İbrahim Günay- Haber7
Çin’de Ulusal Halk Kongresi Daimi Komitesi, Çin ile Türkiye ortasında 2017’de imzalanan ancak TBMM’nin şimdi onaylamadığı “Suçluların İadesi Anlaşması”nı oylayarak kabul ettiğini duyurdu.
Çin Parlamentosu’nun internet sitesinde cumartesi akşamı duyurulan haber sonrası toplumsal medyada “Uygur Türkleri Çin’e iade edilecek” propogandası hortladı.
Muahedeyi okumadan, Doğu Türkistanı ve Uygur Türkleri’ni hayatında birinci sefer duymuş birtakım insanların ve siyasetçilerin provakatif haline yanıtın muahedede olduğu ortaya çıktı.
TÜRKİYE’NİN GERİ GÖNDERMEME HAKKI VAR
Geri göndermeme unsuru, 1951 tarihli Mültecilerin Hukuksal Statülerine Ait Kontrat ile 1984 tarihli Azap ve Öbür Zalimane, Gayri İnsani yahut Küçültücü Muamele yahut Cezaya Karşı Sözleşme’de açıkça düzenlenen, sadece mülteci yahut gibisi statüdeki şahıslar için değil hudut dışı yahut iade edilme üzere zorla geri gönderme hallerinde de ömür hakkı ihlali yahut azap görme riski olan herkes için geçerli temel bir milletlerarası hukuk unsurudur.
MUTABAKAT 2017’DE İMZALANDI
Çin ile Türkiye ortasında yapılan hatalıların iadesi mutabakatı tek taraflı olarak Çin Ulusal Halk Kongresi Daimi Komitesi’nde oylanarak kabul edildi. Bu mutabakat 2017’de devrin Adalet Bakanları tarafından imzalandı.
UYGUR TÜRKLERİ İADE EDİLMİYOR
Yapılan muahede gereği Türkiye hiçbir şartta Uygur Türklerini Çin’e iade etmiyor.
Çin iade talebinde bulunursa, muahedenin 3. unsuru gereği iade yapılmaz.
SİYASİ HATALILAR İADE EDİLMEZ
Yapılan mutabakatta yer alan madde 3/a’ya nazaran, siyasi hatalılar iade edilmez.
IRK VE DİN ÜZERE SEBEPLERDEN İADE EDİLMEZ
Husus 3/b’ye nazaran, Çin’in iade talep ettiği kişiyi, ırkı ve dini üzere sebeplerden önyargılı bir formda cezalandırması kelam konusu ise o kişi iade edilmez.
4. UNSURA NAZARAN DE TÜRKİYE RET HAKKINA SAHİP
4. Unsura nazaran de iade talebini takdiren değerlendirmesi gerekir Türkiye’nin.
4/c’ye nazaran, kişinin durumuma nazaran, insani sebeplerle iade talebini reddedebilir.
Anlaşma metni birçok ret hususunu içeriyor. 
Örneğin hudut dışı isteği gönderilen ülkedeki kişinin bir “siyasi suç” işlediği düşünülüyorsa, kişi isteğin yapıldığı ülkenin de vatandaşı ise ya da iltica hakkından faydalanıyorsa Pekin’in hudut dışı talebi reddediliyor.
Türkiye Büyük Millet Meclisi’nde (TBMM) onaylanmayan mutabakata nazaran, Çin’in Türkiye’de yaşayan Uygurlar’ın iadesini talep etmesi durumunda Türkiye’nin Çin’in bu talebini reddetme hakkı mevcut. Mutabakata nazaran iade talebinin siyasi bir kabahatle teması kuruluyorsa, iadesi istenen kişi halihazırda yaşadığı ülkenin vatandaşıysa ya da iltica haklarından faydalanıyorsa iade talep edilen ülke bu talebi reddetme hakkına sahip.
TÜRKİYE HİÇBİR UYGUR TÜRKÜ’NÜ İADE ETMEDİ
Şu ana kadar Türkiye hiçbir Uygur Türk’ünü iade etmedi. Uygur Türklerinin Doğu Türkistan haricinde en çok bulundukları ülke Türkiye. Türkiye’de de vatandaşlık alma konusunda binlerce Uygur Türk’ü vatandaşlık alarak Türkiye’deki hayatlarına devam ediyorlar.
TÜRKİYE ÇİN’İ ELEŞTİREN TEK MÜSLÜMAN ÜLKE
Türkiye, Doğu Türkistan’daki durumdan ötürü telaşını lisana getiren tek Müslüman ülke olarak ön plana çıkıyor. Ankara son olarak şubat ayında Birleşmiş Milletler (BM) İnsan Hakları Konseyi’nde de durumu eleştirmişti.
Çin’in terörle gayret hakkını tanıdıklarını ve ‘Tek Çin’ siyasetini desteklediklerini belirten Dışişleri Bakanı Mevlüt Çavuşoğlu, ‘terörist ile günahsız insan’ ortasında ayrım yapılmasının altını çizmişti.
Haber7
