Türk savunma endüstrinin 2020 yılında gösterdiği performansı Kriter Mecmuası’ndaki köşesinde kıymetlendiren Rıfat Öncel, ABD’nin CAATSA yaptırımları ile birlikte önümüzdeki periyot için belirsizliğin artırdığına dikkat çekerek, “Bu kapsamda hava savunma sistemleri ve gelişmiş İHA platformlarında somut gelişmelerin yanında esnek ihracat tahlilleri ve savunma sanayii ile sivil dallar ortasındaki sinerjiyi artırmaya yönelik yeni çalışmalardan bahsedilebilecektir” dedi. Hava savunma ağının alt katmanında misyon alması planlanan ve 15 kilometre tedbire menzili, 8 kilometre tedbire irtifasına sahip HİSAR-A+ 2021’de seri üretime geçeceğini hatırlatan Öncel, “Türkiye’nin 2021’de fuarlarda daha fazla aktiflik göstermesi, alıcı ülkelere finansal kolaylıklar sağlaması, ülke/proje bazlı ihracat tahlilleri geliştirmesi ve başta askeri olmak üzere çeşitli iş birliği mutabakatları imzalamak suretiyle ihracat potansiyelini artırması gerekiyor” sözlerini kelamlarına ekledi.
Dünya genelinde tesirini gösterip salgına dönüşen Covid-19 virüsü, Mart 2020’den itibaren Türk savunma sanayiini de yakından etkilemiş, değerli aksilikler ortaya çıkarmıştır. Başta ihracat imkanlarının azalması, yıllık ciroların düşmesi, nakit akışında yaşanan aksaklıklar üzere sürdürülebilirliğe ziyan veren gelişmelerden bahsedilebilir. Öteki taraftan yaz aylarından sonra bilhassa Azerbaycan’a rekor düzeyde gerçekleştirilen savunma ihracatı, bölümdeki genel görünümün toparlanmasına katkıda bulunarak yılın daha yumuşak bir formda bitirilmesini sağlamıştır.
Başka taraftan mevcut kabiliyetlerin üzerine konularak iyileştirmelerin yapılması, önceliklerin belirlenerek kaynakların aktif kullanımı ve salgın tesirinin azaltılmasına yönelik çalışmalar yıl içinde savunma sanayiine taraf veren dinamikler olmuştur. Aralıkta ABD’nin “ABD’nin Hasımlarıyla Yaptırımlar Yoluyla Uğraş Etme Yasası” (CAATSA) yaptırımlarını Türkiye’ye uygulama kararı alması önümüzdeki periyot için meçhullüğü artırırken, çalışmaların birkaç noktada ağırlaşabileceği kıymetlendirilebilir. Bu kapsamda hava savunma sistemleri ve gelişmiş İHA platformlarında somut gelişmelerin yanında esnek ihracat tahlilleri ve savunma sanayii ile sivil bölümler ortasındaki sinerjiyi artırmaya yönelik yeni çalışmalardan bahsedilebilecektir.
2020’de Savunma Sanayii
2020’de gerçekleşen tüm olayları burada sıralamak mümkün değilse de kuvvet bazında dikkat çeken kimi gelişmeler söz edilmelidir. Bu kapsamda gerek konvansiyonel gerekse de meskun mahal ortamında Türkiye’nin ateş gücünün bel kemiğini oluşturan M60T ve Leopard 2A4 ana muharebe tanklarının (AMT) modernizasyonu öne çıkmaktadır. Yıl içinde tüm M60T AMT’nin modernizasyonu tamamlanırken, Leopard AMT modernizasyonu ise devam etmektedir. M60T AMT modernizasyonu ile birlikte tankların zırh muhafazasının güçlendirilmesi ve maksat tespit kabiliyetlerinin geliştirilmesiyle tankların beka kabiliyetleri artırılmıştır. Her ne kadar İHA sistemlerinde kat edilen ilerleme tank döneminin sona erdiği istikametinde tartışmalara sebep olsa da Türkiye’nin arazi yapısı ve bölgesel istikrarsızlıklar dikkate alındığında çağdaş tankın ateş gücü ve hareket kabiliyetine duyulan gereksinim kesin olarak bedellendirilmektedir. Çünkü ulusal tank projesi de bunun açık bir göstergesidir. Öte yandan Fırat Kalkanı Harekatı (Ağustos 2016-Mart 2017) üzere tanksavar silahların ağır olarak kullanıldığı, sürpriz hücumlara açık bir muharebe ortamında edilen deneyimler tankların iyileştirilmesi gereğini açık bir formda tekrar ortaya koymuştur.
Soğuk Savaş’ta olduğu üzere sonrasında da Türkiye’nin tank envanteri ekseriyetle epeyce eski platformlardan teşkil edilmişti. Soğuk Savaş’ın büyük kısmında Kore Savaşı’ndan kalma Amerikan M48 tanklarını kullanan Türkiye, sonraki süreçte de çeşitli modernizasyon süreçlerinden geçen eski teknoloji tankları kullanmaya devam etmiştir. Örneğin modernizasyonu tamamlanan M60 tankları ABD’de 1959’da hizmete alınmış olup 1991’de hizmetten çıkarılmıştır. Türkiye’ye ise Avrupa’da Konvansiyonel Kuvvetler Antlaşması (1990) sonrasında 1990-1992 ortasında hibe halinde verilmiştir. 2002’de İsrail tarafından modernize edilen tankların şimdiki modernizasyonu ise Aselsan tarafından gerçekleştirilerek M60TM konfigürasyonuna yükseltilmiştir. Görece daha çağdaş bir tank olan Leopard 2 ise Almanya Federal Cumhuriyeti ordusunda 1979’da hizmete alınmış olup çeşitli geliştirmeler sonucunda hala kullanılmaktadır. Türkiye Almanya’dan 2006-2011 ortasında 354 adet Leopard 2A4 tankı satın almıştı. Roketsan tarafından gerçekleştirilen zırh entegrasyonu ile Leopard tanklarının beka kabiliyetinde değerli bir iyileşme kazanılacağı kıymetlendirilmektedir.
Öteki bir gelişme olarak F-16 filosunun hizmet mühletinin uzatılması için uygulamaya konulan F-16 Yapısal Uygunlaştırma Programı belirtilmelidir. Yıl içinde birinci F-16 Blok-30 uçağın modernizasyonu tamamlanarak Hava Kuvvetlerine teslim edilmiştir. Hava Kuvvetlerinin ana vurucu gücünü oluşturan F-16 filosunun eskidiği ve 2030’larda hizmetten çıkarılmasının gerekeceği sıklıkla dillendirilmektedir. Türkiye birinci F-16’sını ÖNCEL-I Projesi kapsamında Temmuz 1987’de teslim almış, 8 adet F-16 ABD tesislerinde üretilip teslim edildikten sonra 1987-1995 ortasında Tusaş tarafından 152 adet F-16 Blok-30 ve Blok-40 uçağı imal edilerek teslim edilmişti. Sonraki projelerle birlikte Blok-50 ve Blok 50+ konfigürasyonlarında F-16’lar da Türk Hava Kuvvetleri’nin envanterine girmişti. Yapısal iyileştirme ile uçakların gövdeleri üzerinde güçlendirmeler, gerekli görülen yerlerde tamir ve değişimler gerçekleştirilmektedir. 2023’e kadar tamamlanması planlanan projede 35 adet F-16 Blok-30 uçağın yapısal ömrünün 8 bin saatten 12 bin saate çıkarılması öngörülmektedir. Buradan elde edilecek deneyimlerle Blok-40, Blok-50 ve Blok-50+ konfigürasyonuna sahip F-16 uçaklarının da iyileştirmelere natürel tutulabileceği tabir edilebilir. Günümüz hava savaşının karakterinin hareket kabiliyetinden düşük görünürlük (stealth) ve derin taarruz yeteneklerine gerçek evrildiği bir gerçek olmakla birlikte, F-16 üzere yüksek hareket ve tırmanma özelliklerine sahip avcı uçakları it dalaşı yetenekleri ile değerli bir caydırıcı öge olmayı sürdürmektedir. Türkiye’nin Yunanistan ile yaşadığı gerginlik ve Yunanistan’ın coğrafik yapısı prestijiyle tarihî olarak hava kuvvetlerine özel bir yatırım yapması, F-16 filosunu Türkiye için vazgeçilmez kılmaktadır.
2021’de Savunma Sanayii
Önümüzdeki periyot için iki dışsal konudan bahsedilebilecektir. Birincisi, CAATSA kapsamında yaptırım kararının halihazırda ihracat lisansı alımında yaşanan problemleri derinleştirmesi beklenmektedir. Başka taraftan yaptırımların spesifik olarak Savunma Sanayii Başkanlığı’nı (SSB) amaç alması yasanın somut çıktıları konusunu bilinmeyen bırakmaktadır. Türk-Amerikan siyasi bağlarının genel seyrinin yaptırımların evrileceği noktayı da belirleyeceği değerlendirilebilecektir. İkincisi, aşı çalışmalarındaki olumlu gelişmelere karşın Covid-19 salgınının tesirinin çok da süratli kaybolmayacağı görülmektedir. Yıl içinde salgın tesirlerini azaltmaya yönelik çevrimiçi fuarlar üzere çeşitli tedbirler alınmıştı. Türkiye’nin 2021’de fuarlarda daha fazla aktiflik göstermesi, alıcı ülkelere finansal kolaylıklar sağlaması, ülke/proje bazlı ihracat tahlilleri geliştirmesi ve başta askeri olmak üzere çeşitli iş birliği muahedeleri imzalamak suretiyle ihracat potansiyelini artırması beklenmektedir.
Önümüzdeki periyotta platform bazında gerçekleşmesi planlanan tüm gelişmeleri burada saymak mümkün olmasa da birkaç konudan bahsedilebilir. Birincisi, Deniz Kuvvetlerinin amiral gemisi olması beklenen TCG Anadolu Çok Gayeli Atak Gemisi’nin 2021’de teslimi ile halihazırda sahip olunan bölgesel güç transfer kabiliyetinin global bir ölçeğe çıkarılması beklenmektedir. Öbür taraftan hava savunma ağının alt katmanında vazife alması planlanan ve 15 kilometre tedbire menzili, 8 kilometre tedbire irtifasına sahip HİSAR-A+ seri üretime geçecektir. Aselsan ve Roketsan iştirakinde geliştirilen sistemin envantere giriş öncesi son kabul testinin yapıldığı aralık ortasında açıklanmıştır. Altı gayeye tıpkı anda angajman ve ateşleme kabiliyeti olan sistemin yüksek mobilitesi sayesinde sabit birlikler kadar hareketli ve zırhlı birliklerin korunmasında da aktif olacağı düşünülmektedir. Son olarak AKINCI ve AKSUNGUR İHA sistemlerinin birinci teslimatlarının da 2021’de gerçekleşmesi beklenmektedir. Her iki platformun da keşif ve gözetlemeden, operasyona kadar bir dizi vazifelerin icrasını gerçekleştirerek eskiyen savaş uçağı filosunun gövde ömrü tasarrufuna katkıda bulunacağı söz edilmektedir. AKINCI’nın taarruzi özellikleriyle düşman hava savunma ögelerinin bastırılmasının yanında hava muharebelerinde de kullanılabileceği, AKSUNGUR’un ise deniz karakol uçaklarının su altı tespit yeteneklerine (sonobuoy) sahip olmasıyla denizaltı savunma harbinde değerli bir rol oynayacağı kıymetlendirilmektedir. İHA platformlarında bilhassa elektronik harbin ağır olduğu çekişmeli alanlarda aktif vazife yapabilme kabiliyeti ve karşı elektronik harp yeteneklerinin geliştirilmesi bir öncelik olarak söz edilebilir. Nihayetinde Suriye, Libya ve Azerbaycan’da sinyalleri verildiği üzere önümüzdeki devirde İHA platformlarının Türkiye’nin harekat konseptlerinde daha değerli roller oynayacağı kıymetlendirilebilir.
Görünen Gelecek
Güçlü bir savunma sanayisi oluşturmanın zorluklarının farkında olarak, Türkiye’nin makro seviyede kısa vadeli ve orta/uzun vadeli iki ayaktan oluşan bir savunma sanayii stratejisi izlemeye devam etmesi beklenmektedir. Birincisi, kısa vadede acil operasyonel gereksinimlerin karşılanmasıdır ki modernizasyon programları temel olarak bu fonksiyonu görmektedir. İkincisi orta/uzun vadede kritik alt sistem ve bileşenlerde tedarik bağımsızlığını sağlayarak daha esnek güvenlik siyaseti yapma ve uygulama yeteneğine kavuşmaktır. Son olarak Covid-19 salgınının da gösterdiği üzere savunma sanayiinin sivil kesimlerle iş birliğinin artırılması ve bu doğrultuda çift-kullanım teknolojilerinde ilerleme muhtaçlığı görülmektedir. Bu biçimde, endüstride sürdürülebilirliğe yapılacak katkının yanında kriz idaresi ve sürpriz gelişmelere karşı koymada siyaset üretme aktifliği artırılabilecektir
Haber7
