Birinci olarak Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın açıkladığı, daha sonra Sanayi ve Teknoloji Bakanı Mustafa Varank’ın detaylarını paylaştığı yerli Kovid ilacının sentezlendiği ve üretildiği tesisler, kapılarını birinci defa açtı.
Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı, Sıhhat Bakanlığı, TÜBİTAK, İstanbul Medipol Üniversitesi ve Atabay İlaç işbirliğiyle, Kovid-19 tedavisinde kullanılan ve faal sonuçlar veren ‘Favipiravir’ isimli ilacın yerli sentezi, Doç. Dr. Mustafa Şık ve Zeynep Atabay Taşkent’in uyumunda 32 kişilik ekip tarafından başarıldı. 10 Temmuz’da Sıhhat Bakanlığı’ndan ruhsatını da alan ilacın artık tüm üretim aşamaları memleketimizde gerçekleştirilecek, böylelikle hiçbir formda dışa bağımlılığımız olmayacak. İlaç molekülünün sentezlendiği laboratuvardan, endüstriyel üretim bantlarına kadar tüm detayları anlatan Atabay Kimya ve Medipol Üniversitesi ekibi, salgının başlarında Çin’den ithal etmek zorunda kaldığımız Kovid ilacı ‘Favipiravin’in 10 bin kutuluk birinci parti üretiminin de hastanelere dağıtılmak üzere Sıhhat Bakanlığı’na bağışlanacağını vurguladı.
ERDOĞAN’IN YERLİ İLAÇ DAVETI İÇİN TÜRKİYE’YE DÖNDÜ
Yaklaşık 22 yıl ABD’de yaşayan ve ilaç geliştirme mevzularında kendine ilişkin 80 patenti bulunan İstanbul Medipol Üniversitesi Tıp Fakültesi Tedrisat Üyesi ve İlaç Keşif ve Geliştirme Merkezi Yöneticisi Doç. Dr. Mustafa Hoş, Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın yerli ilaç konusundaki heyecanından etkilenip 5 yıl evvel Türkiye’ye geri döndüğünü anlatarak, “ABD’de çok büyük ilaç firmalarında çalıştım fakat memleketim için bir şeyler yapmak istedim. Pek çok çalışma yürütüyoruz yerli ilaç mevzularında. Favipiravir bunların başında geliyordu. Çok büyük bir ekip var bu işin gerisinde. Bayram dahil gece gündüz çalıştık ve 40 günde bunu başardık. Benim için babalar günü armağanı oldu zira o gece sonuç aldık. Ruhsatımızı da 10 Temmuz’da alarak endüstriyel üretime başladık” dedi.
“HAMMADENİZ YOKSA İLAÇ ÜRETEMEZSİNİZ”
Doç. Dr. Şık, “Bu ilaç aslında Japon menşeili, Çin’de üretilen bir ilaç. Jenerik ilaç üretimi, devletimizde pek çok firmanın muvaffakiyetle gerçekleştirebildiği bir süreç. Lakin birçok firma, hammaddeyi ithal edip burada son eser olarak üretiyor. Salgın gibi tüm dünyayı tesirine alan durumlarda, hammadde ya da ilaç sarfının ithal edilememesi durumunda üretim yapmanız mümkün değil. Bizim yaptığımız jenerik ilacın sairlerinden en büyük farkı bu. Molekülünü sentezleyip hammaddesini külliyen kendi devletimizin imkanları ile üretebileceğiz. Münasebetiyle ithalat yapmamızı gerektiren bir aşama olmayacak. Kamu, üniversite ve sanayi işbirliği sayesinde bunu yaptık. Umarım bizi devlet olarak daha üst seviyelere taşıyacak, sıfırdan kendi molekülümüzü üretebileceğimiz girişimler için bir başlangıç olur bu” diye konuştu.
ÇALIŞMALARA SALGINDAN EVVEL BAŞLADILAR
Bu bahse sahip çıktığı için Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’a minnettar olduklarını anlatan Doç. Dr. Şık, laflarını şöyle devam etti: “Halen dünyayı tesiri altında tutan, 600 bin kişinin hayatını kaybetmesine yol açan Kovid-19 tedavisinde 3-4 tane ilaç öne çıkmış durumda. Bunlardan biri de bu ilaç. Aslında salgından evvel bu ilacın sentezlenmesiyle ilgili çalışmalara başlamıştık fakat bu pandemi, süreci daha da hızlandırdı. 3 Mayıs’ta fiili olarak laboratuvara girdik. Gece gündüz hem bu laboratuvarda hem tahlil laboratuvarlarımızda çalışmalarımızı yürüttük. 40 gün zarfında, 8 basamaktan oluşan, 27 bileşenin bir araya geldiği ilacın hammaddesinin, laboratuvar ölçekli üretimini gerçekleştirdik Ama tıpkı aktiflikte, endüstriyel üretime de geçirebilmemiz gerekiyordu. Bunu da başardık. Artık 50 kilo yani yaklaşık 60 bin kutuluk hammaddeyi 4 gün içerisinde üretebilir durumdayız. Memleketimiz ismine bence çok büyük bir muvaffakiyet ve bilhassa Kovid’de birinci sefer yurtdışına da açılabileceğimiz bir eser olarak düşünebiliriz bunu”
“AİLEMİ EN SON RAMAZAN BAYRAMINDA GÖRDÜM”
Atabay Kimya’nın tahsis ettiği laboratuvarlarda 12 araştırmacısı ve firmanın da sentez ve tahlil konusundaki ekibiyle bayram seyran demeden çalıştıklarını söyleyen Doç. Dr. Şık, laflarını şöyle noktaladı: “İki aydır buraya çok yakın bir otelde konaklıyoruz. Babalar günü, bayram arifesi de dahil çalıştım. Ailemi en son Ramazan bayramında gördüm. Ondan sonra eşimden sitemler almaya başlayınca, ben konuta gidemediğim için o çocuklarımla birlikte otele geldi ve en azından birkaç gece ailemle hasret giderebildik. İlacı sentezledikten sonra hammaddeyi birinci ilk kere elime aldığımda, bu işin artık Türkiye’de de başarılabileceğine bir sefer daha inandım. Sizin yaptığınız bir molekülün hastalara verildiğini görmek, onlara şifa olduğunu bilmek, lafla tabir edilemeyecek kadar hususî bir his.”
“EKİPMANLARIMIZI BİLE KENDİMİZ ÜRETİYORUZ”
Atabay Kimya’nın Gebze’deki 300 dönümlük toprağındaki tesislerinde nokta alan laboratuvarlarda sentezlendikten sonra, endüstriyel ölçekte de üretilmesine başlanan hammaddesinin ihracatta devletimize değerli eklerinin olacağını vurgulayan Fabrika Yöneticisi Şahin Gürsel, “Yaklaşık 50 yıldır bu fabrikada çalışıyorum. Şimdiye dek 100’e yakın hammadde üretmeyi başardık. Buradan gelen tecrübemizle Favipiravir’in etken hususunu evvel laboratuvarda, 100 gram hacminde elde ettik. Sonra bunu nasıl endüstriyel boyuta ulaştırabiliriz, bununla da ilgili de bir müddet çalıştık. Zira asıl kıymetli olan, hammaddenin aktifliğini bozmadan daha yüksek hacimlerde üretilebilmesiydi. Bunu yapabilmek için de kimya ile ilgili birtakım ekipmanlarınızın olması gerekiyor. Paslanmaz reaktörler, emaye reaktörler yahut cam reaktörler gibi… Bu dev ekipmanların birden fazla da aslında yurt dışından ithal edilir. Biz bunu dahi yerli imkanlarımızla gerçekleştiriyoruz. Zira Atabay Makine Sanayii diye münferit bir kısmımız var. Orada, kimyayla ilgili tüm bu ekipmanları kendimiz yapıyoruz” dedi.
“HEM GRİP HEM 2. KOVİD DALGASINA HAZIRIZ”
Favipiravir hammaddesi olarak 50 kiloluk üretimden yaklaşık 60 bin kutu ilaç elde edildiğini söyleyen Gürsel, şunları söyledi: “Esas gayemiz, memleketimizin iç gereksinimini karşıladıktan sonra yurtdışına da ihraç yapabilmek. Biz, daha evvel influenza salgını olduğu devirde, domuz gribinin tedavisindeki en tesirli ilaçlardan ‘Oseltamivir’ isimli etken maddeyi de devletimizde hammadde olarak üretmeyi başarmıştık. Önümüzdeki sonbahar ve kış aylarında yeniden önemli bir grip salgını devri bekleniyor. Buna Kovid’in de eklenme riski var. Hem grip ilacını, hem de Kovid ilacını yüzde 100 yerli olarak memleketimizde üretebileceğiz. Hasebiyle Hem Kovid-19 hem de influenzaya karşı devletimizin ilaç düşüncesi konusunda rastgele bir telaşı olmayacak. Son salgında da gördük ki bu türlü durumlarda memleketlerin gümrükleri de kapandığı için hammadde girişi yapılamıyor. Bu nedenle her devletin kendi hammaddesini kendi hudutları içinde üretebilmesi hayati değer taşıyor”
“DÜNYADA 300 MİLYON KİŞİ TÜRK AĞRI KESİCİSİNİ KULLANIYOR”
Atabay Kimya Idare Konseyi Yönetici Yardımcısı Zeynep Atabay Taşkent ise Türkiye’nin ilaç, azık ve savunma sanayiinde kesinlikle dışa bağımlılığı yok etmesi gerektiğinin altını çizerek “Bizim burada hizmetimiz, ilaç bölümünde dışa bağımlılığı azaltmak. Biz bu kapsamda vazifemizi 70’lerden beri en iyi halde tatbike çalışıyoruz. Son 50 yıldır 100’e yakın ilaç hammaddesi ürettik. Bunlar arasında antibiyotikler, antiviraller ve çok yaygın kullanılan ateş düşürücü, ağrı kesici ilaçlar da var. Dünyada 300 milyon insan burada, Gebze tesislerimizde ürettiğimiz ağrı kesici ilacı kullanıyor. Yılda 3 bin 500 ton hammaddesini üretiyoruz ve dünyanın her yanına ihraç ediyoruz. 2014 yılından itibaren de Favipiravir hammaddesi ile ilgileniyorduk. Sentezini elde etmenin yollarını araştırıyorduk. Doç. Dr. Mustafa Hoş öğretmenimizin ekibi ile kendi araştırmacılarımız, bu hususta bir alt yapı oluşturmuştuk zati pandemi öncesinde. TÜBİTAK tertibi süreci hızlandırmak açısından bize çok destek oldu. tüm bu güçler birleşince Türkiye’nin birinci ve ulusal ve yerli sentezden ilacını üretmiş olduk, bundan da gurur duyuyoruz” dedi.
BREZİLYA’YA HAMMADDE İHRACATI YAPILACAK
Türkiye’deki gereksinimi karşılamaya yönelik üretimlerin akabinde Favipiravir’in artık dünyaya Türkiye’den ihraç edilebileceğini de vurgulayan Taşkent, laflarını şöyle noktaladı: “Bazı memleketlerin büyük fabrikaları var. onlara fakat hammadde ihracatı yapabiliyorsunuz. Daha az gelişmiş memleketler ise bitmiş eser olarak talepte bulunuyor. Biz Sıhhat Bakanlığımız’ın tutarlı gördüğü hudutlarda, iki kanaldan da gitmeyi planlıyoruz. Kutu ilaca civar devletlerden çok talep var. Velev oralarda çok önemli zahmet olan devletler var. Azerbaycan, Kazakistan, Irak üzere. Lakin Brezilya üzere biraz daha gelişmiş ve pandeminin şu anda çok berbat seyrettiği daha uzaktaki büyük endüstrisi olan memleketlere de hammadde ihracatı planlıyoruz. Ayrıyeten Amerika ve Avrupa’ya da Favipiravir ihracatı yapabilmek için gerekli ruhsatlandırma çalışmalarına başladık. Kovid-19 tedavi protokolünde kullanılan Japon menşeili bu ilacın yerli hammadde üretimi sayesinde de maliyeti neredeyse yarı yarıya düşecek. Binlerce hastada kullanıldığını düşünürsek, memleketimizin sıhhat maliyetlerinde de kıymetli bir tasarrufa neden olacak. Sayın Cumhurbaşkanımız, yerli sentezle Favipiravir ürettiğimizin müjdesini şahsen kendisi vermişti. Bu mevzuyu bu kadar önemsemesi, artı Sıhhat Bakanımız Sayın Fahrettin Koca, Sanayi ve Teknoloji Bakanımız Sayımı Mustafa Varank ile TÜBİTAK Liderimiz Sayın Hasan Mandal da bu süreçte bizlere çok destek oldu. İnşallah bu formdaki üniversite sanayi kamu işbirliklerimiz devam edecek ve ahir memlekete yeni bir molekül, yeni bir ilaç kazandırarak bizi Şampiyonlar Ligi’ne taşıyacak çalışmalar yapacağız”
Haber7