.
Zekeriya Erdim: “Toplumsal hafızaya kaydetmek istedik”
“Şüphesiz asıl değerli olan o gece kendi iç dinamikleri ile sokağa çıkıp şehadet şerbetini içenlerin his durumlarıydı” diyen Zekeriya Erdim, “Canlarını feda etmeyi göze aldıran, tarihin sahifelerine altın harflerle yazılan şey sivil ve silahsız vücutlarıyla ortaya koydukları diyanet, devlet, millet ve vatan savunmalarıydı. Onlar devlet ve topluluk tarihinin kaderini değiştirecek iç savaşı ve işgali engellediler. Başkaca asırlar ve nesiller uzunluğu örnek alınacak, öncü sayılacak bir diriliş ve direniş uğraşının en şık örneğini verdiler. Ancak bir de gerilerinde bıraktıkları eşleri, çocukları, anaları, babaları, kardeşleri ve gayrı akrabaları var. Sevdiklerini kaybetmiş olmanın acısı ile şehit ailesi olmanın onurunu birlikte yaşıyorlar. Onların da his ve mütalaa durumlarını kendi lisanlarından ve gönüllerinden dinlemeliydik. 15 Temmuz 2016’dan bu yana neler hissettiklerini, hangi his ve niyet evrelerinden geçtiklerini, diyanete ve devlete, vatana ve millete, şehitliğe ve gaziliğe nasıl bir mana ve paha yüklediklerini belirleyip kalıcı bir data olarak toplumsal hafızaya kaydetmeliydik” diye konuştu. Erdim, “15 Temmuz olmuş, bitmiş, geçmiş gitmiş bir vukuat ya da durum değildir. Bu türlü bir kalkışma tekrar olursa 15 Temmuz ruhu tekrar harekete geçecektir.” Dedi.
Prof. Dr. Nevzat Tarhan: “Şehitlik duygusu olmasa darbe teşebbüsüne karşı bir şey yapamazdık”
Üsküdar Üniversitesi Kurucu Rektörü, Psikiyatrist Prof. Dr. Nevzat Tarhan, araştırmanın sonuçlarını paylaştı. 15 Temmuz’un önlenmesinde ve vatan topraklarının korunmasında şehitlik hissinin değerli olduğunu vurgulayan Prof. Dr. Nevzat Tarhan, ”Şehitlik duygusu bu karmaşık coğrafyada, jeopolitik olarak çok riskli bir ortamda bu toprakları çocuklarımıza ve torunlarımıza iyi devredebilmek için bu his çok değerli bir his. Bu duyguyu kaybettirmemek gerekiyor. Bu çalışmadan en çok anladığım sonuç, şehitlik duygusu iyi ki varmış. Bunu hissettim. Bu his şayet olmasaydı, darbe teşebbüsüne de bir şey yapamazdık, hudutlarımızı da koruyamazdık. Bu türlü bir coğrafyada Türkiye’nin dik durabilmesi, onurlu durabilmesi, Türkiye’yi yönetenlerin bu hususta daha başı dik olabilmesi Mehmetçik’teki bu özellikler çok önemli” dedi.
Prof. Dr. Nevzat Tarhan: “15 Temmuz’da bayrak, ezan ve kumandan sayesinde başarılı olduk”
Savaşta, vatan savunmasında erlere güç veren üç kıymetli kavramdan bahseden Prof. Dr. Nevzat Tarhan, “Kıbrıs’ta 1976’da hizmet yaparken Kemal Yaman Paşa ile çalıştık. Kemal Yaman Paşa o vakit şunu söylemişti: ‘Asker üç şey olursa savaşır. Bayrak dalgalanacak, ezan sesi olacak ve kumandanı başında görecek.’ Biz 15 Temmuz’da neden başarılı olduk? Kumandan kimdi? Karizmatik önder kimdi? Sayın Cumhurbaşkanı Erdoğan’dı. Onu başında görünce daha çok coştu. İkincisi bayraklar dalgalandı, üçüncüsü de sela sesleri vardı. Burada başkanını de ön planda görmesi darbecilerin bütün oyununu bozdu. Şayet 15 Temmuz devam etseydi Türkiye Suriye üzere olabilirdi, bir savaş çıkabilirdi. O nedenle 15 Temmuz’da tarihi yol değişti. Tarihte oyun kurucuların oyunu bozuldu. Şu anda huzur içinde yaşıyorsak bunu şehitlerimize borçluyuz. Onlara minnet duyuyoruz. Onlara bu borcumuzu ödemek için kıyamete kadar onlara sahip çıkmamız gerekir.” Dedi.
Prof. Dr. Nevzat Tarhan: “Şehitlik duygusu kabullenmeyi sağlıyor”
Prof. Dr. Nevzat Tarhan, bu çalışmayla ulusal hafızaya şehitlikle ilgili değerli bir ek yaptıklarını belirterek “Bu çalışmayı referans olarak milletlerarası yayınlarda yayımlayacağız. Global olarak topluluğumuzun hassaslığını bilim dünyasındaki mecralara bunu anlatacağız. Gayri yandan 4 yıl geçmesine karşın çözülmemiş yası olan %20-25 nispetinde bir küme var. Bu kümeye ulaşma konusunda bu derneğin durumdan vazife çıkarması da bizim bu çalışmamızın hedeflerine ulaştığını gösteriyor. Bu bireylere yalnız olmadıklarını hissettirmek kıymetli. Şehit yakınları dezavantajlı bireylerdir. Bu yaralı kişilerin çözülmemiş travmalarını çözmek için iki türlü yaklaşım var. Sebep olanlara lanet okumak, burada acı devam ediyor lakin şehitlik duygusu bu vakası kişilere kabullendiriyor. Kabullenmeden sonra hayata farklı bakış açıları getiriyor. Gayri taraftan topluluğun sair kısımlarına bu dezavantajlı insanlara sahip çıkma sorumluluğu getiriyor.” Dedi.
Prof. Dr. Nevzat Tarhan: “Toplumda darbe zıddı bir bilinç var”
Prof. Dr. Nevzat Tarhan, araştırmanın topluluktaki darbe aykırısı bilincini de gözler önüne serdiğini belirterek “Hala toplulukta cuntacılar varsa, darbe yapmakla ilgili başlarında plan yapanlar varsa artık bu sonuçlardan sonra bir değil, 99 kez düşünmeleri gerekir. Zira toplulukta oluşan bu türlü bir darbe tersi bir bilinç var. Toplulukta darbe aykırısı bir antikor var. ‘Başka bir iktidar olsa da darbeye karşı sokağa çıkmakta tereddüt etmezdim’ diyen, eşi ve yakınlarını kaybettiği halde bu duyguyu yaşayan bir topluluk varsa o toplulukta bir daha darbe yapamazsınız.” Dedi.
Dünyadaki emsal araştırmalardan örnekler verdi
Prof. Dr. Nevzat Tarhan, dünyada emsal araştırma sonuçlarından örnekler de paylaştı. Hırvatistan-Sırbistan savaşında babası ölen Hırvat çocuklarla yapılan bir araştırmada savaşta ölenlerin çocuklarının, birebir yaşlarda babası gayrı sebeplerle ölen çocuklara nazaran daha öfkeli bulunduğunu belirten Tarhan, “Ölümün gerçekleşme biçimi de yasın ne biçimde tutulacağını belirler.” Dedi. Tarhan, Sri Lanka’da savaşta ölenlerin eşlerinin sorun çözme ve aileyi toparlama becerileri ne kadar yüksekse patolojik yas yaşama orantılarının o kadar düşük bulunduğunu kaydetti.
Şehit yakınlarının his durumlarının belirlenmesi hedeflendi
15 Temmuz Şehit Yakınlarının His Durumu Araştırması ile 15 Temmuz şehitlerinin yakınlarının süreci algılama biçimleri, yas süreçleri ve sürece dair his ve mütalaalarının belirlenmesi amaçlandı.
Üsküdar Üniversitesi Girişimsel Olmayan Araştırmalar Etik Şurası tarafından onaylanan araştırma, 20 Haziran-5 Temmuz 2020 tarihleri arasında internet üzerinden doldurulan formlarla yürütüldü. Formlar sosyodemografik haber formu, 17 unsurluk sürece ilişkin tasavvurlar anketi, 20 unsurluk müspet ve negatif his ölçeği ve 35 unsurluk yas ölçeğinden oluştu.
90 iştirakçiyle gerçekleşti
Araştırmaya 18-75 yaş aralığında 70’i bayan, 20’si erkek 90 kişi katılırken; yaş ortalaması 41 oldu. Iştirakçilerden 16’sı şehidin anne-babası, 56’sı şehidin eşi, 5’i şehidin kardeşi, 8’i şehidin çocuğu olduğunu belirtirken; 5 kişi yakınlık aşamasını belirtmek istemedi.
Iştirakçilerin eğitim seviyesi sorulduğunda 24’ü lise (%28.2), 23’ü lisans (27.1), 13’ü ilkokul (%15.3), 12’si ortaokul (%14.1), 6’sı önlisans (%7.1), 4’ü okuryazar (%4.7) ve 3’ü (%3.5) yüksek lisans seviyesinde olduğunu belirtti.
Iştirakçilerin uygar durumu sorulduğunda 55’i (%64.0) eşinin vefat ettiğini, 23’ü (%26.7) evli, 8’i ise (%9.3) bekâr olduğunu kaydetti.
Gelir durumuna bakıldığında iştirakçilerin 41’i (%49.4) 2 bin-5 bin TL, 18’i (%21.7) 5 bin-10 bin, 15’i (%18.1) 0-2 bin TL ve 9’u (%10.8) 10 bin TL üzerinde geliri olduğunu belirtti.
Araştırma sonuçları “Süreçle İlgili Düşünceler”, “Yas Belirtileri”, “Duygular” ve “Olgunlaşma” durumlarını ortaya koydu.
15 Temmuz bir destan olarak anılmalı
“15 Temmuz’un gündemde tutulması çok önemlidir” önermesine iştirakçilerin %75’i “Katılıyorum”, %20’si “Kararsızım”, %5’i ise “Katılmıyorum” değerlendirmesi yaptı.
“15 Temmuz bir destan olarak anılmalıdır” önermesine iştirakçilerin %85’i “Katılıyorum” derken; %10’u “Kararsızım”, %5’i ise “Katılmıyorum” dedi.
“15 Temmuz sürecini düşündüğümde kendimi kıymetli hissediyorum” önermesine şehit yakınlarının %55’i “Katılıyorum”, %30’u “Kararsızım”, %15’i ise “Katılmıyorum” karşılığını verdi.
Yerinde destek aldılar mı?
“15 Temmuz sonrası etrafımdan alabildiğim toplumsal destek arttı” önermesine şehit yakınlarının %41’i “Katılıyorum”, %27’si “Kararsızım”, %32’si ise “Katılmıyorum” karşılığını verdi.
“15 Temmuz sonrası yetkililerden kâfi destek alabildim” önermesine iştirakçilerin %50’si “Katılıyorum”, %30’u “Kararsızım”, %20’si ise “Katılmıyorum” dedi.
Devlet, mümkün darbe teşebbüslerini önlemede güçlü bulunuyor
“Devletin bundan sonraki darbe teşebbüslerini tedbire gücü vardır” formundaki önermeye şehit yakınlarının %59’u “Katılıyorum”, %28’i “Kararsızım”, %13’ü ise “Katılmıyorum” karşılığını verdi.
“Bir daha darbe teşebbüsü olacağını zannetmiyorum” formundaki önermeye ise %24’i “Katılıyorum”, %52’si “Kararsızım”, %24’ü “Katılmıyorum” karşılığı verildi.
Benzeri bir teşebbüste sokağa çıkarım
“Benzer bir darbe teşebbüsü yaşanırsa sokağa çıkmakta tereddüt etmem” formundaki önermeye %72’si “Katılıyorum”, %17’si “Kararsızım”, %11’i ise “Katılmıyorum” cevabını verdi.
“Bir daha darbe teşebbüsü olması halinde halk tekrar sokağa çıkacaktır” önermesine şehit yakınlarının %72’si “Katılıyorum”, %22’si “Kararsızım”, %6’sı ise “Katılmıyorum” dedi.
“Başka bir iktidar olsa da darbe teşebbüsü halinde sokağa çıkmakta tereddüt etmezdim” önermesine %44 “Katılıyorum”, %42’si “Kararsızım”, %14’ü ise “Katılmıyorum” cevabını verdi.
Araştırmada şehit yakınlarına son iki hafta içerisinde 15 Temmuz süreci ile ilgili nasıl hissettiğini düşünmeleri de istenerek “pozitif ve “negatif” hislerinin ölçülmesi amaçlandı.
Büyük çoğunluk gururlu hissediyor
“Pozitif” hisler altında hisleri sorulan şehit yakınlarının %64’ü gururlu, %36’sı kararlı, %33’ü dikkatli, %32’si güçlü ve %26’sı ilgili hissettiğini söyledi.
“Negatif” hisler altında hisleri sorulan şehit yakınlarının %36’sı mutsuz, %24’ü dertli, %23’ü hudutlu, %14’ü korkmuş, %14’ü asabi hissettiğini belirtti.
Araştırmada şehit yakınlarına yas yaşantılarına ait hissettikleri de soruldu. “Yas tutarak onu geri getiremeyeceğimi biliyorum” önermesine iştirakçilerin %83.3’ü “Her vakit ya da sık sık”; %76.6’sı “Her zaman” karşılığını verdi.
“Onun benimle birlikte olduğuna inanıyorum” önermesine iştirakçilerin, %80’i “Her devir ya da sık sık”; %70’i ise “Her zaman” karşılığını verdi.
“Eşyaları ve hatıraları ile teselli buluyorum” önermesine iştirakçilerin %56.6’sı “Her vakit ya da sık sık”; %43.3’ü “Her zaman” cevabını verdi.
“Onun sevdiği şeyleri yapıyorum” önermesine iştirakçilerin %53.3’ü “Her vakit ya da sık sık”; %38.8’i “Her zaman” cevabını verdi.
“Sanki bir gün geri gelecekmiş üzere hissediyorum” önermesine iştirakçilerin %45.5’i “Her devir ya da sık sık”; %35.5’i ise “Her zaman” cevabını verdi.
“Ne devir eğlenmek istesem kendimi huzursuz hissederim” önermesine iştirakçilerin %46.6’sı “Her devir ya da sık sık”; %32.2’si ise “Her zaman” cevabını verdi.
Aklıma geldikçe ağlıyorum
“Aklıma geldikçe ağlıyorum” önermesine iştirakçilerin %53.3’ü “Her vakit ya da sık sık”; %31.1’i ise “Her zaman” cevabını verdi.
“Uyku tertibim bozuldu” önermesine iştirakçilerin %48.8’i “Her vakit ya da sık sık”; %30’u ise “Her zaman” cevabını verdi.
“Kendimi vefata hazırlıyorum” önermesine iştirakçilerin %42.2’si “Her devir ya da sık sık”; %27.2’si ise “Her zaman” cevabını verdi.
“Kendimi yalnız hissediyorum” önermesine iştirakçilerin %36.6’sı “Her vakit ya da sık sık”; %26.6’sı ise “Her zaman” cevabını verdi.
“Beni aniden bırakıp gitmesini hazmedemiyorum” önermesine iştirakçilerin %33.3’ü “Her devir ya da sık sık”; %24.4’ü ise “Her zaman” cevabını verdi.
“Güven hissimi kaybettim” önermesine iştirakçilerin %37.7’si “Her vakit ya da sık sık”; %24.4’ü ise “Her zaman” karşılığını verdi.
“Onun kaybı ile birlikte tüm umudumu kaybettim” önermesine iştirakçilerin %26.6’sı “Her vakit ya da sık sık”; %21.1’i ise “Her zaman” karşılığını verdi.
Kendimi yorgun ve güçsüz hissediyorum
“Kendimi yorgun ve güçsüz hissediyorum” önermesine iştirakçilerin %33.3’’ü “Her devir ya da sık sık”; %20’si ise “Her zaman” karşılığını verdi.
“Hayatın anlamsız olduğunu düşünüyorum” önermesine iştirakçilerin %30’u “Her devir ya da sık sık”; %20’si ise “Her zaman” karşılığını verdi.
“İçe kapanık biri oldum” önermesine iştirakçilerin %23.3’ü “Her vakit ya da sık sık”; %18.8’i ise “Her zaman” cevabını verdi.
“Bir daha bahtiyar olamayacağımı hissediyorum” önermesine iştirakçilerin %32.2’si “Her devir ya da sık sık”; %15.5’i ise “Her zaman” karşılığını verdi.
“Duygularımı söz etmekte zorlanıyorum” önermesine iştirakçilerin %25.5’i “Her vakit ya da sık sık”; %15.5’i ise “Her zaman” karşılığını verdi.
“Onsuz daha fazla yaşamak istemiyorum” önermesine iştirakçilerin %21.1’i “Her vakit ya da sık sık”; %15.5’i ise “Her zaman” cevabını verdi.
“Geceleri aklıma gelince kâbuslar görüyorum” önermesine iştirakçilerin %13.3’ü “Her devir ya da sık sık”; %12.2’si ise “Her zaman” karşılığını verdi.
“Bu acıya daha fazla dayanacağımı zannetmiyorum” önermesine iştirakçilerin %16.6’sı “Her devir ya da sık sık”; %11.1’i ise “Her zaman” cevabını verdi.
Ruhsal tedavi görenlerin nispeti %12.2
“Psikolojik tedavi görüyorum” önermesine iştirakçilerin %12.2’si “Her vakit ya da sık sık”; %10’u ise “Her zaman” karşılığını verdi.
“Sabırsız ve hoşgörüsüz oldum” önermesine iştirakçilerin %15.5’i “Her vakit ya da sık sık”; %8.8’i ise “Her zaman” cevabını verdi.
“Sürekli onu düşünmekten günlük işlerimi aksatıyorum” önermesine iştirakçilerin %18.8’i “Her vakit ya da sık sık”; %15.5’i ise “Her zaman” cevabını verdi.
“Sigara-alkol… vb. kullanmaya başladım” önermesine iştirakçilerin %10’u “Her vakit ya da sık sık”; %7.7’si ise “Her zaman” cevabını verdi.
Olgunlaşma belirtileri de saptandı
Araştırmada şehit yakınlarının ruhsal olgunlaşma belirtileri de ortaya çıktı. Şehit yakınlarının %85.5’i “Yaşadıklarımdan sonra birebir vakayla karşı zıdda kalan insanları daha iyi anlıyorum” dedi. %80’i “Hayata bakış açım değişti” derken; %76.6’sı “Hayatın yalnızca ömürden ibaret olmadığını, kaybın da ömür kadar gerçek olduğunu anladım” dedi. Şehit yakınlarının %75.5’i “Kendi ayaklarım üzerinde durmaya başladım” derken; %70’i “Kimseyi incitmemeye çalışıyorum dedi.
Yas nedeniyle desteğe muhtaçlıkları sürüyor
Araştırmanın sonuç kısmında ise toplulukta şehitlik algısının güçlendirilmesi gerektiği, umumi olarak memnuniyet yüksek fakat toplumsal destek muhtaçlığının devam ettiği ve beklentiyi karşılamadığı vurgulandı. Sonuç kısmında yasın çözülemediği ve devam ettiği kaydedilerek şehit yakınlarının ruhsal yardım gerektiren desteğe gereksinimleri olduğunun altı çizildi.
Haber7
